اسم شیراز و استان فارس که می‌آید، نام سعدی و حافظ و تخت جمشید پیشاپیش هر نام و عنوان دیگری در ذهن رژه می‌رود، اما اگر مسافر شیرازید یا برنامه‌ای برای سفر به استان فارس دارید و همزمان دلتان می‌خواهد طعم سفر به مناطق سرسبز و خوش آب و هوا را هم مزمزه کرده و از آزار گرما در امان باشید، درعین حال یک اثر معماری ـ تاریخی زیبا را هم تماشا کنید، بازدید از باغ‌های شیراز بویژه باغ دلگشا را فراموش نکنید.
باغ دلگشا در گوشه باختری (غربی) بلوار بوستان و در نزدیکی آرامگاه سعدی جای گرفته است. آدم نمی‌فهمد که این باغ به آرامگاه سعدی طراوات می‌بخشد، یا روح بلند سعدی بذر آرامش را در پهنای سرسبز باغ می‌پراکند، همان‌طور که آب قنات سعدی از دیرباز ضامن حیات و سرسبزی این باغ بوده است.
پیشینه باغ به دوران ساسانی یا اواخرهخامنشی برمی گردد، زیرا این باغ در نزدیکی مظهر کاریز (قنات) کهنسال سعدی و در حریم دژ بسیار کهنِ نامدار به «کهن دژ» یا «پَهَندژ» جای گرفته است که برخی از برجامانده‌های آن، مانند چاه دژ بندر و چاه دختر، هنوز بر فراز کوه روبه روی باغ وجود دارد.
باغ دلگشا در دشت زیر پای این دژ و در نزدیکی کاریز سعدی که آب گازران هم نامیده می‌شود و از حوض ماهی می‌گذرد، واقع شده، آب کاریز سعدی از روزگار گذشته تاکنون، باغ دلگشا و چند باغ دیگر و کشتزارهای پیرامون را آبیاری می‌کرده است.
در زمان فرمانروایی تیمورگورکانی بر پارس نیز، این باغ آباد بوده و تیمور پس از دیدن آن دستور ساخت باغی بزرگ به همین روش و سبک و همین نام را در سمرقند داده است.
نارنجستانی خوش‌عطر و خوش»نظر
باغ دلگشا با 300 متر درازا و 250 متر پهنا و وسعت هفت و نیم هکتاری‌اش، درحالی که بنایی بیش از هزار مترمربع را در دل خود جای داده، نارنجستانی است نیکو که دارای زیبایی ویژه‌ای است.
باغ دلگشا از زمان صفویه و افشاریه نیز از باغ‌های آباد شیراز بوده و در زمان افشاریه مدتی در دست میرزامحمد کلانتر پارس بوده است. اما پس از یورش نادرشاه به شیراز و محاصره این شهر، باغ آسیب‌های بسیاری دید. در زمان کریمخان زند که بسیاری از باغ‌های شیراز آباد شدند، این باغ نیز زنده و بِهسازی شد. باغ دلگشا به انگیزه فراوانی درختان نارنجش نامدار است. پس از کریمخان زند البته آسیب‌های فراوانی به باغ‌های پیرامون شیراز و دلگشا وارد شد تا این که در زمان قاجاریه حاج ابراهیم خان معتمدالدوله آن را بِهسازی کرد.
در سال 1236 مَهی شاهزاده رضاقلی میرزا نایب الایاله آن را خریداری و بهسازی کرد و ایوان دو ستونی جلو ایوان را به آن افزود و کوشک کلاه فرنگی را در آن ساخت. سال 1260 نیز میرزاعلی اکبرخان قوام الملک آن را خریداری کرده و کوشک را بازسازی کرد و دیواری در پیرامون باغ کشید و تزییناتی نیز بر آن افزود. سقف ایوان کاخ از چوب است و روی آن با رنگ و روغن نقاشی شده است. تُرنج‌های زیبایی متن نقاشی‌های سقف را تشکیل می‌دهد. درمجموع بنای تاریخی باغ، از معماری هنرمندانه‌ای برخودار بوده و زیبایی و جلوه خاصی دارد که تماشایش خالی از لطف نیست. این کوشک در میانه باغ ساخته شده و چهارسوی آن را چهارخیابان در برگرفته است.
باغ پاسارگاد فارس، مادر باغ‌های ایرانی
شیراز دارای بیش از 2000 باغ قدیمی بوده که هم اینک فقط تعدادی از آنان برجای مانده که دو مورد از این تعداد هم در فهرست باغ‌های جهانی به ثبت رسیده است؛ باغ ارم و باغ پاسارگاد. اما باغ پاسارگاد (شامل کاخ‌ها و آرامگاه کوروش واقع در دشت و باغی بزرگ) که به دستور کوروش ساخته شده، اولین باغ ایرانی و ریشه طراحی و معماری باغ‌های ایرانی است که اکنون فقط بخشی از زهکشی‌ها و آبنماهای آن باقیمانده است. به تعبیری، باغ پاسارگاد و مجموعه کاخ‌های آن، از اولین نمونه‌های چهارباغ است که بعدها در معماری صفوی و دوره مغولی هند بار دیگر نمود پیدا می‌کند.
نظر شما