صاحب‌خبر - به گزارش ایرنا، یوزپلنگ گونه ای درخطر انقراض است و اکنون فقط شماری از آنها در ایران و آفریقا زیست می کند، برایند مطالعات کارشناسان محیط زیست جهان مبین است که جمعیت هفت هزار و 100 قلاده یوزپلنگ موجود در جهان رو به کاهش است.
به گفته کارشناسان، تفاوت زیادی میان یوزپلنگ آسیایی و آفریقایی وجود دارد که با وجود همه این تفاوتهای رفتاری و ژنتیکی، هر 2 نژاد این گونه در خطر انقراض قرار دارد.
کارشناسان معتقدند که تاکنون به دلایل مختلف از جمله تغییر اقلیم و به طور کلی دخالت انسان در طبیعت موجب انقراض گونه های جانوری ارزشمند زیادی در دنیا از جمله کشور ما شده است.
اکنون دیگر شیر ایرانی و یا ببر مازندران در دشت های کشور وجود ندارد درحالی که زمانی نعره شیر ایرانی رعشه بر اندام ها می انداخت.
اکنون نوبت یوزپلنگ است، گربه سان ارزشمندی که اکنون در خطر انقراض قرار گرفته و زنگ خطر آن به صدا در آمده است.
وسعت زیستگاه های یوز 6 میلیون هکتار یعنی یک سوم وسعت مناطق حفاظت شده تحت پوشش سازمان محیط زیست است وظیفه حفاظت از آن بر عهده 120 محیط بانی است که در زیستگاه های یوز مشغول به فعالیت هستند.
براساس آمارهای اعلام شده وجود فقط 50 قلاده یوزپلنگ آسیایی در ایران ذهن دوستداران محیط زیست را به خود مشغول کرده است.
منطقه توران یا خارتوران یکی از سه منطقه حفاظت شده و دیدنی‌های طبیعی ایران با مساحت یک میلیون و 470 هزار هکتار ،خاستگاه زیست یوز پلنگ ایرانی به شمار می رود.
به باور مسوولان امر دستکم 15 قلاده یوز پلنگ ایرانی در منطقه توران زیست می کنند و در سال گذشته حدود 16 مرتبه دوربین های محیطبانان این منطقه موفق به ثبت تحرک این گونه جانوری شدند.
همواره آمارهای مختلفی از جمعیت یوزها ارایه می شود چراکه روش های آمار گیری متفاوت است، ازاین رو نمی توان زیاد به آنها استناد کرد، اما نتیجه پایش ها نشان می دهد وضعیت یوزها بسیار نگران کننده است به عنوان مثال از سال ٩٠ پایش ملی یوزپلنگ ایرانی در کشور شکل گرفت و قرار شد هر 2 سال یک بار این پایش انجام شود که اساس کار، استفاده از دوربین های تله ای بوده چراکه با آنها آمارگیری با روشی یکسان انجام می شود و به نتیجه به دست آمده می توان استناد کرد.
براین اساس اولین مرحله پایش در سال های ٩٠ و ٩٢ و مرحله دوم در سال های ٩٣ و ٩٤ انجام شد و مرحله سوم هم در سالهای 95 و 96 انجام شد که نتیجه این پایش ها بسیار نگران کننده است و نشان از کاهش جمعیت یوزها به ویژه یوزهای ماده دارد.
در گام اول از ٢٠ قلاده یوزپلنگ که ١١ قلاده نر و هفت قلاده ماده بودند، تصویر برداری شد که جمعیت ماده ها در این پایش ٣٥ درصد جمعیت را نشان می دهد که با برآورد صورت گرفته، احتمال می رفت در آن سال حدود ٤٠ قلاده یوز در کشور باشد، اما در گام دوم مجموع یوزهایی که شناسایی شدند ٢٣ قلاده بود که از این تعداد فقط چهار قلاده ماده، یعنی ١٧ درصد جمعیت را شامل می شد، اما وضعیت در گام سوم نگران کننده تر بود چراکه نتایج پایش ها نشان می دهد اکنون تنها 2 قلاده یوزپلنگ ماده در کشور وجود دارد که بااین حساب این گربه سان ارزشمند فقط یک قدم تا انقراض فاصله دارد؛ یعنی جمعیت ماده از ٣٥ درصد در گام اول، به ١٠ درصد در گام دوم کاهش یافته است.
پارک ملی توران که در شرق استان سمنان و در جنوب‌شرقی شهرستان شاهرود و قسمت کوچکی از بخش شرقی آن در سبزوار استان خراسان رضوی قرار گرفته‌ است.
اکنون این گونه جانوری نادر به دلایل یاد شده شکوه های زیادی از انسان و طبیعت دارد و نجات آنها از خطر انقراض اتخاذ تدابیر اصولی را می طلبد چرا که در غیر این
صورت به زودی باید یوزپلنگ ها را در قصه ها و کتابها پبگیری و شناسایی کنیم.
کارشناسان امر می گویند منطقه حفاظت شده توران با کمبود نیروی انسانی برای حفظ گونه های جانوری مواجه است و اکنون حدود 20 نفر به صورت شبانه روزی از این منطقه حفاظت می کنند در حالی که مشخصه آمار جهانی چهار برابر این تعداد است.
نکته قابل تامل این که سالانه بیش از 20 گونه جانوری از جمله یوز پلنگ ایرانی در این منطقه حفاظت شده به دلیل سانحه رانندگی تلف می شوند که حصار کشی این منطقه می تواند یکی از اقدامات موثر برای کاهش تلفات این گونه های جانوری ارزشمند باشد.
به باور کارشناسان عوامل مختلفی مانند جاده کشی، لوله گذاری از میان زیستگاه ها، از بین رفتن طعمه، حضور بیش از حد دام ها در مراتع و سگ گله و به طور کلی نابودی زیستگاه ها وضعیت ناخوشایندی را برای یوزپلنگ ایرانی رقم زده و حیات این گونه ارزشمند را تهدید می کند.
**جاده سمنان-مشهد قتلگاه یوز ایرانی
عضو هیات مدیره جمعیت محیط‌ زیستی دیده بان طبیعت شاهرود در گفت وگو با ایرنا افزود: جاده تهران ـ مشهد یا به عبارتی قطعه سمنان ـ مشهد بزرگترین قربانگاه جاده‌ای یوزایرانی است و با توجه به این‌که این محور در حاشیه 2 زیستگاه یوز، یعنی پارک ملی توران و پناهگاه حیات‌وحش میاندشت قرار گرفته ،می‌طلبد هرچه سریع‌تر برای عبور حیوانات از جمله یوزها ایمن‌سازی شود.
امین ولیان افزود: وضعیت یوزپلنگ ایرانی به حدی وخیم است که نمی‌توان بیش از این منتظر اقدام سازمان یا نهادی دولتی برای بهبود شرایط زیستی نسل درحال انقراض یوز ماند، از همین‌رو جمعیت دیدبان طبیعت شاهرود تصمیم گرفت به عنوان یک تشکل مردمی محیط ‌زیستی خود وارد میدان شده و در مهم‌ترین زیستگاه یوزپلنگ یعنی پارک ملی توران با استفاده از ظرفیت‌های مردمی و دولتی و اقدامات عملی و نه شعاری صرف، به داد این گونه برسد و اولین و مهم‌ترین کار جمعیت در این خصوص ایجاد یک کارگروه بود.
وی با اشاره به این‌که کارگروه متشکل ازاعضای جمعیت دیده بان طبیعت ومسوولان نهادهای مختلف سمنان از جمله فرمانداری، اداره راه و ترابری، نمایندگان مردم شاهرود در مجلس است، اظهارداشت: این کارگروه با همکاری همه اعضا چند برنامه را در دستور کار خود قرار داده که اولین آن ایمن‌سازی محور اصلی تردد یوزها در جاده سمنان ـ مشهد به کمک اداره راه و ترابری استان است که شامل 12 کیلومتر(بین شاهرود و سبزوار و نزدیک به عباس‌آباد میامی) بوده و دومین برنامه هم آموزش جوامع محلی و اهالی روستاهای واقع شده در اطراف 2 زیستگاه مهم یوزپلنگ در حاشیه جاده سمنان ـ مشهد برای آگاه شدن از ارزش یوزپلنگ و پرهیز از درگیر شدن با آن یا کشتن این گونه منحصربه فرد است.
ولیان با اشاره به همکاری خوب مدیران و مجموعه اداره راه و ترابری استان به منظور اجرای برنامه‌های ایمن‌سازی محور سمنان ـ مشهد،گفت: به‌تازگی تعداد زیادی چراغ چشمک‌زن و تابلوی کاهش سرعت را برای جاده اصلی تردد یوز ایرانی در محور تهرانـ مشهد تهیه شده تا سرعت 110 کیلومتر رانندگان در این مسیر را به 80 کیلومتر کاهش دهیم.
عضو هیات مدیره جمعیت محیط‌ زیستی دیده بان طبیعت شاهرود تصریح کرد: به تازگی تعداد زیادی تابلوهای آگاهسازی برای نصب در این محور و نرم افزارهای آموزشی برای ارایه به رانندگان سفارش داده شده است.
وی خاطرنشان کرد: البته اقدامات مهمتری همچون فنس‌کشی و ایجاد مسیرهای روگذر یا زیرگذر برای تردد حیوانات نیاز است که هزینه‌بر بوده و مکاتبات لازم را برای تامین این اعتبارات با مسوولان کشور و وزارت راه انجام شده است.

**یوز پلنگی ایرانی نیازمند حمایت است
یک کارشناس ارشد زیستگاه‌ها و تنوع زیستی در گفت و گو با ایرنا افزود: یکی از بزرگترین گرفتاری‌هایی که در زمینه حفاظت از یوزپلنگ با آن مواجه هستیم، شفاف نبودن اقدامات انجام شده از سوی مسوولان است.
کیانا گودرزی افزود: تصادفات جاده‌ای و دامداری سنتی 2 تهدید جدی برای بقای نسل بازماندگان یوزپلنگ و البته بسیاری از گونه‌های حیات وحش در کشور است اما تاکنون اقدامات مثبتی برای رفع این مشکلات برای جلوگیری از انقراض یوز پلنگ های ایرانی انجام نشده است.
گودرزی ادامه داد: در چندسال گذشته 6 یوز در مسافت تقریبی 12 کیلومتری جاده تهران ـ‌ مشهد بر اثر تصادف از دست داده‌ایم و برای فنس‌کشی این 12 کیلومتر، که حادثه‌خیزترین مسافت در بین جاده‌های کشور است، تاکنون اقدامی شایسته و اثر بخشی نشده است.
وی اضافه کرد: برای کاهش آسیب‌های دامداران به یوزپلنگ هم سالهاست روی خرید چند آغل در پارک ملی توران تمرکز شده و نبود اعتبار، دلیلی برای اجرا نشدن این طرح اعلام می شود در حالی که با افزایش نظارت بر زیستگاه‌های اصلی یوز، جلوگیری از ورود و چرای غیرقانونی دام و همچنین نظارت بر حضور دامدارانی که پروانه چرا دارند دست‌کم تا زمان تامین اعتبار برای خرید این آغل‌ها می‌توانست تاثیری به سزا در حفاظت از یوز داشته باشد.
کارشناس ارشد زیستگاه‌ها و تنوع زیستی با بیان این که مسوولان محیط زیست و منابع طبیعی تاکنون اطلاعاتی درباره خرید این آغل‌ها به رسانه‌ها ارایه نکرده‌اند گفت: تنها متولی ساماندهی مراتع در کشور، سازمان جنگها، منابع طبیعی و آبخیزداری است.

**تخریب زیستگاهها عامل نابودی یوز ایرانی
مدیرکل حفاظت محیط زیست سمنان در گفت وگو با ایرنا افزود: پارک ملی توران در این استان بهترین منطقه حفاظت شده برای زیست یوزپلنگ آسیایی در کشور است.
عباسعلی دامنگیر افزود: پارک ملی توران در شرق این استان زیستگاه اصلی یوزپلنگ آسیایی است و مشاهدات متعدد 2 سال اخیر نشان دهنده این مساله است.
وی با اشار به 15 مورد مشاهده یوزپلنگ آسیایی در سال گذشته و مشاهده چند نوبت در سال 97، اظهارداشت: وجود طعمه مناسب، حفاظت مناسب منطقه و فرهنگ خوب مردم منطقه به ویژه در منطقه رضاآباد کمک زیادی به زیست این گونه مهم حیات وحش کرده است.
دامنگیر با بیان این که استان های دیگر زیستگاه یوز آسیایی مانند یزد در سال گذشته حتی یک مورد مشاهده این گونه را ثبت نکردند، بیان کرد: در سمنان آخرین مشاهده مربوط به چند هفته گذشته و رصد چهار قلاده یوزپلنگ آسیایی از سوی مردم عادی بود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان سوانح جاده ای را یکی از مخاطرات جدی برای یوزآسیایی در استان برشمرد و تصریح کرد: علاوه بر تابلوهای هشدار دهنده که از گذشته در محور اصلی شرقی استان نصب شده، مقرر شد با همکاری اداره کل راه و ترابری حدود پنج کیلومتر از محور مواصلاتی عباس آباد- میاندشت حصارکشی شود و اداره کل حفاظت محیط زیست نیز پنج کیلومتر از این محور را در نزدیکی عباس آباد حصارکشی کند.
وی هدف از این حصارکشی را جلوگیری از ورود یوزپلنگ آسیایی به داخل جاده اعلام کرد و گفت: به این ترتیب یوزپلنگ های منطقه پارک ملی توران برای تردد در زیستگاه خود مجبور به عبور از زیرگذرهای ویژه می شوند که این تمهید نقش زیادی در کاهش تلفات این گونه نادر خواهد داشت.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان بیان کرد: حدود 80 درصد از علت از بین رفتن یوزپلنگ آسیایی تخریب زیستگاه این گونه است و یکی از دلایل زیست و زاد و ولد یوز آسیایی در استان سمنان مراقبت مطلوب از زیستگاه این گونه است.

**پویش اجتماعی برای نجات یوزپلنگ ایرانی
یک فعال محیط زیست در گفت وگو با ایرنا گفت: در 2 سال گذشته پنج هزار و 536 پروانه دام اهلی در پارک ملی توران استان سمنان که یکی از مهمترین زیستگاه ‌های یوزپلنگ آسیایی در کشور است جمع آوری شد.
حمیدرضا میرزاده افزود: تعداد مراتع (سامانه‌های عرفی) موجود در پارک ملی توران، هشت مرتع شامل 12 آغل با مجموع هفت هزار و 487 پروانه چرای دام است که تاکنون پس از مذاکره با دامداران، تکلیف پنج سامانه مشخص شده است.
وی بیان داشت: پویش مردمی «یوزتاابد» در نهم شهریورماه 1396 به همت هنرمندان، ورزشکاران و فعالان محیط زیست آغاز به کار کرد و هدف این پویش مردمی، کمک به خروج دامداری‌های سنتی موجود در پارک ملی توران، یکی از مهمترین زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی در کشور است.
این فعال محیط زیست ادامه داد: طرح یوز تا ابد یک پویش به طور کامل مردمی است و با این حال به دلیل آنکه این فعالیت با بخشی از وظایف نهادهایی چون سازمان حفاظت محیط زیست، طرح بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، ادارات کل حفاظت محیط زیست استان و منابع طبیعی سمنان برای مجوزهای لازم و ابطال پروانه های مرتعداری همپوشانی دارد، برنامه هایی برای ادامه فعالیت این پویش با حمایت مسوولان در دست بررسی است.

**محور خارتوران در شاهرود بهسازی می شود
مدیرکل راه و ترابری استان سمنان در گفت وگو با ایرنا افزود: راه های شاهرود واقع در محورخارتوران و مناطق کوهستانی برای حفاظت از یوزهای آسیایی بهسازی و نوسازی می شود.
سیدعبدالحمید نژاد صفوی با بیان این که برای اجرای این طرح بیش از 10 میلیارد ریال در نظر گرفته شده است، افزود : باید برای جلوگیری از تلفات حیوانات اهلی و وحشی در محورهای استان سمنان از جمله محور یاد شده برنامه های جامعی را تنظیم کرد.
وی اظهار داشت: در محور جنگل ابر، خارتوران و میاندشت شهرستان شاهرود حیوانات وحشی مانند یوزآسیایی شناسایی شدند که باید برای برای جلوگیری از برخورد خودروهای عبوری با این گونه های نادر سالم سازی جاده ها در دستور کار قرار گیرد.
وی تصریح کرد: نصب تابلوهایی برای کاهش سرعت و افزایش روشنایی از اقدامات موثر برای کاهش تلفات گونه های حیوانی نادر در سمنان است و در پارک ملی توران این طرح برای حفاظت از گونه های نادر در 2 سال گذشته اجرایی شده است.
وی اضافه کرد: با توجه به این که مهمترین زیستگاه یوز آسیایی در شاهرود واقع شده، حفاظت از منطقه توران نیازمند عزم مسوولان است تا با همدلی و ایجاد وحدت رویه به منظور هدف مشترک که حفاظت از عرصه های طبیعی است به یک نقطه واحد رسید.
نژاد صفوی تصریح کرد: مهاجرت یوزها از مناطق ییلاقی به طور معمول به ارتفاعات شاهرود در ماه پاییز انجام می شود و از این حیث باید با نصب تابلوهای هشداری و ساماندهی محورهای استان در جلوگیری از تلفات احتمالی این گونه های ارزشمند اقدام کرد.
مدیرکل راه و ترابری استان سمنان اضافه کرد: کاهش سرعت با نصب تابلو، دوربین ثبت تخلف و چراغ چشمک زن هیچ کدام تضمین کننده حفاظت از یوز آسیایی نیست اما می توان این برخوردها و تصادفات را به حداقل برساند.

**اجرای طرح مسیر سبز یوزپلنگ ایرانی نیازمند اعتبار
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط‌ زیست سمنان در گفت وگو با ایرنا افزود: برای اجرای مسیر سبز در منطقه حفاظت شده خارتوران به منظور حفاظت از یوزپلنگ آسیایی از تصادفات جاده ای، 10 میلیارد ریال ابلاغ شده است.
بهرامعلی ظاهری بیان داشت: با هماهنگی های انجام شده با اداره کل راه و ترابری ایجاد یک محورسالم و بی خطر، روگذر و زیرگذر و حصارکشی محور ایران‌دشت- عباس آباد در شمال منطقه خارتوران که به صورت 2 بانده است در دستور کار قرار دارد.
وی به خطر انقراض یوزپلنگ و گورخر آسیایی در حیات وحش استان اشاره کرد: ایجاد مسیر سبز با هدف جلوگیری از تصادفات، کمک به تامین آب و علوفه در زمان نیاز و محافظت از سوی نیروهای حفاظتی برای جلوگیری از شکار انجام می شود.
ظاهری تصریح کرد: با توجه به تنوع زیستی استان سمنان، از انواع گربه سانان مانند یوزپلنگ آسیایی، پلنگ، گربه کاراکال، گربه وحشی، گربه جنگلی، گربه پالاس، گربه شنی و سیاه گوش به بازسازی راه های ارتباطی در این محور ضروری است.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط‌ زیست سمنان، انسان و طبیعت را 2 عامل تهدید برای حیات وحش برشمرد و گفت: طرح توسعه، تخریب زیستگاه، از بین رفتن پوشش گیاهی، کمبود آب و خشکسالی و عوامل انسانی از عوامل طبیعی تهدید برای حیات وحش هستند .
وی با بیان این که از سال 89 تاکنون 6 تا هفت قلاده یوزپلنگ بر اثر برخورد با خودرو کشته شدند و از سال 91 تاکنون بیش از 15 تابلو هشدار تردد حیوانات با هماهنگی راه و ترابری استان سمنان در شرق استان و منطقه زیست یوزپلنگ نصب شده است، گفت: به تازگی در طرح بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی 2 تابلوی هشدار چشمک‌زن برای هشدار به رانندگان نیز به این تابلوها اضافه شده است.
660 کیلومتر از بزرگراه 860 کیلومتری تهران – مشهد در استان سمنان واقع شده است.
استان سمنان سه منطقه حفاظت شده در محدوده جنگل ابر، خارتوران و پرور و پنج منطقه شکار ممنوع دارد، یک ششم از کل مناطق حفاظت شده کشور در استان سمنان واقع است.
6026/7339
انتهای پیام ∎​