به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما، امروز عناصر سازنده اقتصاد جهانی در بازسازی مدام الگوی های تجارت کالا و خدمات در فضای رقابت به همراه عدم قطعیت بسر می برند. آنچه بیشتر از دیگر متغیرها در این وضعیت دخیل بوده مولفه های سیاسی و رویکرد دولت ها - ورای بخش های غیر دولتی و خصوصی - است.

" تا پیش از این در دنیای تجارت رویه این بود که کشورها با در نظرگرفتن مزیت‌های تجاری، اقدام به واردات و صادرات و انتخاب شرکای تجاری خود می‌کردند و با محاسبه هزینه‌ها و فایده‌ها وارد رابطه تجاری با سایرین می‌شدند.
تجارت بین‌الملل بر پایه اصول تجاری و نیازهای اقتصادی کشورها شکل می‌گرفت و تا حدود زیادی از حوزه سیاست جدا بود. اما حدود یک دهه است که با در پیش‌گرفتن استراتژی‌ حمایتگرایی و ملی‌گرایی برخی کشورها و در راس آنها آمریکا، جریان تجارت تا حدود زیادی سیاسی شده است و از تجارت به‌عنوان ابزاری برای نیل به اهداف سیاسی استفاده می‌شود. "
3/3393750 https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4

استراتژی های در حال تغییر
این موضوع که بیشتر ساختار اقتصادهای تجاری آمریکا و چین و تا حدودی اتحادیه اروپا را درگیر خود کرده، 3 ویژگی دارد :
1- توسعه الگوي "رقابت و همکاری" که تا حدودی مشمول روابط پکن و واشنگتن در دو دهه گذشته است. این وضعیت از آنجایی که با نوسان در ارزش حجم تجارت دو طرف همراه بوده زمانی رقابت را بیشتر و در مقطعی همکاری را گسترش داده است .
به عبارتی تحت تاثیر تحولات روز افزون جهانی، وضعیت همزمان " رقابت و همکاری " نیز از قطعیت و تداوم معنی دار تبعیت نکرده است و بنابر اين نمیتوان انتظار شکل گیری یک پارادایم را در این خصوص داشت.

2- رویکرد مقابله جویی و برخورد با بهره گیری از استراتژی تحریم کالا و خدمات از سوی یک یا چند دولت و سازمان ضد کشور دیگر . نوع برخورد آمریکا با ایران و یا کوبا، روسیه و کره شمالی در دهه های گذشته نمونه های این وضعیت هستند .
این شرایط نیز با نوساناتی همراه بوده که به خصوص از ملاحظات سیاسی و بین المللی پیروی می کرد. لغو تحریم های آمریکا ضد کوبا در 2014 و یا کره شمالی که اکنون در جریان است نمونه هایی از عدم قطعیت در پایداری الگوهای تجارت دو یا چند کشور به شمار می روند. به عبارتی متغیر های سیاسی با اثر بخشی بالا زورشان به رفتارهای تقابلی دولت ها رسید .
در اينجا نيز تجربه تاریخی نشان داده در این چارچوب رفتاری نشانی از تداوم و قطعیت وجود ندارد. درباره کره شمالی دیدیم تلاش سیاسی که ترامپ در سنگاپور انجام داد، به نوعی سوار بر فشار یا همان دیپلماسی متمرکز اقتصادی واشنگتن ضد پیونگ یانگ در سال های گذشته بود.

3- رویکرد همکاری و موازنه گرایی . این تلقی که همکاری دويا چند جانبه بر اساس منافع ملی دو طرف شکل می گیرد بدیهی است ، اما ادامه دار و قطعی نیست . برای مثال در روابط چند جانبه در قالب یک الگوی همگرایی منطقه ای مانند اتحادیه اروپا و یا آ سه آن ،منافع ملی تحت تاثیر منافع جمعی قرار می گیرد.

 چین و آمریکا، چالش های پایدار
"دولت چین غارتگرترین دولت به لحاظ اقتصادی است که امروز علیه جهان فعالیت می کند."
این گفته مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا در مصاحبه با تلویزیونی رویترز در 18 ژوئن (28 خرداد ) است .

https://www.reuters.tv/v/Lu8/2018/06/18/verbatim-china
وزارت بازرگاني آمریکا بارها اعلام کرده برخلاف ادعای پکن مبنی بر شفافیت و جهانی شدن تجارت ، رئیس جمهورآمریکا در مسیر موازنه با چین تلاش می کند.
این هفته رئیس جمهور آمریکا ضمن تهدید چین برای اعمال تعرفه گمرکی 10 درصدی بر کالاهای چینی به ارزش 200 میلیارددلار ، جنگ تجاری با پکن را تشدید کرد.
وی گفت این اقدام در پاسخ به تصمیم چین برای افزایش تعرفه گمرکی بر کالاهای آمریکایی به ارزش 50 میلیارد دلار ، صورت می گیرد.
کارشناسان می گویند: پس از شکست مذاکرات برای حل شکایتهای آمریکا در خصوص سیاستهای صنعتی چین و نرسیدن به بازار چین و کسری تجاری با این کشور به ارزش 375 میلیارد دلار در سال گذشته ، واشنگتن و پکن به طرف جنگی تجاری پیش می روند.
از سوي ديگر ترامپ هفته گذشته از فهرستی اصلاح شده خبر داد که چند گروه از تراشه های الکترونیکی را شامل شده است که این مسئله نگرانی را در خصوص اینکه این تعرفه ها بر قطعات تکنولوژی آمریکایی اعمال شود به دنبال داشت.
" پکن در پاسخ به تهدید رئیس جمهوری آمریکا مبنی بر اعمال تعرفه های بیشتر بر کالاهای ساخت چین هشدار داد اقدامات تلافی جویانه ای در نظر خواهد گرفت و راهی جز اتخاذ اقدامات متقابل پیش رو ندارد.
در اینجا کارشناسان دولتی چین بر دو نکته تاکید می کنند:

اول این که چین چاره ای جز پاسخ متقابل به اقدامات آمریکا ندارد. در سال 1999 آمریکا بر کالاهای ژاپنی تعرفه اعمال کرد و توکیو پاسخ مناسبی به این اقدام آمریکا نداد و نتیجه این تصمیم برای دهه ها بر اقتصاد ژاپن تاثیر منفی گذاشت.

نکته دوم آنکه تاکید بر اهمیت مذاکره برای حل این مساله است و این که مذاکره به نفع همه طرفین است و دو طرف باید با یکدیگر کنار بیایند. " ( 29 / 3 / 97 شبکه Press-Tv )

جنگ تجاری ؟
این منازعه شامل وضع چند میلیارد دلاری عوارض گمرکی برای کالاهای ساخت دو کشور می شود. می توان گفت به احتمال زیاد رقابت فزاینده ژئو استراتژیک آمریکا و چین به ویژه در آسیای شرقی و در عرصه نظامی، یکی از پیشران های مهم در تشدید این تعارض است. وزیران خارجه و دفاع آمریکا ماه گذشته و قبل از دیدار ترامپ با رهبر کره شمالی در سنگاپور عنوان کردند امروز چین بزرگترین درد سر برای امنیت ملی آمریکا است و چالش هسته ای کره شمالی ، تروریسم و برجام تقریبا در حاشیه اند.
به احتمال زياد "دردسر براي امنيت ملي آمريکا " دلالت بر اين واقعيت دارد که در حال حاضر پکن شرط ادامه حيات اقتصاد کلان خود را رقابت با آمریکا ، ژاپن و کشورهای اتحادیه اروپا برای پویا نگه داشتن چرخه کار و تولید چین به عنوان یکی از مهمترین عناصر اقتصاد بین الملل است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند گام های بلند چین برای اثر بخشی بیشتر و فراگیرتر اصولا بر پايه ظرفیت های ملی و پی گیری شیوه خاص تولید کالاهای ارزان قیمت و کم هزینه استوار بوده است.
بدیهی است پکن در این کشاکش در پی اجرای طرح "چین 2025 " باشد مسیری که آن کشور را در تکاپویی از چالش ها و فرصت ها به سوی قدرت فناوری برتر در جهان هدایت می کند.
در مقابل ماه گذشته یکی از دستیاران ترامپ، گفته بود واشنگتن به دستور رئیس جمهور یک برنامه شش ساله با هدف راه های مقابله با ترفندها تجاری و تقلب های چین تهیه و تنظیم کرده است.
مقامات بازرگانی آمریکا در دولت ترامپ، بحران تجارت به سبک چینی را امنیتی تر جلوه داده و همواره از خطر نفوذ و سرقت اطلاعات در حوزه فن آوری و نظامی از سوی چینی ها هشدار داده اند.
اینکه نگرش ترامپ به منافع ملی آمریکا، چه ماهیت و کدام مولفه ها را شامل می شود، در واقع اساس استراتژی واشنگتن را در قبال مدعیان برتری در نظام جهانی تشکیل می دهد.
================

نویسنده : محمد حسینی پور - پژوهشگر سیاست استراتژیک .
.