صاحب‌خبر - سیاوش رضایی روزنامه نگار هجوم نقدینگی‌های سرگردان مردم از ماه‌های پایانی سال گذشته به بازار ارز کلید خورد. دراین دوره که تا دو ماه نخست سال‌جاری هم ادامه داشت، حجم بالایی از نقدینگی که بخشی از آن از راه خروج سپرده‌های بانکی تأمین شد، برای به دست آوردن بازدهی بالا و همچنین حفظ ارزش دارایی‌ها رهسپار این بازار شد. پس از اجرای سیاست تک نرخی کردن ارز از سوی دولت و کنار گذاشتن صرافی‌ها از خرید و فروش اسکناس، این نقدینگی سایر بازارها را هدف قرار داد. بخش عمده آن به بازار موازی ارز یعنی طلا و سکه سرازیر شد و در مدت کوتاهی قیمت سکه را به بالای 2.5 میلیون تومان رساند. اما طلا تنها بازار متأثر از هجوم نقدینگی دراین دوره نبود. مسکن نیز به امید کسب بازدهی مناسب و تبدیل ریال به دارایی مطمئن پس از یک دوره رکود طولانی پذیرای سیل نقدینگی شد به گونه‌ای که در ماه‌های نخست امسال قیمت‌ها دراین بازار بیش از 30 درصد افزایش یافت. خودرو یکی دیگر از بازارهایی بود که به‌دلیل نقدشوندگی و سود بالا نقدینگی را متوجه خود کرد. به یک باره بازار خودرو که از نظر عرضه و تقاضا متعادل بود، با فشار تقاضا از تعادل خارج شد و علاوه بر افزایش نرخ سالانه افزایش مشتری فاصله قیمتی کارخانه تا حاشیه بازار را به 100 میلیون تومان رساند. آخرین بازاری که دراین شرایط با ورود نقدینگی تازه جان گرفت و باعث خوشحالی اقتصاددانان شد، بازارسرمایه و بورس بود. درحالی که بورس اوراق بهادار تهران از ابتدای سال تا دو دهه ابتدای خرداد به رشد کم رمق بسنده کرده بود، از 23 خرداد ماه به یکباره رکوردشکنی‌های شاخص کل بورس آغاز شد و برای نخستین بار در تاریخ 50 ساله بورس شاخص شش رقمی شد و رکورد بیشترین رشد روزانه شاخص را به ثبت رساند. بدین ترتیب دیروز با رسیدن شاخص کل به 108 هزار و 872 واحدی که با رشد 2368 واحدی به ثمر رسید بازدهی این بازار از بتدای سال به 13 و از ابتدای خردادماه به 14.3 درصد رسید. گرچه دراین شرایط بازارسرمایه به‌عنوان بهترین مأمن برای سرمایه‌های مردم نیز از چرخش نقدینگی نصیب برده است، اما مهم‌ترین پرسش این است که چه راهکاری برای همراستا کردن منفعت شخصی ایرانی‌ها با منافع اجتماعی وجود دارد. به طور طبیعی هر کسی به‌دنبال نفع شخصی خود است همان نفعی که بنای توسعه اقتصاد را می‌گذارد، اما گاه این نفع شخصی باعث زیرپاگذاشته شدن نفع عمومی می‌شود. چرخی که می‌لنگد کامران ندری اقتصاددان در گفت‌و‌گو با «ایران» با طبیعی دانستن رفتار مردم در هجوم به بازارهایی که بازدهی بالایی دارد ،گفت: حتی اگر بازاری قاچاق اعلام شود هم به‌دلیل اینکه منفعت بالایی دارد مردم به صورت غیررسمی وارد آن می‌شوند و ریسک جزای احتمالی را نیز می‌پذیرند. وی توضیح داد: در اقتصاد مبحثی درخصوص چگونگی همراستا کردن منافع شخصی مردم با منافع اجتماعی وجود دارد. پاسخ اقتصاددانان به آن این است که باید با ایجاد زیرساخت‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی زمینه این همراستایی فراهم شود. یکی از نهادهای اقتصادی که برای همراستا کردن منافع شخصی و اجتماعی نقش مهمی دارد و ایجاد آن در دنیا با اختراع چرخ برابر تلقی می‌شود، بانک مرکزی است. به گفته وی یک بانک مرکزی مستقل و مورد اعتماد مردم با اتخاذ سیاست‌های درست می‌تواند انتظارات مردم را در بازارها و اقتصاد مدیریت کند. ندری درباره دلایل هجومی که به بازارهای مختلف نظیر طلا، ارز، مسکن و خودرو شده است، اظهارکرد: مهم‌ترین دلیل این اتفاق شکل‌گیری انتظار تورمی شدید در آینده است. با وجودی که طبق آمارهای دولت هم‌اکنون نرخ تورم تک رقمی است ولی مردم این‌طور پیش‌بینی می‌کنند که در آینده تورم بالایی در کشور داشته باشیم. وی ادامه داد: برهمین اساس به طور طبیعی مردم به گونه‌ای رفتار می‌کنند که از موج تورم آینده آسیب کمتری ببینند. بنابراین کسانی که سرمایه بیشتری دارند آن را به ملک تبدیل می‌کنند و عده‌ای نیز به سمت بازارهای طلا و ارز هدایت می‌شوند تا ریسکی که در آینده احتمالاً دارایی آنها را کاهش می‌دهد را مدیریت کنند. این کارشناس اقتصادی تأکید کرد: دراینجا مدیریت انتظارات تورمی مردم وظیفه اصلی بانک مرکزی است که متأسفانه نتوانسته است آن را بدرستی انجام دهد. دلیل این ناکامی هم این است که بانک مرکزی در ایران هنوز مستقل نیست و بین مردم به تورم ستیزی شهره نیست. وی درپاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان اعتبار را به بانک مرکزی بازگرداند، گفت: همانگونه که اشاره شد در ابتدا این بانک باید به معنای واقعی استقلال داشته باشد. در مرحله بعدی باید افرادی در این بانک مسئولیت داشته باشند که مردم به سخنان و عملکرد آنها اطمینان داشته باشند و وعده‌هایی که می‌دهند محقق شود. به گفته وی در اقتصاد قاعده‌ای وجود دارد به‌عنوان «پیش‌بینی‌هایی که خودبه خود محقق می‌شود.» معنای آن این است که وقتی مردم انتظار افزایش تورم را در آینده دارند همین اتفاق نیز رخ می‌دهد. ندری درپایان درباره ورود نقدینگی به بازار سرمایه نیز افزود: با وجودی که بخشی از نقدینگی که وارد بورس شده برای نوسان‌گیری است ولی به هر حال آثار منفی سفته بازی دراین بازار از سایر بازارها کمتر است و می‌تواند سرمایه‌ها را به سمت تولید هدایت کند. دو روی سکه کنترل نقدینگی امرالله امینی اقتصاددان و استاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌و‌گو با «ایران» اعتقاد دارد که این مسأله دو وجه دارد که در یک سوی آن مردم و در طرف دیگر دولت قرار دارد. وی اضافه کرد: برای توسعه اقتصاد و همچنین عبور از بحران‌ها هر یک از این نهادها وظایفی بر عهده دارند که اگر این وظایف بدرستی انجام نشود کشتی اقتصاد سلامت به ساحل نمی‌رسد. وی درباره وظیفه مردم دراین بخش اظهارکرد: مردم هم‌اکنون شرایط اقتصاد کشور را بخوبی می‌دانند بنابراین نباید تنها منفعت شخصی خود را دنبال کنند و به نوعی باید آن را تعدیل کنند تا کل اقتصاد کشور دچار آسیب نشود. به گفته وی درمجموع شرایط کل اقتصاد نیز در وضعیت تک تک ایرانی‌ها تأثیرگذار است و براین اساس درصورتی که خللی در آن ایجاد شود همه مردم از آن آسیب می‌بینند و برعکس. این کارشناس اقتصادی همچنین درخصوص وظایف دولت برای هدایت نقدینگی به سمت فعالیت‌های مولد گفت: دولت باید سیاست‌هایی را دراین شرایط تدوین و اجرایی کند که اعتماد مردم را به‌دنبال داشته باشد. متأسفانه مردم براساس تجربه دولت‌های قبلی چندان به سیاست‌های دولت اطمینان ندارند. وقتی آنها می‌بینند که قیمت کالاهایی که افزایش می‌یابد دیگر به عقب برنمی گردد تلاش می‌کنند تا از دارایی‌های خود محافظت کنند و به سراغ کالاهایی می‌روند که بالاترین بازدهی را داشته باشد. وی ادامه داد: بنابراین یکی از نکات مهم دراین شرایط به دست آوردن اعتماد مردم درخصوص سیاست‌های اقتصادی است. درحالی که حیات اقتصاد به تولید وابسته است ولی راهکارهایی که در طول سالیان و دولت‌های مختلف ارائه شده به این نتیجه نرسیده است. از سوی دیگر نظام بانکداری ایران به‌دلیل نرخ بهره بالا در خدمت تولید نیست و نظام مالیاتی نیز حمایت جدی از تولید نمی‌کند. امینی تأکید کرد: درکنار اصلاح سیاست‌های اقتصادی دولت و نهادهای مسئول باید برخورد جدی تری با سوء‌استفاده‌کنندگان از این شرایط داشته باشند. براساس آمار ارائه شده نیمی از سکه‌های پیش فروش شده توسط 50 نفر خریداری شده است که در مدت کوتاهی بین 70 تا 80 میلیارد تومان برای آنها سود به همراه دارد. برهمین اساس به‌دلیل اینکه در شرایط بحرانی قرار داریم دولت نیز باید دراین بخش جدی‌تر عمل کند. این اقتصاددان در ادامه اظهار کرد: هم‌اکنون حجم نقدینگی کشور رشد بالایی داشته است و حتی از تولیدناخالص داخلی کشور پیشی گرفته است و درصورتی که سیل خروشان نقدینگی مهار نشود تبعات منفی بسیاری به‌دنبال خواهد داشت. به گفته وی گرانی کالاها به نوعی باعث تشدید حجم نقدینگی نیز می‌شود و آن را افزایش می‌دهد. امینی در پایان خاطرنشان کرد: در شرایط فعلی تنها صاحبان پول و کالا هستند که منفعت می‌برند و با افزایش قیمت‌ها بر دارایی آنها افزوده می‌شود.∎​