نبرد اقتصادي ايران و عربستان، حالا وارد فاز تازه‌اي شده است. جايي كه عربستان مي‌كوشد در سايه تحريم‌هاي جديد ايران كه صنعت نفت كشورمان را هدف قرار داده، دست به افزايش توليد بزند تا نه تنها قيمت نفت را در بازارهاي جهاني كاهش دهد، بلكه سهم توليد نفت ايران را نيز به سبد توليدي خود اضافه كند. روندي كه با واكنش تند ايران مواجه شد و قرار است در نشست آينده اوپك، طرح عربستان براي افزايش توليد، با وتوي ايران، عراق و ونزوئلا مواجه شود.
بر اين اساس، عربستان سعودي و روسيه ماه گذشته در جريان يك نشست به يكباره تصميم گرفتند تا توليد خود را افزايش دهند. اين در حالي بود كه سعودي‌ها براي اين اقدام، با هيچ يك از اعضاي اوپك مشورت نكردند. بلافاصله پس از اين تصميم و درست در روزهايي كه زمزمه كاهش خريد نفت ايران توسط مشتريان بزرگ نفتي به گوش مي‌رسيد، روسيه و عربستان تصميم خود براي افزايش توليد را عملي كردند، به طوري كه روسيه توليد نفت خود را روزانه 100هزار بشكه افزايش داد و گفته مي‌شود، عربستان نيز قرار است حدود 300 تا 400هزار بشكه در روز، توليد خود را افزايش دهد. اين روند در شرايطي اتفاق مي‌افتد كه نبايد نقش دونالد ترامپ درخصوص اين تصميم را ناديده گرفت. وي بارها از افزايش قيمت نفت انتقاد كرده و حتي اخيراً در توييتي نوشته است: «قيمت‌هاي نفت بسيار بالا و اوپك همچنان مسئول آن است. اين اصلاً خوب نيست!»
تنها همين اشاره دونالد ترامپ كافي بود تا گاوهاي شيرده امريكا نظير عربستان و ديگر كشورهاي عربي حاشيه خليج‌فارس تصميم بگيرند، در مجموع توليد خود را تا يك ميليون بشكه در روز افزايش دهند. رقمي كه دقيقاً معادل نفتي است كه با تحريم ايران از بازارهاي جهاني حذف خواهد شد. آنها همچنين تصميم دارند تا در نشست آتي اوپك كه همين هفته برگزار مي‌شود، اين افزايش توليد را رسمي و ديگر اعضاي اوپك را با خود همراه سازند.
مخالفت شديد ايران
اما اين تصميم عربستان با مخالفت صريح ايران همراه شده و حسين كاظم‌پوراردبيلي، نماينده ايران در اوپك به بلومبرگ گفته است كه «سه عضو مؤسس اوپك شامل ايران، عراق و ونزوئلا با اين پيشنهاد مخالفت خواهند كرد.»
وي سپس به اعضاي اوپك كه آنها را برادران خود خوانده و همچنين به روسيه توصيه كرده: «ما نيازي به آرام‌كردن ترامپ نداريم كه دو كشور مؤسس اوپك و روسيه را تحريم كرده است. ما كشورهايي با اقتدار هستيم كه طبق مسئوليت‌ها و ارزش‌هاي خود عمل مي‌كنيم. همه دنيا بايد در مقابل اين رفتار متكبرانه بايستند و خواهند ايستاد.» او سپس اظهار كرد: «بازار به خوبي تأمين شده است و اوپك بايد به تصميم خود تا پايان سال پايبند باشد. من اطمينان دارم بسياري از اعضاي اوپك همين احساس را دارند.»
آيا وتوي ايران مؤثر است؟
حال تهديد ايران درخصوص وتوي تصميم عربستان براي افزايش توليد نفت و تصويب آن در اوپك در حالي است كه بسياري مي‌پرسند، آيا مخالفت ايران و آنچه كه رسانه‌ها از آن به عنوان «وتو» ياد مي‌كنند، مي‌تواند در تصميم اعضاي اوپك براي حفظ توليد فعلي تأثيرگذار باشد؟
در پاسخ به اين سؤال بايد گفت: تصويب يك طرح در اوپك نيازمند رأي مثبت تمامي اعضاست و چنانچه هر يك از اعضا با طرح پيشنهادي مخالفت كنند، عملاً اين طرح در اوپك به تصويب نخواهد رسيد. هر چند تمامي اعضا مي‌توانند خارج از تصميم اوپك، توليد خود را افزايش دهند و عملاً اوپك درخصوص اين تخلف اعضا از مصوبات، هيچ تنبيهي نمي‌تواند در نظر بگيرد و تنها برچسب «متخلف» در برابر نام آنها قرار مي‌گيرد و فقط ممكن است در جلسات اوپك آماج انتقادات تند قرار گيرند. خلأيي كه ناشي از عضويت داوطلبانه اعضا در سازمان كشورهاي صادركننده نفت است. از اين رو است كه تمامي جلسات اوپك پشت درهاي بسته و به دور از چشمان رسانه‌ها برگزار مي‌شود تا كسي شاهد مكالمه‌هاي تند و صريح وزرا با يكديگر درخصوص عدم رعايت سهميه‌ها، نباشد. بنابراين اگرچه ممكن است، عربستان خارج از تصميمات اوپك توليد خود را افزايش دهد تا شايد بتواند به ايران ضربه بزند، اما سقف توليد رسمي كه بر بازار تأثير دارد همان مصوبه‌اي است كه از سوي اوپك اعلام خواهد شد. همچنين اين نكته را نيز بايد عنوان كرد، در حال حاضر كشورهاي ديگر عضو اوپك كه با عربستان همپيمان هستند، توانايي افزايش توليد تا حد مورد نياز امريكا را ندارند و بار اين افزايش توليد تماماً بر دوش سعودي‌ها خواهد بود. روندي كه در درازمدت به ضرر عربستان خواهد بود. از اين رو بايد مخالفت و وتوي ايران درخصوص افزايش توليد اوپك را بسيار مؤثر دانست.
چرا عربستان؟
نكته مهم در خصوص سازمان اوپك آن است كه اين سازمان سال‌هاست كه به واسطه نظام سهميه‌بندي بر قيمت بازار نفت تأثير مي‌گذارد و سهميه توليد هر كشور متناسب با ظرفيت توليد جاري و ميزان ذخاير تعيين مي‌شود. جالب آن است كه عربستان از زمان شكل‌گيري اوپك تا سال 1985 زيربار نظام سهميه‌بندي در اوپك نمي‌رفت و به عنوان يك عضو تنظيم‌كننده بازار فعاليت مي‌كرد. به اين معني كه عربستان به عنوان توليدكننده شناور داراي سهميه آزاد بود و مقرر شده بود تا در صورت كمبود نفت در بازار اقدام به عرضه ظرفيت مازاد خود كند، اما پس از سال 1985 و به‌رغم تعيين سهميه مشخص براي عربستان سعودي، اين كشور همچنان سنت خود درخصوص عرضه سهميه مازاد را حفظ كرده است. به نحوي كه عربستان همواره با اشاره ابرقدرت‌ها در ازاي كاهش توليد و صادرات كشورهايي همچون ليبي، ايران و عراق، نفت مازاد بر سهميه خود توليد كرده است و هم‌اكنون نزديك به ۸۰درصد ظرفيت مازاد اوپك در اختيار عربستان قرار دارد. حال بايد منتظر ماند و ديد كه در روز‌هاي اول و دوم تيرماه و در جريان نشست اوپك، چه كشورهايي حاضر هستند، نامشان در صف گاوهاي شيرده امريكا قرار بگيرد؟
نظر شما