از جمله این بلوک های امنیتی که بعد از جنگ جهانی دوم در منطقه شکل گرفت، اتحاد نظامی و امنیتی کره جنوبی، ژاپن و آمریکا بود که در برابر آنچه که آنها تهدید امنیتی کره شمالی در شبه جزیره می نامیدند بود شکل گرفته بود؛ بلوک نظامی منطقه ای که ظاهرا بعد از برگزاری مذاکرات صلح اخیر آمریکا و کره شمالی می رود کاملا رنگ ببازد.
چون سال ها بود که آمریکا با اعزام و ستقرار جنگ افزارها و ناوهای پیشرفته به شبه جزیره کره و برگزاری متوالی رزمایش های مشترک قصد داشت کره شمالی را تهدیدی دائمی برای این منطقه معرفی کند و در چارچوب نگاه تجاری به مسئله امنیت، با ایجاد یک هراس بزرگ از این کشور در دل شهروندان ژاپن و کره جنوبی، متحدان خود از جمله ژاپن و کره جنوبی را در چتر امنیتی خود قرار داده و آنها را به پرداخت هزینه های دفع این تهدید مشروط کند.
فروش سامانه موشکی تاد به کره جنوبی توسط آمریکا هم در چارچوب ایجاد هراس از برنامه های دفاعی و نظامی کره شمالی انجام شده بود که البته اقدامات تحریک آمیز کاخ سفید ضد کره شمالی در توسعه و آزمایش موشکی و هسته ای پیونگ یانگ نقش اصلی را ایفاء کرده است.
آمریکا در چارچوب راهبرد فروش امنیت به متحدان خود به خصوص ژاپن و کره جنوبی با تهدید و تحریک کره شمالی، این کشور را به آزمایش های موشکی و هسته ای وادار می کرد و سپس با بزرگنمایی تهدید پیونگ یانگ و ایجاد یک نیاز ساختگی امنیتی، شرایط را برای خود به منظور فروش تسلیحات به این کشورها فراهم می کرد.
بنابراین با مدیریتی که واشنگتن در منطقه شرق آسیا داشت، همه توجه توکیو و سئول به مسئله تهدید امینتی پیونگ یانگ بود، اما امروزه کره جنوبی و توکیو به تدریج به سمتی می روند که از هدف مشترک قبلی و از قبل تعیین شده توسط آمریکا برگشته و به تدریج به سمت یک مقاومت در برابر هم و شاید هم تقابل احتمالی در آینده با هم حرکت می کنند.
یعنی اگرچه تا کمتر از یک ماه گذشته، نگاه ژاپن و کره جنوبی به مقوله تهدید امنیتی منطقه ای مشترک بود، اما توکیو و سئول امروزه انگیزه ای برای حفظ آن نگاه امنیتی مشترک نه تنها ندارند بلکه بعد از برگزاری بازی های المپیک زمستانی پیونگ چانگ کره جنوبی و دعوت کشور میزبان از ورزشکاران و مقامات کره شمالی برای حضور در این بازی ها، حتی نسبت به هم حساسیت منفی نیز پیدا کرده اند.
به ویژه اینکه امروزه سئول بعد از برگزاری چند دور مذاکره رهبران دو کره که حاصل دیپلماسی ورزشی بعد از پیونگ چانگ بود و بطور خاص پس از مذاکره صلح تاریخی هفته گذشته رهبران آمریکا و کره شمالی در سنگاپور، دیگر دغدغه های امنیتی گذشته خود را از ناحیه پیونگ یانگ از دست داده و توجه خود را به اختلافی که با توکیو بر سر چند جزیره کوچک داشته است، متمرکز کرده است.
یعنی بعد از فروکش کردن آن تهدیدات فرضی و نگرانی های تاریخی از سوی پیونگ یانگ، سئول طی امروز و فردا رزمایشی را در آب های سرزمینی خود در شرق این کشور برگزار می کند که طبق آنچه که اعلام شد خود را برای مقابله با حمله احتمالی ژاپنی ها به خاک این کشور برای تصرف مجمع الجزایر موسوم به 'دوکتو' که در ژاپن به 'تاکاشیما' معروف هستند، آماده کند.
این مجمع الجزایر در 211 کیلومتری استان 'شیمانه' ژاپن و در 215 کیلومتری خاک کره جنوبی قرار دارد، اما ژاپن آن را بخشی از قلمروی سرزمینی خود در دریای ژاپن می داند که از زمان پایان حاکمیت توکیو بر شبه جزیره کره در کنترل سئول قرار دارند.
به اعتقاد ژاپنی ها حاکمیت کره جنوبی بر این جزایر غیرقانونی است و هشدار می دهند که سئول حق اعزام هیچ هیاتی به این جزایر را ندارد.
در نقطه مقابل، دولت کره جنوبی نیز چنین استدلال می کند که این جزایر متعلق به سئول است و به ویژه بعد از یک اقدام غیر اخلاقی ژاپنی ها علیه شهروندان کره ای در قلب مردم این کشور جای دارند و لذا می تواند هر تصمیمی را در راستای حق حاکمیت ملی خود بر این جزایر اتخاذ کند.
کره جنوبی مدعی است این جزایر را از سال 1950 قبل از جنگ با کره شمالی تاکنون، تحت کنترل خود دارد و در حال حاضر نیز یک نیروی گشت را به همراه یک فروند بالگرد و نیز یک فانوس دریایی در این منطقه مستقر کرده و بر آن نظارت می کند و تاکنون نیز هیچ توجهی به هشدارها و یادداشت های اعتراضی توکیو نکرده و آن را جدی نمی گیرد.
البته در مورد اینکه استدلال کدام کشور در خصوص اثبات مالکیت بر این جزایر به واقعیت نزدیک تراست، سندی در دست نیست.
اما مساله جزایر مورد منازعه دو کشور، به تجاوز ارتش ژاپن و اشغال شبه جزیره کره در قبل از جنگ دوم جهانی باز می گردد و ژاپن تلاش می کند با این سابقه، خود را مالک این جزایر بداند.
از نظر وزارت امور خارجه ژاپن، مرتبط کردن مساله جزایر و موضوع تمامیت ارضی به هر رویداد سیاسی و یا ورزشی اقدام سازنده ای نیست، به همین دلیل هم بود که 'فومیو کیشیدا' وزیر خارجه ژاپن بارها ضمن تقبیح و محکوم کردن ورود هیات کره ای به این جزایر، آن را اقدامی غیرقابل قبول دانسته است.
در هر حال، دولت ژاپن امروز این رزمایش دو روزه را در حالی بطور مستقل آغاز کرد که دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا چند روز قبل اعلام کرده بود همه رزمایش های مشترک خود با کره جنوبی را به علت هزینه بر بودن آنها به حالت تعلیق در می آورد.
البته ترامپ پس از مذاکره هفته گذشته 12 ژوئن (22 خرداد) خود با 'کیم جونگ اون' رهبر کره شمالی نیز به خبرنگاران گفته بود که موضوع توقف رزمایش های جنگی را مورد توجه قرار می دهد.
یادآوری می شد در روز قبل از آن (پنج شنبه) بود که وزیران خارجه آمریکا، کره جنوبی و ژاپن در گفت وگوی مشترکی که با هم داشتند بر حفظ اتحاد نظامی و تحکیم حضور ارتش آمریکا در منطقه تاکید کرده بودند.
با این وجود، 'چوی یون-سوو' سخنگوی وزارت دفاع کره جنوبی امروز در ارتباط با برگزاری این رزمایش اختلاف برانگیز اعلام کرد که بعد از آنکه از سال 1986 (1365) احتمال حمله ژاپن به این جزایر افزایش یافت، سئول تصمیم گرفته است از سال 2003 (1382) تاکنون هر دو سال یک بار این رزمایش خاص را برای مقابله با حمله احتمالی ارتش ژاپن برای تصرف این جزایر برگزار کند و می کند.
وی از حضور 6 ناو جنگی، و 7 جنگنده هوایی و نیز واحدی از زیر دریایی ها در این رزمایش خبر داد و اعلام کرد که براساس طرح این رزمایش، تقریبا 40 نیروی امنیتی نیز به همراه آن در این جزایر مستقر می شوند.
این منزله آن است که دولت سئول قصد ندارد بعد از رفع نگرانی ها از سوی پیونگ یانگ، از این دغدغه تاریخی ملت خود دست بکشد.
زیرا، اگرچه کره جنوبی و ژاپن اقتصادهای قوی آسیایی و از هم پیمانان آمریکا به حساب می آیند، اما مناسبات آنها به سبب اختلافشان بر سر این جزایر در بسیاری از مواقع دچار فراز و فرودهایی بوده است.
این دو کشور همچنین بر سر موضوع سوء استفاده جنسی اتباع ژاپنی از شهروندان کره ای (تحت عنوان بردگان جنسی یا زنان آسایشگر) در دوره جنگ جهانی دوم اختلافات اساسی دارند و البته آنها در سال 2015 موافقت نامه ای نیز برای حل این اختلاف تاریخی با هم امضاء کرده بودند.
کره جنوبی می گوید، بر اساس اسناد تاریخی بیش از 200 هزار زن تبعه کره جنوبی، چین، فیلیپین و کشورهای دیگر در دوران جنگ جهانی دوم از سوی ژاپن وادار به بردگی جنسی برای سربازان ژاپنی در مناطق تحت اشغال این کشور شدند.
به همین دلیل هر ساله زنان کره ای که مورد بردگی جنسی قرار گرفته و هنوز در قید حیات هستند، با تجمع در مقابل سفارت توکیو در سئول، عذرخواهی رسمی دولت ژاپن و پرداخت غرامت از دولت این کشور را خواستار می شوند.
اما در 20 بهمن ماه سال گذشته بود که با تقریب دو کره بعد از برگزاری بازهای المپیک زمستانی 'پیونگ چانگ' کره جنوبی و دعوت سئول از ورزشکاران کره شمالی و مقامات آن کشور به این بازی ها، نگاه های امنیتی سابق سئول به پیونگ یانگ و تاحدودی نگاه مردم دو کشور نسبت به هم تغییر کرد و همان روند سرانجام به مذاکرات صلح رهبران دو کشور و مذاکره رهبران آمریکا و کره شمالی در 22 خرداد انجامید.
اما با توجه به اختلاف تاریخی فوق میان توکیو و سئول، روند صلحی که امروزه در شبه جزیره کره پیش می روند چندان مطلوب طبع دولت ژاپن نیست.
چون در همان ایام بعد از بازی های پیونگ چانگ بود که بعد از اعلام مکرر کره شمالی در تهدید خواندن رزمایش های مشترک آمریکا با کره جنوبی و ژاپن در منطقه، 'مون جائه این' رئیس جمهوری کره جنوبی در تصمیمی که نقطه عطفی در روابط امنیتی و نظامی سئول با واشنگتن بود، با مخالفت با برگزاری رزمایش مشترک تلاش کرد تا برای پیونگ یانگ اعتماد سازی کند.
اعتماد سازی که از همان ابتدا بوی تقریب دو کره و کنار گذاشته شدن توکیو از مذاکرات صلح شبه جزیره را می داد، لذا در همان ایام بود که روزنامه لوپوئن فرانسه در مقاله‌ای نوشت: 'ژاپن که از روند آشتی دو کره کنار گذاشته شده، با ناخرسندی این روند را دنبال می کند'.
بعد از آن 'دایسوکو کاتایاما' سناتور ژاپنی گفته بود که مذاکرات صلح به طور سه جانبه (با حضور دو کره و آمریکا) و یا چهارجانبه (با حضور دو کره و چین و آمریکا) انجام خواهد گرفت و ژاپن به طور کلی از مذاکرات کنار گذاشته شده است.
در واقع شاید بتوان گفت که توکیو از همان ایام حدس می زد که این روند اعتماد سازی میان دو کره می تواند به ضرر توکیو تمام شود و حتی شاید می توانست پیش بینی تحولات امروز در منطقه شرق آسیا را نیز بکند که با خلع سلاح کره شمالی و پایان بخشی از نگرانی های تاریخی توکیو و حتی سئول از پیونگ یانگ همراه شد.
اما امروزه به خوبی شاهد است که برگزاری رزمایش کره جنوبی به ویژه پس از مذاکرات صلح هفته گذشته میان کیم جونگ اون و دونالد ترامپ، رهبران کره شمالی و آمریکا، یعنی دو دشمن دیرینه، چگونه می رود به تدریج موضوعات امنیتی را در این منطقه از جهان تغییر دهد.
دولت ژاپن از قبل نسبت به این مذاکرات دوجانبه صلح چندان خوش بین نبود و حتی از زمان برخواستن زمزمه های دعوت جنوبی ها از شمالی ها به المپیک پیونگ چانگ، به نوعی وادار به بروز عکس العمل نیز شده بود.
چون در همان ایام بود که وزارت امور خارجه ژاپن به آن دسته از شهروندان این کشور که برای تماشای این رقابت های ورزشی قصد سفر به کره جنوبی را داشتند، درباره بحران شبه جزیره کره و نیز نرخ بالای ارتکاب جرائم در کره جنوبی هشدار داده بود.
دولت ژاپن با صدور بیانیه ای و به بهانه های امنیتی از اتباع ژاپنی خواسته بود در سفر به کره جنوبی اقدامات احتیاطی را رعایت و در سامانه های ویژه ای که وزارت خارجه برای مسافران به کره جنوبی ایجاد کرده است، نام نویسی کنند، چرا که به تدریج می توانست تغییر روند تهدید امنیتی از ناحیه پیونگ یانگ به سئول را حس کند.
این درحالی بود که کره جنوبی به سبب اختلاف تاریخی که با کره شمالی داشت، تا پیش از این به عنوان هم پیمان نظامی آمریکا همواره سعی می کرد با برگزاری رزمایش های مشترک با آمریکا و حتی ژاپن، آمادگی رزمی خود را فقط برای مقابله با تهدیدات آن کشور حفظ کند.
در هر حال، مذاکرات صلح شبه جزیره کره بطور نسبتا موفقیت آمیزی آغاز شده و به تدریج می ورد با همین شیب ملایم ادامه یابد، اما موفقیت این مذاکرات از سوی دیگر می رود به اختلاف دو همپیمان قدیمی این منطقه، یعنی ژاپن و کره دامن بزند، اختلافی که شاید در ادامه به اختلاف ژاپن با کره متحتد نیز بیانجامد.
چون با رفع خطرات احتمالی از سوی کره شمالی، اختلافات سئول و توکیو به گونه ای رخ نموده است که ظاهرا هیچ یک از طرفین قصد چشم پوشی از این اختلافات تاریخی اما جدیدا طرح موضوع شده را ندارند و سعی هم ندارند هیچ ملاحظه ای را برای رفع این اختلافات دخیل کنند.
اگرچه معمولا دولت ها سعی می کنند بنا به ملاحظات سیاسی و امنیتی، بطور جدی وارد طرح بحث مالکیت بر جزایر (قلمروی سرزمینی) با طرف مقابل (کشور همسایه نشوند و معمولا هم بر حفظ وضعیت موجود تمرکز کنند، درس شبیه به آنچه که تاکنون در توکیو و سئول پیش آمده است و این فعالان سیاسی و گروه های مدنی بودند که سعی می کردند با ورود به موضوعاتی چون جزیره و بحث بردگان جنسی دولت هار خود را وارد یک جنگ لفظی کرده و میدان را شعله ور کنند، اما بعد از آخرین تحولات منطقه (پیشرفت نسبی روند صلح شبه جزیره کره) شاهدیم که چگونه دولت های توکیو و سئول نیز سعی می کنند خود را با دیدگاه های سیاسی این گروه ها همراه کرده و عرصه را برای افزایش تنش ها آماده کنند.
یعنی اینکه، مذاکرات صلح شبه جزیره کره نه تنها ممکن است به رفع دغدغه های امنیتی همیشگی در این منطقه از جهان ختم نشود، بلکه بعید نیست این نگرانی های امنیتی به شکلی نو و خطرناک تر از قبل نیز در آمده و رویکردهای امنیتی شرق آسیا را کاملا تغییر دهد.
برخی تحلیلگران همچنین معتقدند که حتی باید منتظر تغییرات جدی تر در آرایش های نظامی و امنیتی در این منطقه و رویارویی میان کره واحد (شمالی و جنوبی) با ژاپن و یا حتی علیه چین نیز بود.
گزارش: علی نصیری**
آساق 1378**