معصومه نصیری 

قائم مقام انجمن سواد رسانه ای ایران

او بیان کرد که اصحاب رسانه امروز نسبت به گذشته وظیفه و مسوولیت سنگین تری برعهده دارند و همچنین تاکید کرد که علیرغم همه فشارها، فضای مجازی در اختیار مردم گسترش یافته است؛ البته رییس جمهوری نگفت آیا در کنار گسترش فضای مجازی در اختیار مردم، برای ارتقای سواد رسانه ای آنها نیز برنامه ریزی صورت گرفته است یا نه و آیا صرف گسترش این امکان، کفایت می کند یا هر ابزار و امکانی نیاز به آموزش استفاده صحیح نیز دارد؟

روحانی البته در این نشست بار سنگین را بر دوش اصحاب رسانه قرار داد و گفت: امروز مشکل اصلی ما، مشکل اقتصادی، فرهنگی یا امنیتی نیست، بلکه مشکل اصلی امروز ما «جنگ روانی» است. بزرگترین غم برای یک ملت زمانی است که رسانه های بیگانه مرجع او باشند. در کمتر جایی دیده ام که یک ملت اینگونه به رسانه های بیرونی اعتنا کنند، این وضعیت باید اصلاح شود و رسانه های داخلی مرجع اطلاع رسانی به مردم باشند. البته چند ماه پیش سیف، رییس کل بانک مرکزی نیز تلگرام و فضای مجازی را عامل تحولات نرخ ارز خوانده بود!

این سخنان به مثابه اعتراف عالی ترین مقام اجرایی به فقدان «سواد رسانه ای» در سطوح و لایه های مختلف کشور است که رفع آن نیز نیاز به عزم ملی و جدی همه مسوولان و تصمیم سازان دارد. آقای رییس جمهور قطعا می دانند که «مساله شناسی» بدون ارائه راهکار و ورود به حوزه رفع مساله، به بیراهه رفتن است و نتیجه ای جز تکرار تجربه امروز را در پی نخواهد داشت.قطعا ایشان می دانند جنگ روانی از طرق مختلفی صورت می پذیرد که ایجاد شایعه با هدف ایجاد بدبینی نسبت به مسوولان، افزایش نگرانی و اضطراب در مردم، ترور شخصیت مسوولان، از بین بردن باورها، ایجاد فضای ناسالم اجتماعی، ایجاد تفرقه، تحریف واقعیت ها، اغراق و مبالغه، تفرقه، فریب و ... از جمله این روش ها هستند و آنچه یک جامعه را در برابر این جنگ روانی مصون می سازد، تنها و تنها توانمندسازی مردم و مسوولان در برابر جنگ روانی به عنوان یک روش از روش های مهم جنگ نرم و جنگ رسانه ای است. نگاه مردم به رسانه های بیرونی که به آن اشاره شده است، ناشی از ضعف سواد رسانه ای آنهاست. سواد رسانه ای مقوله ای زینتی نیست، بلکه فقدان سواد رسانه ای یکی از عواملی است که به فرموده شما بازار ارز را برهم می ریزد، حوادث دی ماه را ایجاد می کند و .... 

سواد رسانه ای به مثابه واکسینه کردن ملت در برابر هرگونه برنامه ریزی رسانه ای است و این پیکر اگر به موقع واکسینه نشود، بروز هرگونه بیماری در آن قطعی است. شاید بهتر باشد به جای اینکه بار اصلی و مهم را بر دوش رسانه ها قرار دهیم که البته نقش آنها نیز دارای اهمیت است، مسوولیت اصلی را متوجه خود کنیم و نسبت به افزایش سواد رسانه ای به عنوان ضرورتی فوری برنامه ریزی و اقدام کنیم. 

رئیس جمهوری البته در همین نشست بر این نکته نیز تاکید کردند که مرجع افکار عمومی باید رسانه های داخلی و رسانه های دارای «نام و نشان» باشند، نه رسانه های «بی نام و نشانی» که در فضای مجازی به راحتی هرچه می خواهند می گویند و با القای و تخریب باعث انحراف مسیر افکار عمومی می شوند.

این سخنان بر ضرورت نشاندار شدن فضای مجازی تاکید دارد و این مهم از مسیر «شامد» یا همان شناسه الکترونیکی ملی محتوای دیجیتال میسر خواهد شد. شامد به مثابه کد یا شناسه ای است که از سوی مرکز فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال، برای هر محتوا و بستر ارئه محتوا و خدمات اعم از اپلیکیشن، وب سایت، محتواهای ارزش افزوده دیجیتال، صفحات و کانال های عمومی فضای مجازی صادر می شود که اخذ این کد به منزله  ثبت آن در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.

کاربران با توجه به نشان شامد در فضای مجازی، علاوه بر اینکه تحت تاثیر القائات و شایعه پراکنی های هر منبعی قرار نگرفته و فرا می گیرند که تنها به منابعی توجه کنند که دارای این نشان هستند، می توانند از طریق لینک ارتباطی شامد/لوگو، شکایات و تخلفات این بسترها را اعلام کنند تا از طریق دستگاه های دولتی، انتظامی و قضایی، نسبت به پیگیری آن اقدام شود.

نکته قابل توجه در این خصوص آن است که علیرغم اجرای طرح شامد توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال های اخیر متاسفانه این طرح توسط سایر اجزای دولت به خوبی تبیین نشده و اکنون که رئیس جهوری ایران بر لزوم شناسنامه دار شدن فضای مجازی تاکید کرده است؛ خوب است که شاهد هم افزایی دستگاه های دولتی برای معرفی هر چه بهتر طرح شامد باشیم.  

البته طرح شامد مکمل سواد رسانه ای است. چرا که کاربران دارای سواد رسانه ای هم می دانند چگونه تحت تاثیر عملیات رسانه ای قرار نگیرند و هم می دانند برای دریافت اخبار و اطلاعاتشان باید به «اعتبار منبع در فضای مجازی» توجه کنند که این اعتبار منبع در فضای مجازی ذیل نشان شامد قابل تحقق است.در پایان سخن باید تاکید کرد سواد رسانه ای برای امروز کشور یکی از اولویت های اصلی و اساسی است. نبود این مهارت و دانش قطعا در آینده زمینه ساز مشکلات فراوان خواهد بود چراکه امروز، جنگ بین کشورها جنگ رسانه ای و تبلیغاتی است. در این جنگ تنها کسانی پیروز خواهند بود که جوامعی توانمندتر و آموزش دیده تر داشته باشند. این جنگ بدون قطره ای خون، بیشترین تلفات و خسارات را خواهد داشت.