کُردها برای مذاکرات مستقیم و بدون پیش شرط با دمشق اعلام آمادگی کردند
چرخش استراتژیک کُردهای سوری
صاحبخبر - نیروهای سوریه دموکراتیک با انتشار بیانیهای از آمادگی برای مذاکره بدون قید و شرط با حکومت مرکزی سوریه اطلاع دادند. این بیانیه شاید در ابتدا چندان دارای اهمیت به نظر نرسد اما واقعیت آن است که هر گونه آغاز مذاکره میان دمشق با نیروهای سوریه دموکراتیک که اکثریت آنها را کردها تشکیل میدهند، میتواند زمینهساز چرخشی بزرگ در معادلات میدانی به ضرر آمریکا و به نفع محور مقاومت و دمشق ارزیابی شود. در همین زمینه، حکمت حبیب، عضو هیئت رئیسه شورای سوریه دموکراتیک نیز در گفتوگو با خبرگزاری فرانسه اظهار میکند: نیروهای ما برای گشایش باب گفتوگو جدی هستند، حال که میگوییم برای مذاکره آمادهایم، هیچ پیش شرطی برای آن نداریم. همچنین، این عضو هیئت رئیسه شورای سوریه دموکراتیک تاکید میکند: تمام گروههای خارجی از جمله ائتلاف ضد داعش به منزله مداخلهگرهای خارجی قلمداد میشوند و ما امیدواریم در مرحله بعد تمامی گروههای نظامی موجود در سوریه از کشور خارج شوند و گفتوگوی سوری-سوری برای حل بحران از سر گرفته شود.ایراد این اظهارات به وضوح، نمایانگر چرخشی بنیادین در مواضع کردهای سوریه درباره معادلات این کشور است. در گفتههای حکمت حبیب دو نکته مهم قابل توجه هستند. یکی این که نیروهای خارجی از جمله ائتلاف ضدداعش که از تابستان 2014 به رهبری آمریکا به بهانه مقابله با داعش ایجاد شده و در کشورهای عراق و سوریه عملیات هوایی متعددی را انجام دادهاند و نیز حامی اصلی نیروهای دموکراتیک سوریه بودهاند، اشغالگر هستند و باید از این کشور خارج شوند. نکته دارای اهمیت دیگر، این که کردهای سوریه خواهان مذاکره سوری - سوری یعنی همان اصل مورد تاکید دمشق طی سالهای گذشته هستند. اکنون با تمام این اوصاف، این پرسش مهم مطرح میشود که چرا کردهای سوریه در شرایط کنونی چنین چرخش مواضعی را اتخاذ کردهاند؟ در پاسخ به این پرسش در ابتدا ضروری است که روند قدرتگیری و نقشآفرینی کردهای سوریه در تحولات این کشور پس از آغاز بحران در سال 2011 به اختصار مورد بحث قرار بگیرد سپس در قالب سه علت دلایل این چرخش مهم واکاوی شود. گذار به کانتونیسم و فدرالیسم خودخوانده کردها بر اساس آمارهای غیر رسمی با حدود یک و نیم تا دو میلیون جمعیت 10 درصد از ساکنان کشور سوریه را تشکیل میدهند. آن ها در سالهای قبل از 2011 اکثرا جمعیتی حاشیهای و بدون ساختار تشکیلات سیاسی منسجم بودند که جایگاه چندانی نیز در حکومت نداشتند. اما پس از آغاز بحران داخلی در سوریه وضعیت برای این گروه قومی بهطور کامل دگرگون شد. کردهای سوریه تحت رهبری حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) شاخه سوری حزب کارگران کردستان (PKK) با اعلام سیستم کنفدرالیسم دموکراتیک، تلاش کردند از خلأ قدرت موجود استفاده و در قالب سه کانتون بر شمال سوریه اعمال حکومت کنند. منطقه مد نظر کردها در قالب نظام کانتونی در صورت الحاق تمامی بخشهای آن به یکدیگر از روستای عین دیوار که در محدوده شهر دیرک که یکی از شهرهای استان حسکه است، شروع میشد و همجوار با مرزهای ترکیه به سمت غرب در ناحیه اسکندرون خاتمه پیدا میکرد.کردها با ادامه روند بحران در سوریه و برای رسمیت بخشیدن به سیستم خودمختاری دموکراتیک و نظام کانتونی مد نظر خود به صورت رسمی در 22/1/2014 اولین کانتون خود را در جزیره تاسیس کردند. همچنین، در 27/1/2014 کانتون کوبانی و در 29/1/2014 کانتون عفرین ایجاد شدند. سیستم ریاست مشترک برای کانتونها در نظر گرفته شد و هیئت وزیران 22 نفره برای اداره هر کانتون مدنظر قرار گرفت. در سال 2014 کردها مقاومت کوبانی را در برابر داعش خلق کردند و از ابتدای سال 2015 با حمایتهای آمریکا آنها در قالب دو نیروی یگانهای مدافع خلق (YPG) و یگانهای محافظ زنان (YPJ) پیشروی قابل ملاحظهای داشتهاند. کردها در ابتدا با شکستن حصر کوبانی، با حمایتهای ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا موفق شدند کرانه جنوبی و جنوب شرقی استان حسکه را نیز از نیروهای داعش پاک سازی کنند. سپس روند پیشروی کردها با کنترل منطقه تل ابیض (گری سپی) موقعیتی خاص را برای خود ایجاد کردند. سپس با فرماندهی کردهای سوریه، «نیروهای سوریه دموکراتیک» در 15 نوامبر 2015 با حمایت آمریکا تشکیل شد. نیروهای سوریه دموکراتیک پس از تاسیس به سمت غرب کانتون کوبانی پیشروی و سد تشرین در شهرستان «منبج» در استان حلب را کنترل کردند. همچنین، نیروهای دموکراتیک سوریه در آگوست 2016 کنترل شهر استراتژیک «منبج» را در دست گرفتند. سپس در میانه تحولات سال 2016 در ماه مارس، پس از دعوت نشدن کردها به مذاکرات صلح سوریه در کنفرانس ژنو 3، در 17 مارس 2016، «فدراسیون روژاوا در شمال سوریه» با حضور 200 نفر از اعضای کرد، عرب، ترکمن، آشوری و... کانتونهای سهگانه و با انتخاب هیئت رئیسهای 31 نفره از میان این اعضا، اعلام شد. در ادامه این روند رو به رشد، در 17 اکتبر 2017 مهمترین پیروزی نیروهای دموکراتیک سوریه در رقه پایتخت داعش رقم خورد.با تمام این پیروزیها سال 2018 را میتوان چرخش بزرگ در وضعیت نیروهای دموکراتیک سوریه و کردهای سوریه تلقی کرد. در 20 ژانویه 2017 ارتش ترکیه به همراه شبهنظامیان تحت حمایت خود در قالب عملیات «شاخه زیتون» حمله به کانتون عفرین را آغاز کرد و پس از 58 روز مقاومت کردهای سوریه در 18 مارس موفق به اشغال این منطقه شدند. در ماجرای عفرین کردهای سوریه به شدت از عملکرد و کنشهای آمریکا اظهار نارضایتی داشتند و به نوعی خود را قربانی خیانت آمریکا تلقی میکردند اما سیه بختی کردهای سوریه در سال 2018 با سقوط عفرین خاتمه پیدا نکرد، بلکه در 5 ژوئن 2018 (15 خرداد 1397) در پی مذاکره مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه و مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در واشنگتن، توافق میان دو کشور برای خروج نیروهای سوریه دموکراتیک از شهر منبج به نتیجه رسید. تا جایی که نظامیان کرد سوری مجبور به ترک منبج و حرکت به سمت شرق فرات شدند. در این وضعیت کردهای سوریه در مواضع خود درباره همکاری با آمریکا دچار تردیدهای بزرگی شدهاند. بدعهدی آمریکاییها با کردها مهمترین علت چرخش در مواضع کردهای سوریه برای مذاکره با دمشق را میتوان بدعهدی آمریکاییها یا به عبارت خود کردهای سوریه خیانت واشنگتن به آنها ارزیابی کرد. کردهای سوریه از اواخر سال 2014 در مقام بزرگترین متحد واشنگتن در صحنه سیاسی سوریه حاضر شدند و به عبارتی بسیاری از تحلیلگران آنها را پیاده نظام ارتش آمریکا در عرصه معادلات میدانی سوریه ارزیابی میکردند اما بر خلاف تصورات کردهای سوریه، آمریکا در مسئله حمله ترکیه به عفرین هیچ حمایتی از کردها نداشت و در منبج نیز آنها قربانی سازش پشتپرده واشنگتن با آنکارا شدند. اکنون شاهد هستیم کردهای سوریه به این نتیجه رسیدهاند که باید در اتحاد خود با ائتلاف ضدداعش بازبینی کنند.در همین زمینه صالح مسلم رئیس مشترک پیشین حزب اتحاد دموکراتیک و مسئول امور سیاست خارجی جنبش جامعه دموکراتیک (Tev - Dem) در گفت وگوی با آژانس خبری «دیپیای» آلمان درباره توافق آمریکا و ترکیه بر سر منبج اظهار میکند: «امیدوار بودیم که چنین رخدادی اتفاق نیفتد اما متاسفانه آن چه که نباید رخ میداد، اتفاق افتاد.» مسلم افزود: «در وضعیت کنونی کنترل ما در دستان خودمان است و آمریکا نمیتواند به جا ی ما تصمیم بگیرد بنابراین، همانگونه که آمریکاییها منافع خود را دارند ما هم بر اساس منافع خود تصمیم میگیریم. ما (کردهای سوریه) برده و خدمت گزار کسی نیستیم. در نتیجه اگر منافع مااقتضا کند، با هر نیرویی از جمله روسیه و حکومت مرکزی سوریه وارد مذاکره و ائتلاف خواهیم شد. به طور حتم مناسبات ما باآمریکا همیشگی نیست و میتواند دچار دگرگونی شود.» ایراد این اظهارات بدین معناست که کردهای سوریه تصمیم قطعی خود را برای مذاکره با حکومت مرکزی و دور شدن از آمریکا گرفته اند. ترکیه و تهدید جدی موجودیت کردها دیگر دلیل کردهای سوریه برای بازبینی در مناسبات خود با آمریکا و مذاکره با حکومت مرکزی سوریه را میتوان در تهدید موجودیت آنها توسط ترکیه، در نتیجه توافقات احتمالی آینده میان آنکارا و واشنگتن ارزیابی کرد. در همین زمینه، صالح مسلم در بخشی از گفت وگوی خود با آژانس خبری «دیپیای» آلمانی اظهار میکند: «ما برای آزادسازی منبج از کنترل داعش با ریخته شدن خون نیروهای خود تلاش کردیم اما آمریکا خیانت کرد و ما نگران تصمیمات آینده و توافقات احتمالی آینده آنها با ترکیه هستیم. این ستمی بزرگ بود که آمریکا بر ما روا داشت؛ بنابراین هر احتمالی برای توافق با دمشق وجود دارد.» واقعیت آن است که اظهارات مسلم، نشان میدهد که کردهای سوریه حتی برای به خطر افتادن موجودیت خود نگران هستند. از این که ترکیه مناطق تحت کنترل آنها را اشغال کند و ساختار دموگرافی آن را تغییر دهد به شدت واهمه دارند. ناچار بودن در پذیرش حاکمیت دمشق یکی دیگر از علتهای رغبت نیروهای دموکراتیک سوریه برای مذاکره با حکومت مرکزی سوریه را میتوان در روند معادلات میدانی چند وقت اخیر کشور سوریه ارزیابی کرد. در نتیجه موفقیتهای دمشق در شکست تروریستها در جبهههای مختلف، اکنون کردهای سوریه میدانند در مرحله بعدی آنها یا باید حاکمیت دمشق را بپذیرند یا این که وارد جنگی با ارتش سوریه شوند که شکست آنها در این جنگ حتمی به نظر میرسد. از سوی دیگر کردهای سوریه از این امر آگاهی دارند که بر اساس قواعد بینالمللی و نیز قانون اساسی داخلی سوریه، حکومت مرکزی از مشروعیت کامل برای کنترل بر تمام محدوده سرزمین کشور برخوردار است. بنابراین، در وضعیت کنونی آنها با اطلاع از ابعاد این مسائل به سمت مذاکره با دولت مرکزی برای در امان ماندن از حملات ترکیه و تامین منافع خود در آینده سوریه گرایش یافته اند.∎
نظر شما