به گزارش ایکنا از همدان، بدون تردید یک ماه روزه داری و مبارزه عملی با هواهای نفسانی، تأثیر بسیار عمیقی در روح و روان و سلامت جسمانی انسان دارد؛ اما چه کنیم روزه ما اثرش بر نفس و جان باقی بماند؟

عن أبی جعفر محمد بن علی الباقر(علیه  السلام) :الا بقاء علی العمل أشد من العمل . قال الراوی: وما الابقاء علی العمل؟ قال: یصل الرجل بصلة و ینفق نفقة لله وحده لا شریک له؛ فتکتب له سرا ثم یذکرها فتمحی؛ فتکتب له علانیة ثم یذکرها فتمحی و تکتب له ریاء.(وسائل الشیعة: للحر العاملی).

از امام محمد باقر (ع) روایت شده که فرمود:« نگه داشتن عمل سخت تر از انجام آن است».راوی می پرسد: « نگه داشتن عمل را بیان فرمایید»؟ حضرت می فرماید: «مردی صله رحم به جا می آورد و در راه خدای لا شریک نفقه ای می دهد و انفاقی می کند، پس خداوند به آن ثواب عمل مخفیانه می دهد، شخص کار خود را بازگو می کند و ثواب عمل مخفیانه از بین می رود و ثواب عمل آشکار برایش می نویسند. پس از آن عمل آشکار را دوباره جایی بازگو می کند و در نتیجه ثواب عمل آشکار هم از بین می رود و برایش ریا می نویسد».

یعنی ما یک عمل داریم، یک استمرار در عمل. مثلا شما فرض کنید می‌خواهید یک نماز بخوانید که می‌شود اصل عمل و یک وقت می‌خواهید این عمل عبادی را  از چیزهایی که موجب خلل و ابطال آن نماز می‌شود محفوظ بکنید . حفظ عمل از آفت و آسیبی که به آن می‌رسد، اصل عمل سخت‌تر است. اصل عمل یکبار صورت می‌گیرد ولی اینکه بخواهید عمل را خالصانه و مخلصانه با شرایطی که آن عمل دارد انجام بدهید مشخص است که مقداری مشکل‌تر است.

راوی سوال کرد آقا اینکه شما می‌فرمایید  کسی که آن عمل صالح را انجام می‌دهد استمرار داشته باشد و عمل را ابقا کند و با یک کار و برنامه‌ای  عملش را محو و احباط نکند و از بین نبرد، این ابقا و نگهداری عمل یعنی چه و به چه صورت است؟

امام در جواب این سائل فرمودند: این عمل را که گفتیم نمونه‌ها و مصداق‌ها و موارد زیادی برای اعمال شایسته و صالح است. گاهی عمل، عمل فردی گاهی عمل خانوادگی و گاهی عمل اجتماعی است. این اعمال شایسته خصوصا آن‌هایی که قصد قربت می‌خواهد مثلا  نماز  اگر خدای‌نکرده چه در ابتدا چه در اثنا چه در انتها مشوب به ریا باشد و بخواهی خدای‌نکرده با آن تظاهر کنی، نماز باطل است، خدا از اصل نیت شما خبر دارد. پس اینطور نیست که اسلام فقط از شما عمل شکلی و قالبی را بخواهد بلکه عمل کامل می‌خواهد.

اینجا حضرت مثال عمل را به صله رحم یا انفاق می‌زنند و ما مثلا گفتیم نماز و ممکن است شما مثال‌های دیگری پیدا کنید. اعمال عبادی که نیاز به‌قصد قربت دارند بیشتر مد نظر است. صله رحم هم همین طور است. صله رحم باید برای خدا باشد اگر بخواهی شما خانه عمه، خاله و عمو بروید و بر سر آن‌ها منت بگذارید و بگویید از فلان شهر پیش شما آمدم اگر پیش خدا می‌خواهید حسابی داشته باشد این طور عمل پیش خدا هیچ حسابی ندارد، البته شاید پیش مردم حساب داشته باشد

شخصی می‌آید صله رحمی را انجام می‌دهد. و ینفق نفقة لله وحده لا شریک له؛ این یک مثال صله رحم است  و یک مثال هم نفقه و انفاق هست. این نفقه منظور نفقه زن و بچه نیست، نفقه یعنی انفاق لله، چه انفاق واجب از قبیل زکات و خمس و چه انفاق‌های مستحب از قبیل صدقات. همه اینها باید برای خدا باشد فرموده (و ینفق نفقة لله). اگر این صله رحم و انفاق مالی لله باشد (فتکتب له سرا)؛ چون برای خدا بوده و سر و صدایش را اینجا و آنجا در نیاورده و منت و ریا و تظاهری هم نکرده است برای چنین شخصی در صحیفه اعمالش به عنوان یک حسنه پنهانی برتر ثبت می شود.

ابقاء عمل خیلی سخت‌تر از خود عمل

بعد می‌آید در جمع چندنفری می‌گوید ما دیروز رفتیم کجا و فلان خمس و فلان انفاق را کردیم و به آقا دادیم. (یذکرها) یعنی به زبان می‌آورد. (فتمحی) اول به‌صورت سری بود که فقط خودش و خدا و ملائکه الله می‌دانستند و این کیفیت پاداش و ثوابش خیلی بیشتر است. وقتی آمد این را ذکر کرد کیفیتش پایین‌تر می‌آید.  بعضی انفاق‌ها شبانه صورت می‌گیرد و بعضی روزانه ، بعضی انفرادی است بعضی اجتماعی است که اقسام دارد. در بعضی روایات داریم که دست از دست خبر نداشته باشد و یا درباره انفاق امام حسین(ع) روایت شده موقع دادن انفاق از پشت در می‌داد و خودش را نشان نمی‌داد، از شما سؤال می‌کنم صدقه سری با صدقه علانیه فرق نمی‌کند؟ آن باطل نیست. (ثم یذکرها) در نوبت سوم  دست بر‌نمی‌دارد و باز همین عمل خودش را ذکر می‌کند، پس یک یذکرها اول داریم و یک یذکرها دوم داریم. حالت اول به‌صورت سری نوشته می‌شود،حالت دومی به‌صورت آشکاری است و یک حالت سومی دارد (ثم یذکرها فتمحی) اینجا کاملاً محو می‌شود و موردقبول درگاه ایزدی قرار نمی‌گیرد  (و تکتب له ریاء) یعنی به‌صورت ریایی نوشته می‌شود. ریایی یعنی ما دیگر قبول نداریم. (و تکتب له ریاء ) به‌جای اینکه آن ملک دست راست که حسنات را می‌نویسد مامور بشود او نمی‌نویسد بلکه ملک دست چپ که مسئول ثبت کردن سیئات و گناهان است می‌نویسد چون به صورت ریاء و خیلی بد و زشت است و کفر و شرک محسوب می‌شود؛ یعنی غیر خدا را در اعمال خدایی شریک کرده است.

در نتیجه اخلاص و ابقاء عمل بسیار سخت‌تر از خود عمل است.

چه کنیم اثر روزه بر نفس ما باقی بماند؟

بدون تردید یک ماه روزه داری و مبارزه عملی با هواهای نفسانی، تأثیر بسیار عمیقی در روح و روان و سلامت جسمانی انسان دارد؛ اما چه کنیم روزه ما اثرش بر نفس و جان باقی بماند؟

بدون تردید یک ماه روزه داری و مبارزه عملی با هواهای نفسانی، تأثیر بسیار عمیقی در روح و روان و سلامت جسمانی انسان دارد؛ اما چه کنیم روزه ما اثرش بر نفس و جان باقی بماند؟

در مرحله نخست باید بکوشیم روزه ما کامل و واقعی باشد؛ آن گاه اثر آن تا سال آینده؛ بلکه برای همیشه باقی می ماند.

امام جعفر صادق (ع) می فرماید: «هرگاه روزه دار هستی، پس باید گوش و چشم تو از حرام به دور و جوارح و اعضای تو از زشتی ها پاک باشد. باید کارهای بیهوده و لغو را از خود دور کنی. . . لازم است بر تو حلم و وقار و خشوع روزه واقعی [زیرا روزه دار واقعی کسی است که ] کاملًا مراقب و مواظب تمامی شئون زندگی اش باشد تا کوچک ترین نواقص شرعی، عرفی و اخلاقی از او مشاهده نگردد. . . روزه دار باید در حد امکان، سکوت و خاموشی را اختیار کند؛ مگر ذکر خدا و بیان نیازمندی هایش. از قهقهه و بلند خندیدن بپرهیزد؛ زیرا خداوند بر خنده های قهقهه خشم دارد»

از این سخنان پر معنای امام صادق (ع) استفاده می شود که روزه وقتی کامل است و ما روزه دار واقعی محسوب می شویم که این عمل، فقط خودداری از خوردن و آشامیدن نباشد؛ بلکه همه اعضا و جوارح ما روزه دار باشد. چنین روزه ای کامل و واقعی است و طبعا اثر آن پایدار خواهد بود. البته علاوه بر آنچه گفته شد، دو عمل مهم دیگر باید انجام دهیم تا اثر روزه تا ماه مبارک رمضان بعدی باقی بماند: پرهیز از آنچه که موجب زایل شدن اثر روزه می شود. علت غایی روزه دستیابی به «تقوا» (دوری از گناه) است؛ چه اینکه گناه با غایت و هدف روزه منافات دارد و در تعارض است و ما هنگامی می توانیم از اثر روزه (تقوای الهی) به طور مستمر بهره مند شویم که رفتارمان، همسو و هم جهت و در راستای پرهیزگاری باشد.

ارتباط با روزه را قطع نکینیم

دوم؛ علاوه بر اجتناب از گناه، باید ارتباط خود را با آنچه در ماه مبارک رمضان انجام داده ایم، قطع نکنیم؛ یعنی، برای تقویت آثار روزه، گاهی روزه بگیریم. البته این روزه ها واجب نیست؛ ولی از نظر کیفیت باید به همان صورتی باشد که در ماه مبارک رمضان روزه می گیریم؛ یعنی، همه اعضا و جوارح ما روزه باشد.

بنابراین استواری عمل و مداومت بر آن، موجب می شود اثر آن عمل باقی بماند. امام باقر (علیه السلام) فرمود: «دوست داشتنی ترین عمل نزد خداوند، عملی است که بنده آن را ادامه دهد؛ هر چند اندک باشد»و یکی از دلایل استمرار عمل، حفظ و بقای اثر آن است. از نظر علمی و تجربی نیز این حقیقت ثابت شده است که برای ماندگاری یادگیری و نهادینه شدن صفات اخلاقی و معنوی، یک فرآیند دو مرحله ای را باید طی کرد: شکل گیری و تثبیت و بقا.

هر مهارتی که انسان به دست می آورد برای تثبیت و بقای آن، باید ارتباط خود را با آن مهارت- اگر چه به صورت اندک- حفظ کند. این مطلب در مورد مسائل معنوی و اخلاقی نیز صدق می کند؛ یعنی، اگر می خواهد اثرات ماه مبارک رمضان، نه تنها تا ماه رمضان بعدی حفظ شود؛ بلکه به عنوان یک سرمایه معنوی برای همیشه باقی

بماند، باید ارتباط خود را با این ماه حفظ کند. نگه داشتن این ارتباط، ممکن نیست؛ مگر با انجام دادن همان اعمالی که در ماه رمضان انجام می داد.

از این رو توصیه می شود بعد از ماه مبارک رمضان، گاهی روزه بگیرید و تلاوت قرآن را- هر چند روزی یک صفحه- قطع نکنید و دعاهای مربوط به ماه های بعد از رمضان را هر روز بخوانید. سیره عملی بزرگان دین- مانند پیامبر و ائمه (علیه السلام)- همواره این بوده که بعضی از روزها را روزه می گرفتند و توصیه می کردند که حداقل هر ماه سه روز، روزه بگیرید (اول، وسط و آخر ماه) و حداقل هر روز پنجاه آیه قرآن را تلاوت کنید و. . . این سیره و سفارش ها شاید برای استمرار و بقای آثار ماه مبارک رمضان و تبدیل آن حالات معنوی، به صفات و ملکات ماندگار و همیشگی است؛ به گونه ای که این آثار جزء وجود و شخصیت انسان شود و همواره رفتارهای او را تحت تأثیر قرار دهد.

انتهای پیام