به گزارش ایرنا، با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی ها و با هدف افزایش تولید ، بازنگری الگوی کشت در کشور به ویژه در استان سمنان ضروری به نظر می‌رسد تا از هدررفت منابع تولید از جمله منابع آبی جلوگیری شود.
گرچه در ماهیت ضرورت اصلاح الگوی کشت اختلاف نظری وجود ندارد، اما نوع نگاه به مساله، گاه نگرانی‌هایی را در استان هایی که کاشت محصولات خاصی در طول سال های متمادی در آن نهادینه شده است، در پی دارد.
به تاکید کارشناسان تعیین کشت جایگزین و میزان استقبال بهره برداران از دغدغه های این طرح در راستای حفظ تولید و تامین معیشت کشاورزان است.
طی سال های گذشته، کشاورزان در الگوی سنتی کشت، بدون توجه به شیوه های بهینه سازی کشاورزی، ظرفیت های زمین و نیازهای بازار مصرف، تنها با درنظر گرفتن قیمت و بازار فروش یک محصول، به کشت محصولی خاص پرداخته اند.
این اقدامِ کشاورزان در کنار بی برنامگی درازمدت نهادهای متولی مانند وزارت جهاد کشاورزی، موجب شده بازار و نحوه فروش محصولات کشاورزی به شدت مورد تاثیر این الگوی ناکارآمد قرارگیرد.
کشت خودسرانه و بدون برنامه ریزی، یکی از نمودهای آشکار کشاورزی سنتی در کشورهای جهان سوم از جمله ایران
است، الگویی که نه تنها برای تعادل بازار آسیب زاست بلکه تاکید بر کشت یک یا چند محصول برای منابع آبی، اکوسیستم و خاک نیز آسیب های زیادی به دنبال دارد.
بر اساس آمار موجود، با اصلاح الگوی کشت، تولید محصولات باغی در یک هکتار تا حدود 50 درصد نسبت به کشاورزی سنتی افزایش می یابد و در مصرف آب هم سالانه صرفه جویی 200 هزار لیتر در ثانیه در 10 هزار متر مربع عرصه کشاورزی شاهد خواهیم بود.
صرف حدود 90 درصد آب تولیدی کشور در بخش کشاورزی، مساله مدیریت مصرف بهینه و فرهنگ سازی و بهینه سازی آن را ضروری می سازد به طوری که با صرفه جویی 10 درصدی آب در این بخش اعظمی از نیاز بخش های آشامیدنی و صنعت تامین می شود.
بخش کشاورزی به دلیل تامین 85 درصد نیازهای غذایی و 90 درصد مواد اولیه صنایع تبدیلی و دارای بودن 25 درصد سهم صادرات غیرنفتی، نقش تعیین کننده ای در اقتصاد کشور دارد.
از بین 66 محصول اصلی کشاورزی، ایران 25 نوع آن را تولید می کند که اغلب آن ها جزو محصولات باغی هستند و از نظر تنوع محصولات، ایران رتبه سوم را در جهان داراست.
برای توسعه کشاورزی لازم است وزارت جهادکشاورزی ارزیابی درستی از منابع آبی موجود داشته و بر اساس آن به کشاورزان الگوی کشت بدهد زیرا میزان بهره وری آب در بخش کشاورزی تنها 33 درصد و به عنوان یکی چالش مطرح است.
بازدهی مصرف آب بخش کشاورزی در استان سمنان متوسط 42 درصد و در کشور 37 درصد است و باید توجه داشت یک درصد افزایش بازدهی آب نیازمند 700 میلیون ریال هزینه است.
در بخش اجرای سامانه های نوین آبیاری و تحت فشار که تا پایان سال 1392 در استان سمنان 16 هزار هکتار بود، از 92 تا 95 به میزان 9 هزار هکتار و در سال 96 نیز 6 هزار هکتار اجرا شد و اکنون حدود 30 درصد اراضی استان زیر پوشش آبیاری نوین است و طرح توسعه فضای گلخانه ای و کشت متراکم دراستان به حدود 100 هزار هکتار رسید و ارتقای بهره وری آب در یک مترمکعب برای محصولات مختلف کشاورزی در برنامه قرار دارد.
استان سمنان 198 هزار هکتار زمین کشاورزی دارد که 166 هزار هکتار از آن قابل کشت است که شامل 126 هزار هکتار زراعت و 40 هزار هکتار باغ است، سه هزار هکتار از اراضی کشاورزی در این استان به صورت دیم است.
استفاده از فناوری های نوین برای آبیاری، اصلاح الگوی کشت، استفاده از کشت گلخانه ای، تغییر کشت از بهاره به پاییزه و استفاده از روش ها و بذرهای اصلاح شده ، بهترین راهکار استفاده از دانش کشور در بخش کشاورزی برای استفاده بهینه از آب است.
خوشبختانه استفاده از روش های نوین در بخش کشاورزی در دولت تدبیر و امید سرعت یافت و در سال‌های اخیر اهمیت این امر بر مردم و مسوولان بیش از پیش آشکار شد تا جایی که دولت تصمیم به ارایه یارانه و کمک‌های بلا‌عوض در بخش تجهیز سامانه‌های آبیاری تحت فشار گرفته است.
میزان تولیدات کشاورزی استان در مجموع بیش از یک میلیون و 660 هزار تن است که شامل 331 هزار تن تولیدات باغی و 734 هزار تن تولیدات زراعی است.
تجهیز 198 هزار هکتار از اراضی کشاورزی سمنان به سامانه های نوین آبیاری صرفه جویی بیش از 50 میلیون متر مکعب آب و تضمین افزایش تولید را در پی خواهد داشت.
در سمنان حدود یک میلیارد و 250 میلیون مترمکعب آب در سال تولید می شود که 87 درصد در بخش کشاورزی، حدود هشت درصد در بخش صنعت و خدمات و حدود پنج درصد در بخش آب آشامیدنی مصرف می شود.
از مجموع 198 هزار هکتار اراضی کشاورزی استان تا قبل از روی کارآمدن دولت تدبیر و امید فقط در 20 هزار هکتار سامانه های نوین آبیاری تجهیز شد و در سفر فروردین ماه 95 دکتر روحانی به این استان ، تجهیز بیش از 40 هزار هکتار دیگر از این اراضی کشاورزی به سامانه های آبیاری مصوب شد.

** کشاورزان از کشت سنتی دست بکشند
رییس هیات مدیره صنف کشاورزان استان سمنان در گفت وگو با ایرنا افزود : همگام با افزایش تولید، سامانه های آبیاری باید ارتقا یابد، که این اتفاق در سمنان رخ نداده و تنها سطح زیر کشت در طول سال ها افزایش یافت و توسعه سامانه های نوین آبیاری متناسب با آن نبوده است.
سعید خادم عباسی اضافه کرد: شیوه های مصرف آب با کمبود دانش فنی رو به رو است و دستگاه های اجرایی برنامه های عملیاتی برای مصرف بهینه آب به ویژه برای بخش کشاورزی نداشته اند و آموزش لازم برای استفاده از سامانه های نوین آبیاری به کشاورزان داده نشده است.

**سامانه نوین آبیاری به افزایش تولید می انجامد
یکی از پسته کاران دامغانی در گفت و گو با ایرنا افزود: با دریافت تسهیلات از سوی دولت تدبیر الگوی کشت جدیدی را برای ادامه تولید محصولات کشاورزی انتخاب کردم.
اسفندیار اسماعیلی افزود: در سال زراعی 91-92 با آبیاری غرقابی فقط 200 کیلوگرم پسته به ازای یک هکتار از اراضی کشاورزی برداشت کردم در حالی که با تجهیزباغ کشاورزی به سامانه های نوین آبیاری، امسال میزان تولید به سه برابر افزایش یافت.
اسماعیلی ادامه داد: تغییر الگوی کشت رویه مثبتی برای کاهش هدر رفت آب در شرایط کنونی استان سمنان است.

** آبیاری نوین تاثیری در مهار خشکسالی دارد
یکی از گندم کاران سمنانی در گفت وگو با ایرنا افزود: میزان محصولات تولیدی با تجهیز زمین های زراعی شهرستان به سامانه های نوین آبیاری به میزان قابل توجهی افزایش یافته است و در سال زراعی گذشته بیش از 30 درصد افزایش تولید محصول داشته ایم.
محمد آل هاشم افزود: دولت با تسهیلات ارزان قیمت زمینه خوبی برای اصلاح آبیاری زمین های کشاورزی را آغاز کرده است و کشاورزان استان به خاطر حمایت های همه جانبه دولت قدردان مسوولان هستند.
وی تصریح کرد:در سال زراعی گذشته با آبیاری غرقابی در یک هکتار بیش از 800 کیلوگرم گندم برداشت کردم در حالی که امسال با تجهیز این زمینها به سامانه نوین آبیاری، بیش از یکهزار کیلوگرم در هکتار گندم برداشت شد.
آل هاشم خاطرنشان کرد: اصلاح الگوی کشت و استفاده از فناوری جدید می تواند علاوه بر افزایش تولید در کاهش هدررفت آب موثر باشد و کشاورزان نسبت به تجهیز اراضی کشاورزی به این سامانه اقدام کنند.

**فرهنگ ساری اصلاح کشت مثبت است
نماینده مردم دامغان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به این که 2 هزار هکتار از اراضی کشاورزی این شهرستان با صرف 15میلیارد ریال تا پایان امسال به سامانه های نوین آبیاری تجهیز می شود، گفت: بیش از 70 درصد از اراضی کشاورزی دامغان به صورت غرقابی آبیاری می شود و با نصب سامانه های نوین آبیاری در یک هکتار می توان از هدر رفت سالانه یکهزار لیتر آب جلوگیری کرد.
ابوالفضل حسن بیگی اظهارداشت: در دولت تدبیر و امید بیش از پنج هزار هکتار از اراضی کشاورزی دامغان به سامانه های نوین آبیاری تجهیز شد و برای چهار سال آینده نصب این سامانه ها در 15 هزار هکتار دیگر از این اراضی برنامه ریزی شده است.
وی خاطرنشان کرد : بیش از 15 هزار بهره برداری در 40 هزار هکتار از اراضی کشاورزی دامغان فعالیت می کنند و برای ماندگاری شغل کشاورزی و معضل کمبود آب در این بخش باید برنامه ریزی کلانی انجام داد.
حسن بیگی گفت: با توجه به سهم 35 درصدی کشاورزی در اشتغال این شهرستان، مصرف آب در این بخش با برنامه‌ریزی بهینه و برنامه ریزی می‌شود.

**برنامه 10 ساله دولت برای اصلاح الگوی کشت
رییس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان در گفت وگو با ایرنا از تدوین طرح 10 ساله برای نصب سامانه های آبیاری در 60 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان خبر داد و گفت: 40 هزار هکتار از اراضی کشاورزی سمنان برای مهار خشکسالی باید به سامانه های نوین آبیاری مجهز شود.
سیدحسن میرعماد با اشاره به این که تجهیز هر هکتار از اراضی به سامانه های نوین آبیاری حدود 100 میلیون ریال هزینه دارد، افزود: دولت 85 درصد هزینه های اجرای سامانه های نوین آبیاری را به صورت بلاعوض پرداخت می کند و بهره بردار تنها 15 درصد هزینه را پرداخت می کند که به این ترتیب فرصت خوبی برای کشاورزان برای استفاده از این دانش در بهره وری بهتر از آب است.
وی با بیان این که، طرح سامانه های نوین آبیاری از ابتدای امسال تاکنون در 2 هزار هکتار از اراضی کشاورزی سمنان اجرا شد، گفت: این طرح در هفت هزار هکتار دیگر نیز در دست اجرا قرار دارد و در صورت تخصیص منابع، در این دوره امکان فنی مهندسی و تجهیزاتی برای اجرای طرح سامانه های نوین آبیاری انجام می شود.
میرعماد با تاکید بر این که، آب جدیدی به بخش کشاورزی تخصیص نیافته و افزایش تولید محصولات کشاورزی از طریق بهره وری آب موجود در اختیار حاصل شده است، تصریح کرد: در چهار سال گذشته بازدهی آبیاری در بخش کشاورزی سمنان از 37 درصد به 44 درصد افزایش یافته و به عبارت دیگر از حدود یک میلیارد متر مکعب آب کشاورزی تخصیص یافته، نزدیک به 40 میلیون متر مکعب مصرف آب کاهش یافته است.

** تسهیلات بالاعوض پرداخت می شود
استاندار سمنان در گفت و گو با ایرنا گفت: دولت به منظور حمایت از کشاورزان برای اجرای سامانه آبیاری تحت فشار 80 میلیون ریال تسهیلات بدون‌عوض پرداخت می کند.
سید شهاب الدین چاوشی افزود: به منظور تشویق کشاورزان برای اجرای سامانه آبیاری تحت فشار، کشاورزانی که بهره وری آبیاری را بیش از 80 درصد افزایش داده و 90 درصد در مصرف آب صرفه جویی کنند دولت به ازای هرهکتار اراضی کشاورزی 60 میلیون ریال دیگر هم تسهیلات بدون‌عوض در اختیار کشاورزان واجد شرایط قرار می دهد.
وی ادامه داد: علاوه بر این میزان تسهیلات بدون عوض همچنین 60 میلیون ریال تسهیلات مناسب و کم بهره نیز در اختیار کشاورزان قرار می گیرد و تمامی کشاورزان واجد شرایط باید برای اطلاع از نحوه دریافت مراجعه و اقدام کنند.
چاوشی خاطرنشان کرد: به گفته کارشناسان با راه اندازی سامانه های نوین آبیاری علاوه بر افزایش تولید محصول، در هکتار شاهد صرفه جویی 70 درصدی در مصرف آب خواهیم بود.

** اصلاح الگوی کشت فرهنگ سازی شود
رییس سازمان جهاد کشاورزی سمنان در گفت وگو با ایرنا با بیان این که، 60 درصد انتقال آب و تولید محصولات کشاورزی در مزارع این استان به صورت غرقابی انجام می شود، گفت: استقبال کشاورزان این استان برای تجهیز اراضی به سامانه های نوین آبیاری نیازمند فرهنگ سازی است.
سیدحسن میرعماد افزود : با وجود ارایه تسهیلات بلاعوض از سوی بانک های عامل، تعداد قابل توجهی از کشاورزان استان سمنان تمایلی به تجهیز اراضی خود به سامانه های نوین آبیاری ندارند، در حالی که برای نصب سامانه نوین آبیاری برای هر هکتار 80 میلیون ریال و با احتساب لوله کشی های مربوط 60 میلیون ریال تسهیلات به کشاورزان پرداخت می شود.
رییس سازمان جهادکشاورزی استان سمنان، با بیان این که بیش از 86 درصد منابع آبی استان سمنان در بخش کشاورزی مصرف می شود، افزود : یکی از اولویت‌های این سازمان با توجه به کمبود منابع آبی توسعه سامانه های نوین آبیاری در اراضی کشاورزی است، به طوری که در سال گذشته بیش از 10 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان به سامانه نوین آبیاری تجهیز شد و برای امسال تجهیز 10 هزار هکتار دیگر نیز هدفگذاری شده است.
** الگوی کشت بدون آب به جایی نمی رسد
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی سمنان در گفت وگو با ایرنا با بیان اینکه الگوی کشت در استان اکنون تهیه شده و در آخرین مراحل ابلاغ قرار دارد، گفت: ارایه الگوی کشت بدون درنظر گرفتن سهم آب مناسب برای کشاورزان کاربردی نیست و نباید نگاه یکسویه به طرح اصلاح الگوی کشت داشت.
حسین شاهینی افزود: نمی شود به کشاورزان حکم کرد، جهادکشاورزی و دیگر وزارتخانه ها باید سیاستگذار و توصیه کننده باشند زیرا امنیت غذایی، اشتغال، معیشت و تامین آب مساله ای یکپارچه است.
وی نقش بخش آموزش و ترویج را برای کشاورزان در مدیریت مصرف آب مهم دانست و افزود: آموزش در مراقبت از خاک، تغییر فصل کشت از بهار به پاییز، توسعه کشت نشایی با مصرف آب کمتر، استفاده از کودهای متناسب با آزمون موادمعدنی خاک هر منطقه، از وظایف این حوزه است که اثربخشی بالایی دارد.
وی با تاکید بر این که همیشه در کشاورزی بحث بر سر آب بوده و از مباحث مربوط به خاک غفلت کرده ایم، تاکید کرد: در ابتدا خاک باید به گونه ای باشد که قدرت نگهداری از رطوبت را داشته باشد.
شاهینی ادامه داد: در سال های اخیر با بهره برداری بی رویه از خاک به بهانه افزایش تولید در سطح، خاک فرسوده شده و هرقدر در مدیریت آب هزینه و کار شود، خاک توانایی بازدهی مناسب را ندارد.
وی افزود: در این سال ها به خاک فرصت داده نشده تا مواد غنی که باید داشته باشد دوباره احیا کند، آیش بحثی که در کشاورزی سنتی رعایت می شد فراموش شده و از خاک به گونه ای بهره برداری شده که قابلیت بهره برداری مفید ندارد.
وی طرح های الگوی کشت و نصب کنتور هوشمند برای کشاورزی را طرح های مفیدی دانست که تنها در صورت تناسب با هم مفید است و گفت: در ارایه الگوی کشت باید تامین آب هم مدنظر باشد نه این که الگوی کشت به کشاورز اجبار شود و از طرفی با نصب کنتور هوشمند، سهم آب کشاورزان کاسته شود.
شاهینی گفت: اجرای الگوی کشت مناسب، امنیت غذایی و پایداری تولید را تضمین می‌کند.
وی افزود: اجرای الگوی کشت مناسب برای حفاظت منابع پایه و افزایش بهره‌وری عوامل تولید امری ضروری بوده و نیازمند هماهنگی و همکاری وزارت‌خانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی است.
وی همکاری کشاورزان را یکی از اصلی ترین عوامل موفقیت در اصلاح الگوی کشت دانست و ادامه داد: با استفاده اصولی از منابع پایه تولید، آب و خاک برای آیندگان حفظ شده و اثرات سوئ ناشی از خشکسالی کاهش می یابد.
طبق آمار موجود فقط 12 درصد از مساحت ایران یعنی کمتر از 200 هزار کیلومتر مربع عملیات کشاورزی انجام می شود.
زمین های زیر کشت ایران در حدود شانزده میلیون هکتار برآورد می شود و از این زمینها حدود نیمی از آن کشت آبی و نیمی دیگر به صورت دیم کشت می شود.
ایران در تولید زعفران ، پسته ، خاویار، زرشک ومیوه توتی انار رتبه یکم ، در تولید زردالود و خرما رتبه دوم، در تولید هندوانه، گیلاس ، طالبی و خیار رتبه سوم، در تولید گوسفند، میوه ها ، به ، پشم ، بادام ، گردو رتبه چهارم ، در تولید سبزی ها، رازیانه و نخود رتبه پنجم، در تولید آجیل، شیر گاو و گوجه فرنگی رتبه ششم، در تولید انگور، پیاز، آلبالو، کیوی و شیر گوسفند رتبه هفتم، در تولید ادویه جات، هلو، نارنگی، لیمو، پرتقال، شیر بز، کدو و کدو تنبل رتبه هشتم، در تولید عدس رتبه نهم ، در تولید خرمالو، چای و عسل رتبه دهم را داراست.
7339/6026/