صاحب‌خبر - گفتگو از ريكا حسامي اشاره : رمضان ، ماه مهماني خدا ، ماه غفران الهي ، ماه استجابت دعا ، ماه رحمت و بركت است. رمضان ماهي است كه پيامبر اكرم (ص) در توصيف آن فرمودند : «ماهي است كه در آن به مهماني خدا دعوت گشته‌ايد و از اهل كرامت خدا قرار داده شده‌ايد.نفس‌هاي شما درآن ستايش و خوابيدن شما ، عبادت است. عمل شما در اين ماه پذيرفته و دعاي شما برآورده است (روضه الواعظين) اگر گفته شود كه ماه رمضان براي مومنين يك فرصت بي‌نظير است كه چنانچه به خوبي مورد استفاده قرار گيرد مي تواند در حيات معنوي انسان تحولي شگرف ايجاد كند (باتوجه به خصوصيات اين ماه عزيز و عظيم) سخن حقي است. در مورد ويژگي‌هاي ماه رمضان و اعمال واجب و مستحب در اين ماه با آذردخت شمس اشراق، دانشجوي دكتراي علوم قرآن و حديث و نويسنده دو كتاب در زمينه آموزش قرآن ، تجويد و علوم قرآني گفتگو كرده‌ايم. وي معتقد است ؛ كساني كه ايمان آورده‌اند و روزه‌داري مي‌كنند مي توانند با تلاش زياد به تقرب الهي كه همانا بي‌نيازي از خلق خداست، برسند. عضو هيئت علمي دانشگاه‌هاي فرهنگيان ، فني حرفه‌اي و ‌آزاد با اشاره به آيه 183 سوره مباركه بقره تصريح كرد كه خداوند ، پرهيزگار شدن انسان را از وجوب روزه‌گرفتن مي‌داند يعني انساني پرهيزگار مي‌شود كه روزه را مي‌گيرد.به گفته عضو جمعيت بانوان فرهيخته استان البرز ، روزه‌داري در ماه مبارك رمضان كمك مي‌كند كه انسان از قيد تن و جسم رها شود و به كمال روحي دست پيدا كند. انساني كه در طول يازده ماه سال دچار روزمرّگي شده براي يك ماه از سوي خداوند به اردوي معنوي دعوت مي شود. شمس اشراق خاطرنشان ساخت كه در ماه رمضان مومنين مي‌توانند با غلبه به خواهش‌هاي نفساني و تقرب الهي به طور همزمان لذت آسماني شدن را بچشند! وي گفت : روزه‌داري يكي از عباداتي است كه مي تواند آثار معنوي زيادي براي انسان به ارمغان آورد و تقوا ، پارسايي ، يادآوري معاد ، آزمايش اخلاص ، تقويت اراده ، غلبه بر غرايز و نفس اماره ، خويشتن‌داري و استقامت و بسياري از فضايل اخلاقي را در پي دارد.استاد معارف اسلامي در مورد احكام روزه گرفتن خانم‌هاي باردار تصريح كرد كه با توجه به ماه بارداري احكام مختلفي وجود دارد ولي اكثريت مراجع تقليد گفته‌اند كه اگر روزه‌داري براي بانوان حامله موجب ضرر به مادر يا جنين بشود، واجب نيست.وي با اشاره به اعمال مستحب ماه رمضان از جمله شب‌بيداري ، اعتكاف ، احكام مساكين ، قرائت قرآن و ذكر اسماء الهي ، و ادعيه مخصوص اين ماه و نمازهاي مستحب خاطرنشان ساخت كه برترين كار در ماه رمضان دوري از محرمات است. نويسنده مقالات پژوهشي در علوم قرآني تاكيد كرد كه صدقه دادن در اين ماه سفارش شده است. اين گفتگو فرارويتان قرار دارد. در ابتدا پيرامون ويژگي‌هاي ماه رمضان و آداب اين ماه مبارك برايمان توضيح دهيد؟ ماه رمضان نهمين ماه از ماه‌هاي سال قمري است و براي مسلمانان داراي اهميت خاصي است.در روايات اسلامي و منابع معتبر حديث از اين ماه به «برترين ماه» ، «ماه خدا» ، «ماه مهماني خدا» اسم برده شده است. شب قدر كه برترين و ارزشمندترين شب سال است در اين ماه قرار دارد و از عظمت ماه رمضان همين بس كه حقيقت قرآن كريم در اين ماه به صورت دفعي بر قلب پاك پيامبر نازل شده است. در اين ماه روزه بر تمام مسلمانان واجب شده و ماه رحمت ، مغفرت و استجابت دعاست. در روايات آمده كه روزهاي اين ماه بهترين روزهاست و شب‌هايش بهترين شب‌ها و ساعات آن بهترين ساعات است. نفس‌هاي مومنين روزه‌دار مثل تسبيح گفتن براي خداست ، خواب‌شان عبادت است و اعمال‌شان مورد قبول خداوند قرار دارد.اين ماه از نظر عظمت ، كرامت و شرافت بر ماه‌هاي ديگر فضيلت دارد. پيامبر (ص) مي‌فرمايند : «اگر كسي در اين ماه يك ‌آيه از قرآن تلاوت كند ثوابش مثل كسي است كه در غير ماه رمضان يك بار قرآن را ختم كرده باشد.»اين ماه داراي آدابي از جمله «دعا» و «تناول غذا» است . در مورد آداب تناول غذا و سحري خوردن سفارش شده است . در زمان افطار خواندن دعاي افطار داراي اهميت است . در اين ماه از نظر اخلاقي نيز آداب زيادي گفته شده است كه بايد از هر آنچه كه با آداب روزه‌داري مغايرت دارد دوري كنيم و بايد از صحبت لهو و بيهوده و گناهاني مثل :دروغ ، غيبت و ... دوري بشود. اين كارها ممكن است ثواب روزه‌داري را از بين ببرد . در واقع ، اعمال حرام مي تواند روزه‌داري را ضايع كند در مقابل آن در ماه مبارك رمضان اطعام دادن ، احسان و صدقه دادن سفارش شده است. خصوصا دادن افطاري به خويشاوندان مستحق و بعد همسايگان و فقرا مورد تاكيد قرار گرفته است.در اين ماه بسيار ذكر شده است كه خواندن قرآن ، ياد خدا و ذكر اسماء الهي فضيلت زيادي دارد. در ماه رمضان براي ارتقاي روحي و اخلاقي چه بايد كرد لطفا در مورد اعمال واجب و مستحب اين ماه توضيح دهيد. ماه رمضان فرصتي است كه بتوانيم دلمان را از تمام خشم‌ها ، كينه‌ها و زشتي‌ها پاك كنيم و در پناه يك عبادت خالصانه از الطاف و عنايت خداوندي بهره ببريم . اعمال مستحب در ماه رمضان بسيار زياد است كه از مهم‌ترين آنها خواندن قرآن است. اعمال مشترك ماه رمضان و دعاهايي كه در مفاتيح‌الجنان آمده معمولا در تعقيبات نماز خوانده مي شود. اطعام دادن به فقرا و اعتكاف خيلي سفارش شده و از اعمال مستحبي است. سفارش شده كه اگر كسي بتواند 10 روز آخر رمضان را اعتكاف كند، بسيار خوب است. خواندن سوره قدر جزء مستحبات است كه در روايتي گفته شده كه هر شب هزار بار سوره قدر را بخوانند.خواندن دعاي افتتاح نيز مورد تاكيد است . شب بيداري در شب‌هاي ماه رمضان سفارش شده است. انسان در ماه رمضان بايد از همه فرصت‌ها براي رسيدن به كمال استفاده كند و فضايل اخلاقي را در وجودش تقويت كند و اعمال نيك انجام بدهد. به نظر من برترين كار در ماه رمضان دوري از محرمات است. روايات زيادي آمده است كه در اين ماه انسان بهتر مي تواند خودسازي كند و از گناه دوري گزيند. در اين ماه ، مقابله‌هاي قرآن از جمله اموري است كه انجام مي شود اعمال واجب هم كه روزه و دوري از محرمات است دوري جستن از رذايل اخلاقي و توجه به فضايل اخلاقي از امور مهم ماه رمضان است. در ماه رمضان انسان‌ها مي توانند زنگار از آينه دل پاك كنند و از طريق عبادات روزه‌داري به خدا نزديك شوند . ضمنا صدقه دادن در ماه رمضان از جمله اعمال مستحبي است. روزه‌داري به چه كساني واجب نيست و آنها بايد چه كنند؟ مردان و زنان پيري كه به سني رسيده‌اند كه نمي توانند روزه بگيرند، افراد مريض كه به توصيه پزشك از روزه گرفتن منع شده اند، افرادي كه با روزه‌داري دچار بيماري‌هاي حاد مي‌شوند مثلا دچار خونريزي معده مي شوند ، اينها نبايد روزه بگيرند و بهتر است كه طعامي را به مستحق بدهند بعضي از كودكان به سن تكليف رسيده‌اند اما عدم توانايي در روزه‌داري دارند آنها بايد روزه را قضا كنند و بعدها بگيرند. كساني كه دچار مشكلات كليوي هستند و بايد مرتب مايعات بنوشند از روزه‌داري منع شده‌اند و كفاره بايد بدهند. حكم خانم‌هاي حامله و شيرده براي روزه‌ گرفتن چيست؟ خانم ها در ماه‌هاي مختلف بارداري با توجه به ضرري كه روزه‌داري ممكن است براي جنين داشته باشد احكام متفاوتي دارند. اكثريت مراجع تقليد گفته‌اند كه اگر روزه‌داري براي بانوان حامله موجب ضرر به مادر يا جنين بشود واجب نيست! ضرر هم گفته‌اند كه منشأ عقلايي دارد. خود خانم يا پزشك اين موضوع را بررسي كنند اگر براي مادر يا جنين ايجاد ضرر كند نبايد روزه بگيرد ولي اگر آسيب به مادر و جنين نرسد خانم باردار مي تواند روزه‌اش را بگيرد. نظر مراجع در اين زمينه متفاوت است لذا بايد خانم‌هاي باردار با توجه به اينكه از كدام مرجع تقليد مي‌كنند به رساله مورد نظر رجوع كنند و حكم روزه‌داري را مد نظر قرار بدهند. لطفا در مورد فوايد روز گرفتن براي سلامتي جسم و روح توضيح دهيد. ترديدي نيست كه توجه به معنويات يك نياز اساسي براي روح انسان است همانطور كه به جسم توجه مي كنيم براي تعالي روح و شادابي و نشاط دروني نيازمند توجه به امور معنوي هستيم. از ديدگاه قرآن كريم ، انسان مستعد و آماده گام برداشتن در مسير تعالي و كمال است لذا برنامه‌هاي ويژه‌اي بايد داشته باشد كه بتواند مسير كمال را طي كند و به پويايي برسد . روزه‌داري يكي از عباداتي است كه مي تواند آثار معنوي زيادي را براي انسان به ارمغان بياورد و تقوا ، پارسايي ، يادآوري معاد ، آزمون و آزمايش اخلاص ، سحرخيزي و تقويت اراده ، غلبه بر غرايز و نفس اماره ، تمرين صبر ، خويشتن‌داري ، استقامت و بسياري از فضايل اخلاقي را در پي دارد. انسان مي تواند با استفاده از عبادت روزه و فرصتي كه خداوند در اين ماه در اختيارش گذاشته فضايل اخلاقي اش را به رشد و به منصه ظهور برساند. اگر در آيات قرآن كريم كه در ماه رمضان تلاوت مي‌كنيم تدبر كنيم متوجه مي شويم كه روزه‌داري در ماه مبارك كمك مي كند كه انسان از قيد تن و جسم رها شود و به كمال روحي دست پيدا كند . انساني كه در طول يازده ماه سال دچار روزمرّگي شده و با كارهاي روزانه‌اش مانوس شده براي يك ماه از سوي خداوند به يك اردوي معنوي دعوت مي شود. روزه گرفتن در ماه مبارك رمضان مهماني است كه با آن مي توان از اسارت تن خارج شد و زنگارها را شست . در اين ماه مومنين مي توانند هم با غلبه بر خواهش‌‌هاي نفساني و هم تقرّب الهي به طور همزمان هر دو را تجربه كنند ، لذت آسماني شدن را بچشند و از آن بهره‌هاي زيادي ببرند. روزه داران در قرآن كريم با چه عنواني خطاب شده‌اند؟ در ‌آيه 183 سوره مباركه بقره خداوند، پرهيزگار شدن انسان را از وجوب روزه مي داند يعني انساني پرهيزگار مي شود كه روزه را مي گيرد . خداوند با خطاب «يا ايها الذين آمنو» مي فرمايد : «اي كساني كه ايمان آورده‌ايد روزه بر شما واجب شد همان طور كه بر كساني كه قبل از شما هم واجب شده بود. اين آيه ، تشويق به روزه‌داري مي كند و به روزه‌داران خطاب مي كند : «يا ايها الذين آمنوا»! كساني كه ايمان آورده اند و روزه داري مي كنند مي توانند با تلاش زياد به تقرب الهي كه همانا بي‌نيازي از خلق خداست برسند . البته اين مرحله بسيار بالايي است كه با تقوا و عبادت ممكن مي‌شود. در مورد ماه مبارك رمضان اگر مطلبي باقي مانده بفرماييد؟ پيامبر اكرم (ص) مي فرمايند : هر كس يك آيه از قرآن كريم را در ماه مبارك رمضان تلاوت كند ، ثوابش مانندكسي است كه در غيرماه رمضان يك بار ختم قرآن كرده است. همچنين فرموده‌اند : اعتكاف در يك دهه از ماه مبارك رمضان برابر با ثواب دو حج و دو عمره است و نيز از امام صادق (ع) روايت است كه براي هر چيزي بهاري است و بهار قرآن هم ماه مبارك رمضان است و مي‌فرمايند: خداوند هفتاد نوع بلا را در ماه رمضان از كسي كه صدقه بدهد دور مي‌كند. روايات زيادي در اين زمينه وجود دارد. متشكرم.∎​