اما پس از خروج آمریکا از برجام و احتمال اعمال برخی تحریم‌ها، شرکت نفتی توتال فرانسه هفته گذشته اعلام کرد در صورتی که نتواند در مورد تحریم‌های ثانویه از آمریکا معافیت دریافت کند، از همکاری در پروژه توسعه میدان گازی پارس جنوبی ایران کناره‌گیری خواهد کرد و خروج از این قرارداد به رشد درآمد ۵ درصدی این شرکت در بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۲ آسیبی وارد نخواهد کرد. خروج توتال، یادآور تجربه ناموفق و ترک این شرکت از همین فاز پارس جنوبی در سال ۸۷ خواهد بود.

محمد مشکین‌فام مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس در بیست و سومین نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی در خصوص احتمال خروج توتال از فاز ۱۱ پارس جنوبی گفته بود : تاکنون سیگنالی از سوی این شرکت مبنی بر خروج از قرارداد نداشته‌ایم، اما با توجه به شرایط، حضور یا نبود این شرکت در ادامه قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی پیش‌بینی شده و ادامه روند کاری کاملاً مشخص است. اگر توتال نتواند به روند کاری خود ادامه دهد در ابتدا شرکت چینی و اگر چین نیز به میدان نیامد شرکت پتروپارس ادامه‌دهنده روند کاری این فاز پارس جنوبی خواهد بود. مدیرعامل این شرکت درخصوص تأثیر خروج توتال بر روند توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی گفت: توسعه این فاز خود به دو بخش تقسیم می‌شود که بخش نخست مربوط به حفاری‌ها بوده که در روند کاری آن تأثیر نمی‌گذارد، اما در بخش دوم که شامل تقویت فشار است ممکن است مشکلاتی ایجاد شود که در این صورت نیز در نظر خود تجدیدنظر می‌کنیم. از نظر مشکین فام، شرکت توتال تاکنون ۹۰ میلیارد تومان در پارس جنوبی سرمایه‌گذاری کرده و شرایط با سال ۲۰۰۶ میلادی و خروج توتال بسیار متفاوت است.

اما پس از اعلام رسمی توتال و قوت گرفتن احتمال خروج آن از قرارداد، بیژن زنگنه وزیر نفت هفته گذشته، اعلام کرد: توتال برای این تصمیم جریمه نمی‌شود، اما مبالغی که در ایران سرمایه‌گذاری کرده تا زمان اجرای کار، بازپرداخت نمی‌شود. آنچه که ظاهرا می‌توان از این جملات برداشت کرد این است که شرکت توتال به دنبال خروج از پروژه فاز 11 پارس جنوبی است و براساس قرارداد در صورت خروج توتال کار توسعه به شرکت چینی سی.ان.پی.سی می‌رسد. چینی‌ها نیز ممکن است به‌دلیل فشارهای اقتصادی و تجاری و روابط مالی که با آمریکا دارند بخواهند به ایران فشار وارد کنند هرچند که چینی‌ها نشان داده‌اند مسائل اقتصادیشان مهم‌تر از مسائل سیاسی است اما با این حال نمی‌توان بدعهدی چینی‌ها در خصوص خرید محصولات پتروشیمی و مشکلاتی که در نقل و انتقالات مالی ایجاد کرده‌اند را از یاد برد. به هر حال در صورتی که چینی‌ها از پروژه توسعه فاز 11 خارج شوند توسعه این فاز به شرکت پتروپارس خواهد رسید. در اینجا است که باید از وزیر نفت سؤال کرد آیا نمی‌شد به جای معطلی چندین ساله به خاطر انعقاد قرارداد با شرکت بدعهد توتال که سابقه درخشانی نیز در صنعت نفت ایران ندارد همان ابتدا کار توسعه این فاز را به یک شرکت ایرانی سپرد؟

داخلی‌های توانمند

با نگاهی گذرا به سابقه فعالیت شرکت پتروپاس می‌توان گفت این شرکت در فازهای گازی 1، ۶، ۷، ۸، ۱۱، ۱۲ و ۱۹ میدان گازی پارس جنوبی فعالیت داشته است.

فاز 12 معادل 3 فاز پارس جنوبی است که این شرکت داخلی توانست به خوبی راهبری این مگاپروژه را انجام دهد. به غیر از شرکت پتروپارس اکنون شرکت‌های داخلی متعددی در حوزه توسعه میادین نفتی (E&P) فعالیت داشته‌اند. این شرکت‌ها عمدتاً از توانمندی فنی و تخصصی خوبی برخوردارند. از جمله آنها می‌توان به اداره سکوهای دریایی نفت توسط شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران، انجام پروژه توسعه میدان یاران شمالی توسط شرکت توسعه صنعت نفت و گاز پرشیا و مانند آن اشاره کرد. توانایی‌های شرکت‌های داخلی، بخصوص در شرایط تحریم و به‌دلیل محدودیت‌های موجود برای جلب همکاری شرکت‌های خارجی، نسبت به گذشته افزایش یافته و این شرکت‌ها می‌توانند در زمینه توسعه میادین کوچک و متوسط به کار گرفته شوند. تجربه شرکت‌هایی مانند پرشیا در تأمین مالی از منابع داخلی نشان داده است ظرفیت و توانایی تأمین مالی نیز در شرکت‌های داخلی وجود دارد. با وجود این، توانایی‌های مدیریتی این شرکت‌ها به میزان توان فنی و شناخت آنها نسبت به اجزای فرآیند اکتشاف و توسعه رشد نکرده و هنوز برای رسیدن به استانداردهای بین‌المللی نیازمند تجربه بیشتر و همکاری با شرکت‌های خارجی هستند. همچنین باید گفت توانمندی‌های شرکت‌های داخلی در توسعه میادین نفتی بیشتر از میادین گازی است؛ زیرا این شرکت‌ها به خوبی و به مدت طولانی‌تری کار در میادین نفتی را تجربه کرده‌اند. از سوی دیگر شرکت‌های مشاوره‌ای این حوزه نیز رشد داشته‌اند و توانمندتر شده‌اند. آموزش دانشگاهی و تجربه کار در پروژه‌های توسعه میادین، نیروی انسانی متخصص فعال در این شرکت‌ها را نیز توانمندتر کرده است. همچنین این ظرفیت تخصصی امکان شروع فعالیت در حوزه‌های فناورانه را نیز برای شرکت‌های داخلی مهیا می‌کند.

تأمین مالی برای شرکت‌های داخلی

زیرساخت‌های قانونی موجود اجازه و ظرفیت تأمین مالی از منابع داخلی با روش‌های مختلف را به شرکت‌ها می‌دهد. همچنین بند ق بودجه سال 1395 ظرفیت مالی بالایی به شرکت نفت می‌دهد. از سوی دیگر صندوق توسعه ملی نیز ظرفیتی است که در گذشته بخش مهمی از منابع خود را به صورت وام برای توسعه میادین مختلف نفت و گاز کشور پرداخت کرده است و در آینده نیز این ظرفیت را دارد که منبع مهمی برای تأمین مالی ارزی پروژه‌های توسعه نفت و گاز باشد. در کنار این زیرساخت‌ها، حضور شرکت‌های داخلی در فعالیت‌های داخلی این امکان سیاست‌گذارانه را به دولت می‌دهد که با ایجاد رقابت بین آنها و شرکت‌های خارجی، شرکت‌های خارجی را مجبور به کاهش قیمت و هزینه انجام پروژه کند. در توسعه فازهای پارس جنوبی ورود شرکت ایرانی نفت و گاز پارس (POGC)، علی‌رغم زمانبر شدن پروژه و افزایش هزینه‌های آن باعث شد شرکت‌های خارجی فعال در پروژه‌های بعدی، قیمت کمتری را برای اجرای پروژه پیشنهاد کنند.

خودمان هم می‌توانیم جایگزین توتال شویم

سیدحمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز پتروشیمی درباره خروج احتمالی شرکت فرانسوی توتال از ایران پس از فشارهای آمریکا اظهار کرد: در مورد این‌که آیا شرکت چینی می‌تواند جایگزین توتال شود، باید گفت که خودمان نیز می‌توانیم جایگزین توتال شویم و مشکلی برای انجام کار در مرحله اول فازهای پارس‌جنوبی که حفاری، استخراج گاز و رساندن گاز به خشکی و نصب پالایشگاه است، وجود ندارد زیرا بالاخره باید در فازهای 15،16،17،18 خودمان پروژه‌ها را انجام دهیم.

به گزارش نود اقتصادی، حسینی افزود: من فکر می‌کنم اگر توتال اطلاعات و طراحی مرحله دوم پروژه فاز 11 پارس جنوبی را به شرکت نفت داده باشد به طور حتم خودمان با شرکت‌های چینی می‌توانیم کار را انجام دهیم. ممکن است نتوانیم سکو را در ایران بسازیم ولی وقتی طراحی‌هایش را داشته باشیم، به یقین قابل استفاده است و امکان این‌که عملیاتی شود، وجود خواهد داشت؛ بنابراین به نظرم در اجرای پروژه نباید زیاد نگران باشیم.