صاحب‌خبر - قرارداد کنسرسیوم، قراردادی استعماری بود که پس از کودتای 28 مرداد 1332، میان رژیم شاه و چند کشور خارجی منعقد شد. به گزارش مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، فضل‌ا... زاهدی، نماینده اصلی ایران در عقد این قرارداد، در 13 مهر 1332هـ.ش، کمیسیونی مشورتی در سطح وزیران تشکیل داد تا به مسئله نفت و پیشنهادهای وارده رسیدگی کنند و از این کمیسیون خواست که از متخصصان خارجی بهره ببرند. از این رو، طرف اصلی قرارداد، نه یک یا دو کشور، بلکه چند کشور خارجی بود. طبق این قرارداد که در 29 مهر سال 1333 به تصویب رسید، شرکت‌های خارجی آمریکایی، انگلیسی، هلندی و فرانسوی، صاحب امتیاز شدند. سهم شرکت نفت ایران و انگلیس از نفت، ۴۰ درصد تعیین شد. شرکت‌های آمریکایی هم که خود شامل پنج شرکت بزرگ نیوجرسی، استاندارد کالیفرنیا، گُلف، سوکونی موبیل و شرکت نفتی تگزاس و 9 شرکت کوچک و علی‌الظاهر مستقل بودند، ۴۰ درصد از سهم نفت را به دست آوردند و در کنار آن، سهم شرکت شل هلندی ۱۴ درصد و شرکت نفت فرانسه، ۶ درصد تعیین شد. علاوه بر این، کشورهای مذکور توانستند امتیازات دیگری را، همچون عملیات کشف و استخراج نفت نیز، کسب کنند که بسیاری از آن امتیازات، با روح قانون ملی شدن نفت در تضاد بود. شاه تصور می‌کرد که کنسرسیوم می‌تواند با خرید بیشتر نفت از ایران، اهداف و آرزوهای وی را در راستای کسب درآمد بیشتر نفتی، برآورده کند؛ اما شرکت‌های نفتی با کنترل قیمت نفت، قادر بودند نفت را با قیمت بسیار پایین‌تری بخرند. طی دهه 1330، قیمت نفت ایران در حدود بشکه‌ای دو دلار ثابت ماند. این قیمت در اواخر این دهه، به کمتر از دو دلار برای هر بشکه نیز، کاهش یافت که البته، علاوه بر نقش کنسرسیوم، از سهمیه‌بندی نفت در ایالات متحده آمریکا و ورود تولید کنندگان و صادر کنندگان جدید نفت به بازار جهانی، متأثر بود. برای شاه، قیمت نفت اهمیت فراوانی داشت؛ او با استفاده از درآمدهای نفتی، بوروکراسی دولتی را گسترش می‌داد. این موضوع نیز، در نهایت، می‌توانست به افزایش قدرت وی و رژیم‌اش منجر شود. بر این اساس، بخش اصلی درآمد نفتی، در راه تقویت ماشین جنگی و دیوان سالاری رژیم صرف می‌شد. با افزایش قیمت نفت در اواخر دهه 1340 و اوایل دهه 1350، آمریکا و انگلیس که سهم عمده ای در کنسرسیوم نفتی داشتند، کوشیدند درآمدهایی را که نصیب ایران می‌شد، باز جذب کنند. این کار با توجه به رویکرد شاه در عرصه خرید تسلیحات و نیز صنایع مونتاژ، بسیار ساده بود. به این ترتیب، صنعت ملی شده نفت ایران، به ابزار جدیدی برای درآمدهای کلان استعمارگران تبدیل شد و مبارزات مردم برای رهایی از چنگ استعمار، به شکست انجامید.∎​