صاحب‌خبر - در علم پزشکی و درمان بیماری‌ها همواره تسکین و کاهش درد و آلام بیماران از اولویت‌های روند درمانی و پزشکی بوده است. اما با گسترش علم پزشکی و رسیدن به مراتب بالاتر و دستیابی به علم سلول‌ها و مقوله سلول درمانی، احیا و ترمیم بافت‌های مرده و باقی مانده از بیماری‌های سخت، درمان‌ و بهبود بیماری‌های صعب‌العلاج مورد توجه قرار گرفته است. سلول‌های بنیادی با دارا بودن دو مولفه اصلی تکثیر خوب و قابلیت تبدیل به انواع سلول‌ها کارگشای این نوع درمان بوده‌اند. در این راستا در دهه اخیر بیش از پنج هزار مطالعه بالینی در این حوزه در سایت‌ها و موسسات معتبر علمی به ثبت رسیده است که همگی نشان‌دهنده جایگاه خاص و اهمیت بالای سلول درمانی است. سلول‌های بنیادی از ابتدا تا امروز با توجه به اهمیت قابل‌توجه این علم ایران نیز با اتکا به دانش دانشمندان داخلی به صورت جدی وارد این حوزه شد و از دهه 70 مطالعه روی سلول‌های بنیادی را آغاز کرد. به صورت کلی ظهور این علم در سایر کشورها به سال‌های قبل از انقلاب بازمی‌گردد، اما پرداخت در این ارتباط در کشور ما از دهه 70 و همزمان در چهار مرکز دانشگاهی آغاز شد. دانشگاه تربیت مدرس، پژوهشگاه رویان، دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه تهران از جمله مراکزی بودند که از همان دهه در زمینه سلول‌های بنیادی مطالعه و تحقیق خود را آغاز کردند. در بین این چهار مرکز اما پژوهشگاه رویان جدی‌تر از سایر مراکز به مطالعه و تحقیقات گسترده دست زد؛ پژوهشگاهی که در خردادماه سال 1380 به‌عنوان یک مرکز جراحی محدود و فعال در حوزه درمان زوج‌های نابارور توسط زنده‌یاد دکتر سعید کاظمی آشتیانی و همکارانش در جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران شروع به فعالیت کرده بود. رویان در سال‌های 77 و 78 مجوز مراکز تحقیقات علوم سلولی و مرکز تحقیقات پزشکی تولید مثل را از شورای گسترش دانشگاه‏های علوم پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دریافت کرد و آبان‌ماه ۱۳۸۸ شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با ارتقای آن از پژوهشکده به پژوهشگاه رویان موافقت کرد. این مسیر جدید که در مقابل این پژوهشگاه قرار گرفت، علاوه‌بر اینکه بسیاری از بیماران صعب‌العلاج ایرانی قابلیت درمان در داخل کشور را پیدا کردند، از خروج ارزی بیماران ایرانی جلوگیری کرد و منشا خیرات بسیاری برای مردم کشور شد. پشتکار و فعالیت دلسوزانه و بی‌وقفه دکتر کاظمی و همکارانش در زمان حیات و بعد از فوت او باعث شد رویان به‌عنوان پایگاه اصلی علوم مربوط به سلول‌های بنیادی شناخته شود و به افتخارات گوناگونی در این حوزه دست یابد. از جمله این‌ افتخارات می‌توان موارد زیر را برشمرد: استفاده از سلول‌های بنیادی برای ترمیم ضایعات قلبی ناشی از سکته برای نخستین بار در کشور استفاده از سلول‌های بنیادی برای ترمیم ضایعات قرنیه چشم برای نخستین بار در کشور تاسیس نخستین بانک خصوصی خون بند ناف نوزادان تولد نخستین حیوان شبیه‌سازی‌شده خاورمیانه (رویانا) تولد دو گوساله و سه بزغاله شبیه‌سازی‌شده تولید سلول‌های بنیادی پرتوان القایی انسانی و... این مرکز همچنین با استفاده از نتایج تحقیقات سلول‌های بنیادی و اجراسازی آن در قالب سلول‌درمانی، گام موثری در جهت افزایش سطح سلامت بیماران برداشته است. بیش از 6 هزار بیمار در حوزه سلول‌درمانی برای بیماری‌های عصبی، عضلانی- استخوانی، مفاصل، قلب و عروق و پوست تاکنون تحت درمان قرار گرفته‌اند. درحال حاضر بسیاری از فعالیت‌های تحقیقاتی در بخش طب ترمیمی پژوهشگاه رویان با بهره‌گیری از این ایده که سلول‌های بنیادی می‌توانند جایگزین بافت فاقد عملکرد شوند، صورت می‌گیرد. این فعالیت‌ها باعث شد ایران به‌عنوان یکی از قطب‌های اصلی تحقیق و استفاده از علوم مربوط به سلول‌های بنیادی شناخته شود و به اذعان کارشناسان داخلی و بین‌المللی به سرعت مراحل رشد و پیشرفت در این عرصه را طی کند. جایگاه ایران در عرصه بین المللی دکتر امیرعلی حمیدیه، دبیر ستاد سلول‌های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری سال گذشته در ارتباط با جایگاه ایران در عرصه بین‌المللی خاطرنشان کرد: «جامعه علمی در زمینه سلول‌های بنیادی به‌شدت فعال است و اکنون 44 مرکز تحقیقاتی و گروه‌های دانشگاهی در این زمینه کار می‌کنند. 16 مرکز اهدای سلول‌های بنیادی خون‌ساز /HSCT و سه بانک‌ خون بندناف در کشور وجود دارد. مقالات علمی ایران در زمینه پزشکی بازشناختی و سلول‌های بنیادی در پایگاه اطلاع‌رسانی اسکوپوس از 155 مقاله در سال 2007 به 647 مقاله در سال 2017 افزایش یافته است. همچنین ایران تا سال 2016 در مورد مقالات مرتبط با این موضوع در‌ آی اس آی (ISI) رتبه 20 و براساس آمار مقالات منتشرشده فقط در سال 2016 به تنهایی رتبه 15 را در جهان دارد.» محمد رئیس‌زاده، رئیس بسیج جامعه پزشکی کشور نیز در نخستین همایش سراسری کاربرد سلول‌های بنیادی در پزشکی اظهار کرد: «پیشرفت علمی ایران در سلول‌های بنیادی به جایی رسیده که هم‌اکنون در منطقه رتبه یک و در دنیا رتبه پانزدهم را داریم.» درمان ۸۰درصد از بیماری‌ها با پیوندسلول‌های بنیادی اهمیت سلول‌های بنیادی از آن جایی بیشتر مشخص می‌شود که به وجود آمدن یک انسان از 16 عدد سلول بنیادی آغاز می‌شود. یعنی این 16 سلول بنیادی توانایی ساخت یک موجود زنده به اسم انسان را دارند و کشف همین موضوع تحول عظیمی در دنیا ایجاد کرده است. امروزه بیماری‌های بسیاری اعم از بیماری‌های قلبی، کبدی و خونی و... توسط این سلول‌ها درمان می‌شوند و طبق ادعای دانشمندان در دهه‌های آینده ۸۰درصد از بیماری‌ها از طریق پیوند این سلول‌ها درمان خواهد شد. لذا با این تفاسیر دستیابی کشورها به این علم اهمیت بسیار بالایی دارد و می‌تواند در دنیای آینده برگ برنده بسیار مهمی برای قدرت‌نمایی کشورها باشد. نقش مقام معظم رهبری در توسعه و پیشرفت چشمگیر کشور در این حوزه دکتر کاظمی، رئیس پژوهشگاه رویان در ابتدای حرکت این پژوهشگاه و به‌خاطر حساسیت‌های شرعی موجود از مقام معظم رهبری جهت فعالیت در حوزه شبیه‌سازی و سلول‌های بنیادی کسب تکلیف کرد که به‌رغم محدودیت‌های ایجاد شده از سوی تعدادی از علما و مراجع، ایشان با فتوایی این موضوع را بدون مشکل دانستند و مجوز فعالیت در این زمینه را دادند. همچنین مقام معظم رهبری در پاسخ به نامه دکتر کاظمی گفتند: «به این دوستان بگویید با همت و پشتکار هدف‌های بزرگ این تحقیقات را دنبال و این ثروت هنگفت انسانی را برای خود و کشور محقق کنند. باید مواظب باشند که ساختن قطعات یدکی انسان به ساختن خود انسان منتهی نشود.» این موضوع حمایت شرعی و فقهی ایشان را درکنار سایر حمایت‌هایشان که از سوی ستاد اجرایی فرمان امام(ره) صورت می‌گرفت نشان داد. صنعتی‌سازی یافته‌های مربوط به سلول‌های بنیادی تمام آنچه گفت شد یافته‌های علمی و پژوهش‌های کاربردی در محیط آزمایشگاهی پژوهشگاه رویان بوده است و به رغم بهره‌برداری‌های گوناگون به‌منظور استفاده وسیع و مقرون به‌صرفه از این دانش ارزشمند و بومی باید از مرحله آزمایشگاهی به مرحله صنعتی‌سازی رسید. به همین منظور از سال 92 ستاد اجرایی فرمان امام (ره) با حمایت از پژوهشگاه رویان و شرکت دارویی برکت وابسته به همین ستاد در جهت صنعتی‌سازی یافته‌های مربوط به سلول‌های بنیادی گام برداشتند. از آن جایی که این مهم بسیار حائز اهمیت بود باید موانع بسیاری را پشت سر گذاشت تا به مقصد مورد‌نظر رسید. ماحصل تلاش‌های بسیار متخصصان بومی در پژوهشگاه رویان و شرکت دارویی برکت ایجاد کارخانه سل‌تک (مخفف سلول و تکنولوژی) با حمایت ستاد اجرایی فرمان امام و تحت هدایت مستقیم مقام معظم رهبری بود. سلول‌های بنیادی به‌دلیل دارا بودن دو ویژگی قابلیت تکثیر خوب و تبدیل به انواع دیگر سلول‌ها اهمیت بالایی دارند، پژوهشگران و متخصصان این حوزه با خارج کردن سلول از مغز‌استخوان بیمار و ترمیم و انتقال دوباره آن به بدن بیمار آن را جایگزین سلول مرده می‌کنند و قابلیت تکثیر‌پذیری نیز کمک می‌کند تا این سلول ترمیم شده تکثیر و مشکل بیمار حل شود. این پروسه در کارخانه سل‌تک زیر نظر متخصصان انجام می‌گیرد. روز گذشته و در جریان افتتاح این کارخانه، مسئولان از ایران به‌عنوان یکی از 10 کشور دارای این فناوری در دنیا یاد کرده و از بخشی از دستاوردهای سل‌تک در حوزه سلول درمانی رونمایی کردند. Mesestrocell درمان آرتروز زانو، لگن و مچ پا Renudermcell رفع چین و چروک و فرورفتگی‌های پوستی ناشی از آکنه Recolorcell رفع لکه‌ها در بیماری ویتی لیگو Monucell بازسازی عضله قلب در بیماران دارای نارسایی قلبی Lipovascell ترمیم و بازسازی بدشکلی‌ها در نقاط مختلف بدن بخشی از دستاوردهای این کارخانه در حوزه سلول درمانی است. افتخاری که به دست آوردیم با توجه به مسیر پرپیچ و خم دستیابی به علومی نظیر سلول‌های بنیادی، متخصصان ایرانی توانستند با تکیه بر دانسته‌های علمی خود و بهره‌برداری از تجربیات بین‌المللی، استفاده از این سلول‌ها را با افتتاح کارخانه سل‌تک به مرحله صنعتی‌سازی و ایران را به جمع معدود کشور‌های دارای این سطح از توانمندی و تکنولوژی برسانند تا در سال‌های آینده در این حوزه نیازمند هیچ قدرتی خارج از مرزهای ملی خود نباشیم.∎​