به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام محمدباقر علوی تهرانی در ادامه سلسله جلسات شرح دعای مکارم‌الاخلاق صحیفه سجادیه به بحث پیرامون عبارت «وَ انْتَهِ بِنِیَّتِی إِلَى أَحْسَنِ النِّیَّاتِ» پرداخت و عنوان کرد: حضرت در فراز چهارم دعای شریف مکارم‌الاخلاق می‌فرمایند: «وَ انْتَهِ بِنِیَّتِی إِلَى أَحْسَنِ النِّیَّاتِ»، یعنی نیت مرا به نیکوترین نیت‌ها برسان. هر عملی علاوه بر حُسن فعلی نیازمند حسن فاعلی است؛ یعنی علاوه بر اینکه باید عمل نیکو انجام داد، باید آن عمل به بهترین شکل انجام شود. عمل، بدون نیت درست قبول نمی‌شود، چون حسن فاعلی لازم است. از همین جهت حضرت امیر (ع) در بیانی می‌فرمایند: شالوده و پایه عمل نیت است. چرا امام سجاد (ع) در این عبارت از خداوند مسئلت می‌دارند: نیت من را به حسن نیت بکشان؟ علتش این است که باید در خود نیت هم حُسن نیت وجود داشته باشد. امام علی (ع) می‌فرمایند: حُسن نیت موجب جزای الهی است. این کلام یعنی اگر در عمل نیت هم وجود داشته باشد به تنهایی کفایت نمی‌کند بلکه باید آن نیت به شکل نیکو باشد.
کارشناس معارف اسلامی ادامه داد: در معارف ما بهشتیان خالد در بهشت هستند چنانکه آیات قرآن به صراحت اشاره دارند: «وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا؛ خداوند به مردان و زنان با ایمان باغ‌هایى وعده داده است که از زیر [درختان]آن نهر‌ها جارى است در آن جاودانه خواهند بود (سوره توبه آیه ۷۲). در مقابل، برخی از اهل جهنم خالد در جهنم هستند، اما همه آن‌ها خلود ندارد. بهشتیان همه خالد در بهشت هستند، اما همه جهنمیان خالد در جهنم نیستند. سوره مبارکه توبه آیه ۶۸ می‌فرماید: «وَعَدَ اللَّهُ الْمُنَافِقِینَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْکُفَّارَ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِینَ فِیهَا؛ خدا به مردان و زنان دو چهره و کافران آتش جهنم را وعده داده است در آن جاودانه‏اند».
وی اضافه کرد: حالا این سوال مطرح است که طبق این دو آیه خلود در بهشت و جهنم در پی یک عمل کوتاه و عمر کوتاه حاصل شده است. از اینرو چرا گناهکاران باید برای همیشه در جهنم باشند؟ همین سوال را از امام صادق (ع) پرسیدند. حضرت صادق (ع) در پاسخ فرمودند: اهل جهنم در آتش جاودانه می‌شوند، چون نیتشان این بود که اگر در دنیا جاودانه زندگی کنند همیشه گناه کنند. این بدان خاطر است که: «النیه اساس العمل؛ نیت اساس و پایه عمل است». امام صادق (ع) در ادامه روایت می‌فرمایند: اهل بهشت در بهشت جاودان هستند، چون نیتشان این بود اگر در دنیا جاودانه باشند همیشه خدا را اطاعت کنند. در نتیجه به واسطه نیت است که جاودانگی در بهشت و جهنم حاصل می‌شود.
علوی افزود: امام صادق (ع) در پایان روایت این آیه شریفه را قرائت فرمودند: «قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلَى شَاکِلَتِهِ؛ بگو هر کس بر حسب ساختار [روانى و بدنى]خود عمل مى‌کند (سوره اسرا آیه ۸۴).» در تفاسیر «شاکله» را به نیت معنا کرده‌اند. پس عمل هر کسی بر اساس نیت است. بر همین اساس یک عده در قیامت حضور دارند که دو نامه اعمال دارند. در یکی از نامه‌ها هیچ عملی ندارند و طبق آن باید به جهنم بروند. وقتی پرونده دوم را نشان می‌دهند بیانگر اعمالی نیکویی است که فرد انجام نداده است و تنها نیت انجام آن‌ها را داشته است. متاسفانه برخی مردم نیت درست هم ندارند تا بر اساس آن نیت، خودشان را اهل بهشت کنند.
وی در ادامه عنوان کرد: پیامبر (ص) در روایتی می‌فرماید: «حضرت حق مردم را بر اساس نیتشان در روز قیامت محشور می‌کند». این روایتی یعنی اینکه بر مبنای نیت، جزای الهی شکل می‌گیرد. خلود در بهشت و خلود در جهنم به جهت نیت است. این امر یک قاعده است. بر اساس همین قاعده این روایت معنا می‌شود که پیامبر (ص) فرمودند: «نیة المؤمن خیر من عمله، و نیة الکافر شرّ من عمله؛ نیت مومن بهتر از عملش است و نیت فاجر بدتر از عملش است». همه حقیقت وجودی انسان در محدوده فکر و نیات درونی است؛ چنانکه شاعر می‌گوید:‌ای برادر تو همه اندیشه‌ای. به همین دلیل تفاوت انسان از سایر حیوانات به قوه عقلانیت است.
حجت‌الاسلام علوی در ادامه گفت: یک یهودی خدمت پیامبر (ص) رسید و گفت: اگر خدای تو عادل است پس چگونه برای چند روز گناه کردن در دنیا همیشه عذاب الهی را جاری می‌کند؟ پیامبر (ص) پاسخ دادند: به خاطر اینکه انسان گناهکار می‌خواهد تا هنگامی که در دنیاست گناه کند ولو جاودانه باشد. قاعده کلی این است که بر پایه نیت و اندیشه‌ها اهل بهشت در بهشت جاودانند و اهل جهنم در جهنم جاودانند. پس عمل را به نیت می‌پسندند و هر نیتی را هم نمی‌پسندند. نیت باید خالص باشد. اگر حسن نیت نباشد عمل جزا ندارد. حسن نیت با خلوص در نیت اتفاق می‌افتد.
وی خاطر نشان کرد: آیات ۸۸ و ۸۹ سوره مبارکه شعرا می‌فرماید: «یَوْمَ لَا یَنْفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ؛ روزى که هیچ مال و فرزندى سود نمى‏دهد مگر کسى که دلى پاک به سوى خدا بیاورد». انسان با قلب سلیم چه کار می‌کند؟ «مَنْ یُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَإِلَى اللَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ؛ هر کس خود را در حالى که نیکوکار باشد تسلیم خدا کند قطعا در ریسمان استوارترى چنگ درزده و فرجام کار‌ها به سوى خداست (سوره لقمان، آیه ۲۲)». این آیه، آیه قبل را تفسیر می‌کند. کسی که با اخلاص رو به درگاه خدا بیاورد و نیکوکار باشد، یعنی حسن فعلی و حسن فاعلی داشته باشد، به دستگیره محکم خدا چنگ زده است. حسن نیت در جایی تحقق پیدا می‌کند که اخلاص وجود داشته باشد.
علوی تهرانی در ادامه به روایتی از پیامبر اکرم (ص) اشاره کرد و اظهار کرد: شخصی از «معاذ» که یکی از صحابه پیامبر (ص) بود درخواست کرد روایتی که درست از پیامبر (ص) شنیده است را برایش نقل کند. معاذ گفت: روزی در رکاب پیامبر (ص) بودم. پیامبر (ص) رو به آسمان کردند و فرمودند: حمد و ستایش برای خدایی که هر کاری دوست دارد می‌کند. بعد پیامبر (ص) به من فرمودند:‌ ای معاذ، من خبری به تو می‌دهم که هیچ پیامبری به امتش نداده است. خداوند متعال قبل از خلقت آسمان‌ها هفت مامور از جنس ملک خلق کرد و هر یک را در یک آسمان قرار داد و با عظمت او آن آسمان را مجلل کرد. سپس خداوند بر هر دری از در‌های آسمان یک فرشته دربان گمارد.
وی ادامه داد: پیامبر (ص) در ادامه روایت فرمودند: فرشتگان حافظ اعمال انسان، یعنی ملک رقیب و عتید کار‌های انسان را از صبح تا شب می‌نویسند، سپس آن را به عالم بالا می‌برند در حالی که آن عمل مانند خورشید می‌درخشد. وقتی آن دو ملک حامل اعمال انسان به آسمان اول می‌رسند دربان آسمان اول می‌گوید این پرونده را برگردانید و به صورت صاحبش بزنید؛ چراکه من مامور غیبتم و در این عمل غیبت وجود دارد. مادامی که غیبت وجود داشته باشد عمل پذیرفته نمی‌شود. حالا اگر آن فرد از گناه غیبت توبه کرد، روز بعد ملائکه در حالی که عمل صالح آن شخص را به همراه دارند از آسمان اول می‌گذرد و به آسمان دوم می‌رسند.
علوی در ادامه گفت: پیامبر (ص) می‌فرمایند: نگهبان آسمان دوم می‌گوید توقف کنید. این عمل را به صاحبش برگردانید؛ چون او با این عمل اهداف دنیوی را دنبال می‌کرد. روز بعد فرشتگان عمل بنده را بالا می‌برند. وقتی به آسمان سوم می‌رسند نگهبان آسمان سوم می‌گوید عمل را برگردانید، چون این آدم خیلی متکبر است لذا عملش پذیرفته نیست. روز بعد عمل به آسمان چهارم می‌رسد. فرمان‌فرمای آسمان چهارم عمل را بر می‌گرداند، چون عمل همراه با عُجب و رضایت از خود بوده است. روز پنجم عمل بالا می‌رود، اما نگهبان آسمان پنجم عمل را بر می‌گرداند؛ چراکه عمل همراه با حسد است. بعد چه اتفاقی می‌افتد؟ در اثر توبه شخص حافظان عمل، اعمال را بالا می‌برند تا به آسمان ششم می‌رسند. نگهبان آسمان ششم می‌گوید من ملکی هستم که به مهربانی حساس هستم. این آدم خیلی بی رحم است و هیچ عطوفتی نسبت به دیگران نداشت و خود را نسبت به دیگران مسئول نمی‌دانست.
وی افزود: پیامبر (ص) می‌فرمایند: حافظان اعمال، عمل انسانی که هم اهل ورع بوده، هم اهل فهم بوده و هم اهل تلاش بود را بالا می‌برند و سه هزار فرشته این عمل را همراهی می‌کنند. وقتی به آسمان هفتم می‌رسند نگهبان آسمان هفتم می‌گوید این عمل را برگردانید و به صورت صاحبش بزنید؛ چراکه هر عملی برای خدا نباشد بر می‌گردانم. یعنی اگر شش در را هم رد کنی آخرین در، در نیت است. اگر عمل برای خدا نباشد عمل باز می‌گردد. معاذ به ساحت پیامبر (ص) عرضه داشت: بر این اساس ما در قیامت مشکل داریم، چگونه آن را حل کنیم؟ پیامبر (ص) فرمود: معاذ در یقین به پیامبرت اقتدا کن. یعنی اگر بخواهی اخلاص در عمل داشته باشی باید یقین داشته باشی.
حجت‌الاسلام علوی در پایان سخنان خود تذکر داد: در ادامه روایت، پیامبر (ص) یک راهکاری ارائه داده‌اند تا بتوانیم پرونده خود را به دست خداوند برسانیم؛ چون با آن هفت نگهبانی که وجود دارد عملمان بالا نمی‌رود چراکه یا گرفتار ریای در نیت هستیم، یا گرفتار عجب و کبر هستیم، یا گرفتار حسد و غیبت هستیم. اینکه می‌گویند افرادی در روز قیامت نامه اعمالشان به دست چپ‌شان داده می‌شود وضعیت آن‌ها از ما بهتر است؛ چون لااقل نامه اعمالشان به آنجا رسیده است. بر اساس این روایت که نامه اعمال ما به آنجا نمی‌رسد. ببینید چقدر مراتب سخت است. ممکن است نامه اعمال به دست خدا برسد، اما قبول نشود و به دست چپ داده شود. پس اصحاب یمین باید خوشحال باشند، چون امثال ما اصلا نامه اعمالمان به آن مرحله نمی‌رسد. این است که علما می‌فرمودند که آدم شدن محال است.
انتهای پیام