صاحب‌خبر - سیاوش رضایی روزنامه‌نگار از روز 21 فروردین ماه امسال نحوه مدیریت بازار ارز به طور کامل تغییر کرد. در ساعات پایانی روز بیستم فروردین ماه و در اوج نوسانات و التهابات ارزی ستاد اقتصادی دولت برای ساماندهی ارز تصمیم گرفت تا برای سومین بار در چهار دهه اخیر یکسان‌سازی نرخ ارز را این بار با قیمت 4200 تومان اجرایی کند. اما سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز در سال 96 تفاوت‌های بسیاری با دو دوره قبلی داشت. در سیاست جدید دولت تصمیم گرفت تا با توجه به محدودیت‌هایی که در نقل و انتقال ارز وجود دارد با تدوین سازوکار تازه برای تأمین ارز هر بخش از منابع موجود حداکثر استفاده را ببرد. با توجه به اینکه مدیریت بازار ارز و عرضه آن از روز 21 فروردین ماه به صورت کامل تغییر کرد، در ابتدا پرسش‌های بی‌پاسخ بسیاری برای فعالان اقتصادی و مردم وجود داشت. دراین روز تزریق ارز به صرافی‌ها که تا پیش از این وظیفه توزیع بخشی از ارز را برعهده داشتند، متوقف شد. برهمین اساس در روزهای نخستین برخی از متقاضیان بازار ارز سرگردان بودند تا اینکه بخشنامه‌ها و اطلاعیه‌های پی درپی بانک مرکزی به نوبت به این ابهامات پاسخ داد. بدین ترتیب در فاصله روزهای 21 تا 25 فروردین 11 بخشنامه و اطلاعیه ابلاغ شد. ابلاغ سیاست‌های کلی اطلاعیه شماره یک بانک مرکزی درخصوص ساماندهی بازار ارز که در روز 21 فروردین ماه صادر شد سعی داشت تا با پاسخ کلی به پرسش‌های موجود چارچوب سیاست جدید را ترسیم کند. برهمین اساس دراین اطلاعیه با تأکید براینکه ارز مورد نیاز فعالان اقتصادی تأمین خواهد شد محدودیت‌های جدید خرید و فروش ارز با نرخ یکسان اعلامی تشریح شد. دراین اطلاعیه بانک مرکزی اعلام کرد که نسبت به تأمین ارز برای تمام نیازهای قانونی تجاری و تولیدی در چارچوب قوانین و مقررات صادرات و واردات و مقررات ارزی کشور بر مبنای هر دلار 42000 ریال اقدام می‌کند. علاوه براین این بانک خطوط اصلی تأمین ارز برای واردات را نیز ترسیم کرد که نسبت به روش سابق متفاوت بود. دراین روش تأمین ارز تمام واردات به کشور پس از ثبت سفارش انجام می‌شود و ثبت سفارش صرفاً با پرداخت از طریق مسیر بانکی مجاز است. بانک‌ها نیز علاوه بر انجام حواله توسط خود می‌توانند پس از تشکیل پرونده و اخذ تعهد از وارد کننده، نسبت به ثبت درخواست ارز به صورت حواله در سامانه نیما و همچنین حواله ارز از طریق صرافی‌ها اقدام کنند. تمام صادرکنندگان هم موظف شدند ارز حاصل از صادرات را بجز مواردی که صرف واردات توسط خود، بازپرداخت بدهی ارزی یا سپرده‌گذاری می‌کنند، از طریق سامانه نیما به بانک‌ها و صرافی‌های مجاز بفروشند. بخش دیگر این اطلاعیه به محدودیت‌های خرید و فروش و نگهداری ارز مربوط می‌شود. درهمین راستا اعلام شد که هرگونه خرید و فروش ارز خارج از سیستم بانکی و صرافی‌های مجاز قاچاق محسوب شده و میزان ارز قابل نگهداری توسط هر شخص حداکثر 10 هزار یورو یا معادل آن به سایر ارزهاست. بنابراین برای جمع‌آوری ارز دراختیار اشخاص سپرده ارزی که یک بار در دولت دهم اجرا شده بود دوباره زنده شد. ارز مسافرتی تعیین تکلیف شد یک روز پس از صدور اطلاعیه نخست بانک مرکزی در اطلاعیه دوم خود ضوابط عرضه ارز مسافرتی را اعلام کرد. بنابراین ارز مسافرتی برای یک بار سفر در سال به میزان 1000 یورو یا معادل آن به سایر ارزها به مسافران در مرزهای خروجی هوایی پرداخت می‌شود. میزان ارز مسافرتی پرداختی به مسافران هوایی به کشورهای هم مرز و کشورهای مشترک المنافع به غیر از عراق 500 یورو یا معادل آن به سایر ارزهاست. متقاضیان ارز مسافرتی موظف به ارائه گذرنامه، بلیت هواپیما، ویزای کشور مقصد (در مورد کشورهایی که نیاز به ویزا دارند) و رسید پرداخت عوارض خروج از کشور به بانک ملی شدند تا با ارائه حواله دریافتی در مبادی خروجی کشور ارز خود را دریافت کنند. شفاف‌سازی بازار همراستا اطلاعیه بعدی بانک مرکزی به بازار سکه به‌عنوان بازار همراستای ارز تعلق داشت که در آن شیوه‌های پیش فروش سکه توضیح داده شده بود. براساس این اطلاعیه پیش فروش سکه در هفت سررسید از یک ماهه تا دو ساله پیش‌بینی شده بود که البته پس از مدتی بانک مرکزی پیش فروش یک و سه ماهه را متوقف کرد. اعلام مقررات فاینانس اطلاعیه چهارم بانک مرکزی درخصوص متقاضیان کلان‌تر ارزصادر شد؛ فعالان اقتصادی که مشمول قراردادهای تأمین مالی یا فاینانس هستند. براین مبنا تمام پرداخت‌های مربوط به قراردادهای فاینانس بر اساس نرخ جدید انجام خواهد شد. در خصوص طرح‌های ارزآور، مجری طرح موظف به تأمین ارز مربوطه برای انجام پرداخت‌هاست. تکلیف دانشجویان روشن شد پس از تدوین ضوابط عرضه ارز مسافرتی در اطلاعیه بعدی بانک مرکزی نوبت به متقاضیان ارز دانشجویی رسید. درضوابط جدید حداکثر مبلغ قابل تأمین ارز دانشجویی قابل پرداخت یا حواله حداکثر سالانه 15000 دلار یا معادل آن به سایر ارزها بابت شهریه دانشگاه و حداکثر ماهانه 1000 دلار یا معادل آن به سایر ارزها برای دانشجو و حداکثر ماهانه 500 دلار برای هر عضو خانواده وی است. البته پرداخت ارز دانشجویی به تأیید وزارتخانه ذیربط (حسب مورد علوم، تحقیقات و فناوری یا بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) به نرخ اعلامی این بانک منوط شد. همچنین علاوه بر بانک ملی، بانک سامان نسبت به ارائه ارز مسافری اقدام می‌کند. چه کسانی ارز می‌گیرند هفتمین اطلاعیه بانک مرکزی درمجموع تکلیف اینکه چه کسانی مشمول دریافت ارز هستند را روشن کرد. 33 گروهی که براساس ضوابط جداگانه قادرخواهند بود از ارز تک نرخی اعلام شده بهره‌مند شوند. بنابراین 1- ارز مسافرتی 2-درمانی 3-مأموریت 4- دانشجویی 5- فرصت‌های مطالعاتی و هزینه‌های درمانی اعضای هیأت علمی 6- حق عضویت و حق ثبت‌نام در سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی 7- هزینه شرکت در نمایشگاه‌های خارج 8- هزینه برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی 9- حق الوکاله در دعاوی خارجی 10- اصل و سود سرمایه‌گذاری خارجی 11- کارمزد اعتبارات اسنادی، حواله‌ها و ضمانت نامه‌های ارزی 12- هزینه دفاتر خارج از کشور 13- هزینه اجاره و اشتراک شبکه‌های اطلاعاتی 14- هزینه انجام آزمایش‌های علمی و فنی 15- هزینه خرید امتیاز پخش فیلم و دریافت‌های ماهواره‌ای 16- هزینه شرکت‌های بیمه ایرانی 17- اعزام زائرین به عمره مفرده و عتبات عالیات 18- هزینه شرکت در آزمون‌های بین‌المللی 19- هزینه ثبت‌نام در امتحانات علمی و تخصصی خارج 20- بازپرداخت تسهیلات اعطایی از محل حساب ذخیره ارزی، بانک جهانی و بانک توسعه اسلامی 21- هزینه سوخت، ناوبری و حقوق خدمه خارجی شرکت‌های هواپیمایی 22- هزینه حق بیمه هواپیماها 23- حقوق و مزایای کارکنان خارجی در داخل کشور24- هزینه‌های انتقال ارز بابت درآمد کنسولی سفارتخانه‌های خارجی 25- هزینه انتقال درآمد ریالی شرکت‌های هواپیمایی خارجی 26- تأمین و انتقال ارز بابت مطالبه وجه ضمانت نامه‌های ارزی 27- هزینه رانندگان حمل و نقل بین‌المللی 28- هزینه فرصت‌های مطالعاتی 29- هزینه شرکت در دوره‌های آموزشی خارج 30- هزینه حق عضویت و ثبت‌نام در مجامع بین‌المللی 31- هزینه انتقال جسد از خارج از کشور 32- هزینه ارزی راه‌آهن و شرکت‌های ریلی 33-تأمین و انتقال ارز بابت تبدیل موجودی حساب‌های ریالی افراد غیر مقیم در داخل کشور مواردی هستند که مشمول ارز هستند. ضوابط فعالیت صرافی ها پس از توقف تزریق ارز به صرافی‌ها یکی از ابهامات بزرگ سیاست جدید سرنوشت صرافی‌ها بود؛ اینکه آنها در آینده قرار است چه فعالیت‌هایی انجام دهند. برهمین اساس اطلاعیه هشتم عملیات مجاز صرافی‌ها را تعیین کرد که شامل انتقال ارز به دستور هر یک از بانک‌های دارای مجوز ارزی، خرید ارز ناشی از صادرات کالاهای غیرنفتی از صادرکنندگان و فروش ارز خریداری شده به متقاضیان از طریق سیستم بانکی می‌شود. تأمین ارز برای واردات کالا و خدمت دو اطلاعیه بعدی یکسان‌سازی نرخ ارز کلیات تأمین ارز برای واردات کالا و خدمت به کشور را ابلاغ کرد. طبق این اطلاعیه تأمین ارز برای واردات کالا و خدمت به کشور صرفاً پس از انجام ثبت سفارش و ثبت خدمت امکان پذیر خواهد بود و انتقال ارز از طریق سیستم بانکی یا صرافی‌های مجاز با تقاضای بانک عامل انجام خواهد شد. در اطلاعیه دیگری نیز شرایط تأمین ارز برای واردات کالا و خدمات در مناطق آزاد اعلام شد که برمبنای آن ​واردات کالا و خدمت از خارج از کشور به مناطق آزاد تجاری – صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی مشمول بخش اول مجموعه مقررات ارزی شد. رفع تعهد ارزی وارد‌کنندگان کالا و خدمت به مناطق آزاد و مناطق ویژه اقتصادی نیز منوط به ارائه پروانه ترخیص قطعی کالا یا اصل صورت حساب‌های قطعی انجام کار و ارائه تأییدیه کارفرما (در موارد خدماتی) است. نحوه تأمین ارز حواله‌ها و اعتبارات اسنادی آخرین اطلاعیه‌ای که تاکنون در راستای یکسان‌سازی نرخ ارز صادر شده به نحوه تأمین ارز برای حواله‌ها و اعتبارات اسنادی مربوط می‌شود. بدین ترتیب در مواردی که ارز حواله قبل از تاریخ 21 فروردین سال‌جاری توسط بانک مرکزی تأمین و حواله صادر شده و اسناد حمل در مهلت مقرر به بانک عامل ارائه شود، نرخ ارز تسویه همان نرخ ارز تأمین شده است. راه اندازی سامانه نیما سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی نیما که با هدف تسهیل تامین ارز ایجاد شده است، سوم اردیبهشت‌ماه با حضور معاون اول رئیس جمهور رونمایی شد. سامانه نیما برای سیاستگذاران مدیریت بازار ارز را فراهم کرده و همچنین برای متقاضیان ارز امکان فعالیت‌های روشن و دقیق را مهیا کرده است. خریداران و فروشندگان به وسیله این سامانه می‌توانند در محیط الکترونیک، فرآیند‌های ارزی خود را با توجه به نیازهایشان انجام بدهند. در اولین گام همه‌ صرافی‌ها به عنوان فروشنده ارز و واردکننده برای تامین کردن ارز کالا‌های وارداتی به عنوان متقاضی خرید ارز به شمار می‌روند.∎​