صاحب‌خبر - «مارک زاکربرگ» جمله معروفی دارد که می‌گوید: «اگر خودم را جای یک کودک نگذاشته و مانند او بازی نکرده بودم، هرگز وارد کار برنامه‌نویسی نمی‌شدم.» این جمله شاید به ظاهر ساده باشد اما اگر به عمق آن نگاه کنیم، مصداق ضرب‌المثل ایرانی «چون که با کودک سر و کارت فتاد، پس زبان کودکی باید گشاد» است. در هر جایگاهی که هستیم، اگر می‌خواهیم برای کودکان قدمی برداریم باید مانند آنها نگاه و زندگی کنیم تا بتوانیم دنیای آنها را درک کنیم. اپلیکیشن‌سازی برای کودکان هم از این امر مستثنی نیست و حساسیت بیشتری می‌طلبد. امروز دیگر دیدن گوشی‌های هوشمند در دست کودکان کم‌سن و سال و حتی یک‌ساله و دو ساله چیز عجیبی نیست و آنها قادرند به راحتی صفحه‌های گوشی را بالا و پایین و برنامه مورد‌علاقه خود را انتخاب کنند. از این‌رو، به دلیل پایین آمدن سن کاربران گوشی‌های هوشمند در دنیا، وظیفه طراحان اپلیکیشن‌های موبایلی نیز بیشتر شده به‌گونه‌ای که باید حساسیت بیشتری نسبت به آن داشته باشند. طراحی اپلیکیشن در تمام دنیا از اصولی برخوردار است که طراحان باید آنها را رعایت کنند تا اپلیکیشن طراحی‌شده استانداردهای لازم را برای برخورداری از مقبولیت پیدا کند. طراحی اپلیکیشن برای کودکان بسیار چالش‌برانگیزتر از طراحی برای افراد بزرگسال است. قبل از طراحی اپلیکیشن برای کودکان باید به سوالات زیر پاسخ داد. اینکه برنامه‌های کاربردی برای کودکان و افراد بزرگسال چگونه طراحی می‌شود و آیا این تفاوت‌ها واقعا حائزاهمیت است؟ چگونه می‌توان اپلیکیشنی را برای کودکان طراحی کرد؟ و در آخر، هنگام طراحی اپلیکیشن برای کودکان چه نکاتی را باید رعایت کرد. توجه به مخاطب نهایی قبل از تولید محصول و ایجاد موفقیت از نکات مهمی است که باید در اپلیکیشن‌سازی مورد توجه قرار گیرد، به‌طوری که قبل از تولید باید به مخاطب فکر کرد که به نوعی در نیازسنجی و بازارسنجی قرار می‌گیرد. اصول طراحی طراحی و فرم اپلیکیشن‌های کودکانه و نیز محتوا و شیوه بیان آنها با اپلیکیشن‌هایی که برای بزرگسالان طراحی می‌شوند، متفاوت است. کودکان چالش مثبت یا درگیری با اپلیکیشن‌ها را دوست دارند. به گزارش invisionapp، زمانی که یک فرد بالغ از اپلیکیشن بانکداری یا ایمیل استفاده می‌کند تنها به ابزاری سریع و آسان برای انجام کارش نیاز دارد. این در حالی است که یک کودک بازی می‌کند، از چالش‌های به‌وجود آمده لذت می‌برد یا در طول مسیر با درگیری‌های آن همراه می‌شود. به‌عنوان مثال، در یکی از اپلیکیشن‌های خارجی به نام «خانه توکا» که یک اپلیکیشن معروف برای آی‌پد است، کودکان با چالش جاروکردن یک فرش کثیف مواجه می‌شوند. به‌طور قطع این فرش بعد از یک بار جارو کردن تمیز نمی‌شود و برای اینکه کودک را دچار چالش کند، باید محکم‌تر فرش را جارو کند. محققان بر این باورند که ایجاد چالش‌های کوچک برای کودکان مانند جارو کردن فرش کثیف به آنها در حل درگیری‌های درونی کمک می‌کند. در واقع، درگیری‌ها و چالش‌های کوچک به ایجاد مهارت‌های کودکانه کمک می‌کند. مهدی عباسی، مدیر مرکز اپلیکیشن‌های تلفن همراه در سازمان فضای مجازی سراج در گفت‌وگو با «صفر و یک» به اصولی اشاره می‌کند که در طراحی اپلیکیشن‌های کودک طبق رده سنی باید رعایت کرد. نخستین موضوع، رابط کاربری و گرافیک اپلیکیشنی است که طراحی می‌شود. این گرافیک اپلیکیشن محیطی است که کاربر وارد محیط برنامه می‌شود که حائزاهمیت است و باید متناسب با سن کودک باشد. به گفته عباسی، معمولا هرچه سن پایین‌تر باشد، پیچیدگی‌های گرافیکی کمتر و آیکون‌ها و اجزای تصویری درشت‌تر است. اپلیکیشن‌های حوزه کودکان معمولا رابط کاربری بزرگ‌تری دارند و رنگ‌ها شادتر و پررنگ‌تر استفاده می‌شود، به‌عنوان مثال وقتی رنگ آبی به کار می‌رود، آبی پررنگ و بیشتر از رنگ‌های شادی چون زرد، نارنجی و قرمز استفاده می‌شود تا بیشتر برای کودکان جلب‌توجه شود. هرچه سن کاربر اپلیکیشن بالاتر رود، این آیکون‌ها و پیچیدگی‌ها کوچک‌تر و کمتر می‌شود. حسین سلطانی، مدیر مرکز بازی وانیمیشن سازمن سراج با تاکید بر اهمیت رابط کاربری و گرافیک اپلیکیشنی که برای کودکان طراحی می‌شود در گفت‌وگو با «صفر و یک» می‌گوید: «رابط کاربری باید تا حدی ساده باشد که برای کودک جذاب بوده و کشش لازم را ایجاد کند.» در گرافیک اصول رنگ‌بندی و صداگذاری از اهمیت بالایی برخوردار است، به‌گونه‌ای که صداهای استفاده شده در داخل گرافیک اپلیکیشن باید هدفمند و جذاب باشد. همچنین اندازه آیکون‌ها و شکل قرار گرفتن آنها در صفحه و داشتن انیمیت (عناصر متحرک) در این آیکون‌ها نیز باید در طراحی گرافیک اپلیکیشن‌های کودک رعایت شوند. در این میان عباسی موضوع دیگر در اپلیکیشن‌سازی کودک را بازی‌واره بودن نرم‌افزار معرفی می‌کند. به اعتقاد او نرم‌افزاری که برای کودکان طراحی می‌شود باید به‌گونه‌ای باشد که کارکردن با آن راحت باشد و از آنجایی که کودکان معمولا حوصله ندارند زمان زیادی را در نرم‌افزار بگذرانند، باید زودتر به موفقیت برسند. این درحالی است که مخاطبان در سنین بالاتر حوصله بیشتری برای این کار دارند و حتی می‌توانند چند ماه درگیر یک اپلیکیشن باشند. در واقع، اپلیکیشن‌ها در سنین کودکی نباید پیچیدگی زیادی داشته باشند. علاوه‌بر این چگونگی و شیوه بیان محتوا و کودکانه‌شدن آن نیز بسیار مهم است. عباسی می‌افزاید: «از آنجایی که متون نوشتاری در اپلیکیشن‌های کودکان زیر هفت‌سال که قادر به خواندن و نوشتن نیستند جذابیت ندارند، نباید گنجانده شوند. در صورتی که استفاده از عکس، صوت و انیمیشن برای کودک جذابیت دارد و می‌تواند پیام‌ها را با زبانی ساده‌تر و لذت‌بخش‌تر به کودک منتقل کند.» نقطه‌ضعف اپلیکیشن‌های ایرانی با نگاهی به اپلیکیشن‌های تولید شده برای رده سنی کودکان متوجه می‌شویم که نقاط ضعف بسیاری در آنها وجود دارد. مدیر مرکز بازی و انیمیشن سازمان سراج نقاط در این‌باره می‌گوید: «متاسفانه ما خیلی به این مسائل دقت نمی‌کنیم و در بهترین شکل، کپی ضعیف‌شده‌ای از یک کار خارجی را ارائه می‌دهیم. معمولا در ایران توجه زیادی به رده سنی در تولید اپلیکیشن‌ها نمی‌شود.» به اعتقاد سلطانی، اگر می‌خواهیم اپلیکیشنی تولید کنیم که ماندگاری و اثرگذاری داشته باشد، باید جزئیاتی را رعایت کنیم؛ این درحالی است که اپلیکیشن‌های کودک با توجه به گرافیک و انیمیت‌هایی که در آن به کار می‌رود، نسبت به اپلیکیشن‌های بزرگسال هزینه بیشتری صرف تولید آن می‌شود. کودکان به دنبال بازخورد از هر چیزی هستند. کودکان وقتی در فضای دیجیتال بازی می‌کنند، انتظار دارند هر کاری که انجام می‌دهند بازخوردی بصری یا شنیداری داشته باشد. به همین دلیل است که بیشتر اپلیکیشن‌های کودکان نوعی واکنش یا پاسخ به هر نوع اثر متقابلی را ایجاد می‌کنند. به این معنی که کودکان در عوض انجام هرکاری انتظار دریافت جایزه دارند. عباسی بر این نکته تاکید می‌کند: «کودکان کم‌سن و سال‌تر به‌ویژه سنین زیر هفت سال نباید شکست را تجربه کنند و تنها باید به موفقیت برسند؛ بنابراین، اپلیکیشن باید به سرعت کودک را به موفقیت برساند و در عوض آن جایزه بدهد؛ حال این جایزه می‌تواند صدای دست، عوض شدن رنگ صفحه یا حتی بلند شدن صدای آفرین در نرم‌افزار باشد که کودک متوجه برنده‌شدن خود می‌شود.» حسین صمدزاده، مدیر راهبری مارکت «توپ» که قرار است به‌زودی به‌عنوان یک مارکت عرضه انواع نرم‌افزارها در حوزه مادر و کودک فعالیت خود را آغاز کند، اپلیکیشن‌سازی را در ایران غیرکارشناسانه عنوان می‌کند. این درحالی است که نرم‌افزارهای خارجی زیادی داریم که براساس رفتارسنجی دیجیتالی کودکان، تولید می‌کنند. تولیدکنندگان خارجی معمولا براساس تحلیل رفتاری کودکان، نرم‌افزارهایی با هدف مشخص تولید می‌کنند. به‌عنوان مثال، برخی نرم‌افزارها به‌طور اختصاصی و تنها برای امر آموزش در مهدکودک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. او ادامه می‌دهد: «در سال‌های اخیر، درباره تولید نرم‌افزارهای گیم یا بازی تمرکز بالایی شده اما برای کودکان کار جدی صورت نگرفته است.» یکی از بهترین استودیوهای تولید بازی در ایران، استودیو «گونای» است که در آذربایجان‌غربی واقع شده و بارها توانسته جایزه‌های ملی و بین‌المللی را دریافت کند. صمدزاده در نقد عملکرد کشور در تولید اپلیکیشن‌های مخصوص کودک گفت: «هنوز برای جهان اسلام بازی خوبی خلق نکرده‌ایم. بیشتر اپلیکیشن‌ها، قصه‌های تعاملی برای کودکان است که قصه‌های قرآن را به داستان شبیه کرده‌اند اما از نظر تعداد بسیار کم هستند.» مفاهیمی که باید منتقل شود در سنین بالای هفت‌سال تا نوجوانی، در اپلیکیشن‌هایی که طراحی می‌شوند می‌توان از مفاهیم آموزشی نیز استفاده و پیچیدگی‌هایی به نرم‌افزار اضافه کرد. حروف الفبا، مفاهیم ریاضی و بازی‌هایی که به تمرکز کودکان و افزایش هوش کودک کمک می‌کند، در اپلیکیشن گنجانده می‌شود. به‌طور کلی اپلیکیشن‌ها برای سنین کودک تا نوجوان، همگی بازی هستند. انواع اپلیکیشن‌ها اپلیکیشن‌ها از نظر دسته‌بندی به چند گروه کاربردی، محتوایی و سرگرمی تقسیم می‌شوند. اپلیکیشن‌های کاربردی معمولا مناسب سن کودک و نوجوان نیستند. اپلیکیشن‌های محتوایی هم غالبا در سنین کودک تعریف نمی‌شوند. گروه دیگر، اپلیکیشن‌های سرگرمی و کتاب تعاملی هستند که برای سنین کودک مناسبند و ‌قصه‌‌های تعاملی در آنها گنجانده می‌شود که همه این موارد را می‌توان در قالب بازی ارائه کرد. این بازی‌ها یا سرگرمی‌اند یا قصه که معمولا قصه‌ها در قالب کتاب‌های تعاملی تولید می‌شوند و فضایی تعاملی را برای کودک ایجاد می‌کنند؛ به‌عنوان مثال، بعد از آنکه کاربر روی آن را لمس یا کلیک می‌کند، اجزای تصویر حرکت می‌کنند؛ مثلا اگر درخت است، درخت حرکت می‌کند و میوه آن از درخت پایین می‌افتد و همین موارد، کودک را با قصه وارد تعامل می‌کند. اصرار بر تولید اپلیکیشن‌های وطنی اگر سری به اپ‌استورهای مختلف بزنید می‌توانید فهرست بلندبالایی از اپلیکیشن‌ها و بازی‌های خارجی با رنگ و لعاب فراوان بیابید که بسیاری از معیارهای ساخت یک اپلیکیشن مخصوص کودک را رعایت کرده‌اند و از نظر روانشناسی مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند اما چرا مهندسان و برنامه‌نویسان داخلی همچنان اصرار دارند و تلاش می‌کنند اپلیکیشن‌ها و بازی‌های داخلی برای کودکان ایرانی تولید کنند؟ سلطانی در پاسخ به این سوال به «صفر و یک» گفت: «در ایران از نظر طراحی و تولید یک اپلیکیشن مخصوص کودک دچار مشکل هستیم و حتی نمی‌توانیم کپی ضعیف‌شده‌ای از این اپ‌ها را تولید کنیم که البته استثنا هم وجود دارد. هرچند اپلیکیشن خارجی زیبا و جذاب تولید شود، غیرایرانی و غیربومی بودن آن در کل فضای طراحی و محتوای آن حاکم است که روحی کاملا غربی و دور از فضای ایرانی اسلامی و ملی ما تلقی می‌شود. ما آنجا نه نمادی از ایرانی- اسلامی خود می‌بینیم و نه محتوای ارزشی در آن دیده می‌شود و درنهایت چیزی که انتقال داده می‌شود، هر چقدر هم خوب، در فضایی با مبانی ایرانی- اسلامی ما تطابق ندارد.» شکل‌گیری شخصیت از کودکی کودکی دوران حساس و تاثیرگذاری است و سنگ‌بنای شخصیت افراد در بزرگسالی از همان دوران کودکی گذاشته می‌شود. لزوم و اهمیت توجه به تولید اپلیکیشن برای کودکان یکی از اصولی است که باید با جدیت دنبال شود، به‌طوری که مفاهیم و پیام‌های اخلاقی را می‌توان از طریق بازی‌ها به کودک منتقل و به نوعی از سن و سال کم، شخصیت آنها را پایه‌ریزی کرد. سلطانی در صحبت‌هایش به راهبردهایی اشاره کرد که رهبر انقلاب پیرامون لزوم شکل‌دهی هویت انسانی به کودکان‌مان بیان کرده بودند. ایشان بر این نکته تاکید دارند که خردورزی را باید از سنین کودکی به آنها یاد داد تا بیاموزند چگونه فکر کنند و حل مساله داشته باشند. آنها باید خودباور و بردبار باشند، کار جمعی را یاد بگیرند و کنجکاو باشند و تن به کار دهند و نیز امید به آینده داشته باشند. اینها مواردی است که باید از همان کودکی به آنها اهتمام داشت. تاثیر اپلیکیشن‌ها بر کودکان صمدزاده معتقد است انواع محصولات دیجیتال ازجمله بازی‌ها و اپلیکیشن‌ها علاوه‌بر تاثیرگذاری فرهنگی، در بحث آموزش هم تاثیر دارند. فرآیند تولید نرم‌افزار تا پیش از هفت‌سالگی غیر از آموزش، پرورش را هم دربرمی‌گیرد که با توجه به رشد حسی و حرکتی باعث دقت بیشتر می‌شود. او به این مساله اشاره دارد که بعضی کارشناسان معتقدند زمانی را که کودکان زیر هفت‌سال به بازی با تبلت و فناوری‌های دیجیتال اختصاص می‌دهند، منجر به اختلال حواس و عدم‌تمرکز در آنها می‌شود؛ اما در مقابل برخی دیگر بر این باورند که این ابزارهای دیجیتال، ابزارهای آموزشی روز هستند. همان‌گونه که وسایل بازی در گذشته مانند چوب و سنگ علاوه‌بر سرگرمی، خلاقیت کودک را نیز افزایش می‌داد، آسیب احتمالی را هم به دنبال داشت و می‌توان استفاده از وسایل دیجیتال امروزی را به‌عنوان آموزش ابزاری تلقی کرد. او معتقد است: «اپلیکیشن‌سازی برای کودکان از آنجایی حائزاهمیت است که ذهن کودک خالی است و این آموزش‌ها به دلیل نو بودن و از آنجایی که کودکان زمان بیشتری را صرف کار با این ابزارها می‌کنند، سرعت تاثیرگذاری بالاتری دارند.» در دنیای امروز به دلیل رواج استفاده از این اپلیکیشن‌ها، روی بازی‌درمانی کار می‌کنند به‌طوری که کودک باید در جایگاه بازی آموزشی هم چیزی را خلق کند.∎​