اهمیت برگزاری انتخابات در عراق به این جهت است که رییس جمهوری و نخست وزیر به همراه 22 وزیر از سوی پارلمانی تعیین می شوند.
علاوه بر انتخابات پارلمانی یک انتخابات دیگر در عراق برای شوراهای استان برگزار می شود که در آن نمایندگان مردم برای اداره امور استان ها تعیین می شوند، ولی انتخابات پارلمانی با توجه به اهمیت آن از جایگاه بالایی برخوردار است.
شوراهای استانی در عراق عملا اداره استان‌های این کشور را بر عهده دارند و از اختیارات بالایی در تعیین استاندار و سیاست‌گذاری در سطح استان خود برخوردار هستند.
کمتر از 19 روز مانده به انتخابات عراق تقریبا همه گروه ها و احزاب و تشکل های سیاسی بشدت درگیر برگزاری همایش های تبلیغاتی ، دیدار با مسوولان جریان های مهم سیاسی و یا سفر و دیدارهای مختلف برای کسب بیشتر آرای 24 میلیون عراقی واجد شرایط هستند.
مقام های عراقی نیز این روزها به مناسبت مختلف تلاش دارند تا در سخنان خود بر اهمیت انتخابات، نقش مردم برای مشارکت در آن و تعیین نمایندگان واجد شرایط با توجه به مقطع سیاسی کنونی این کشور و پایان اشغالگری 'داعش' و لزوم بازسازی و توسعه و پیشرفت های اقتصادی تاکید می کنند.
در همین حال یکی از مواردی که این روزها برخی مقام های عراقی بر آن تاکید دارند، ورود بیشتر علما و مراجع به صحنه سیاسی برای تشویق مردم به مشارکت در انتخابات با توجه به برخی تبلیغات مسموم از سوی کشورهای عربی برای ناامید کردن مردم از تعیین سرنوشت خود از طریق صندوق های رای است.
'نوری المالکی' معاون رئیس جمهوری عراق 10 فروردین ماه در نشستی با شماری از علما و روحانیون از آنان خواست تا مردم را به شرکت گسترده در انتخابات دعوت کنند.
وی در این دیدار که جمعی از شیوخ عشایر عراق نیز حضور داشتند، بر اهمیت نقش علما در ایجاد مسئولیت پذیری و روح آگاهی در میان مردمان جامعه تاکید کرد و از آنان خواست تا مردم را برای شرکت در انتخابات و انتخاب نامزدهای توانا و مسوولیت پذیر دعوت کنند.
این مقام عراقی تصریح کرد: علمای دین نقش های بسیار حیاتی در پیروزی و دستاوردهای ملی داشته اند، همانگونه که فتوای جهاد مرجعیت عالی آیت الله 'سید علی سیستانی' طرح های دشمنان را خنثی کرد و وحدت ملی و انسجام جامعه در میان فرزندان میهن عمیق تر شد.
حال با توجه به این مقدمه ای سوال مطرح می شود که در چنین روزهای حساسی که کمتر از سه هفته به انتخابات پارلمانی عراق مانده، چرا مقام های عراقی از علما و مراجع درخواست می کنند تا از مردم برای حضور و مشارکت در انتخابات دعوت و نقش پررنگ تری ایفا کنند.
پیش از ورود به این موضوع باید گفت که علما و مراجع شیعه به طور معمول در تاریخ سیاسی معاصر عراق و پیش از سقوط 'صدام حسین' در سال 2003 به خاطر حاکمیت طولانی مدت نظام های سیاسی مشخص در این کشور به غیر از برخی مقاطع مانند حمایت از قیام های مردمی ، مبارزه با استعمار و صدور برخی فتواها بر اساس مصالح مردم عراق، چندان تمایلی برای ورود به صحنه سیاسی این کشور نداشتند.
در طول حاکمیت 40 ساله بعثی ها و اهداف و به دلیل نگرانی از جایگاه علما و روحانیون به خاطر مخالفت با برنامه های آنها، بیشترین فشارها و اقدامات را علیه حوزه های علمیه در نجف و دیگر شهرهای مقدس عراق مانند کربلا، کاظمین و سامرا اتخاذ کرد، ولی با این وجود موفق نشد و حتی موضوع به اعدام شمار زیادی از علما در زندان ها و یا ترور آنها حتی تا پیش از سقوط صدام هم منجر شد.
اعدام آیت الله 'سید محمدباقر صدر' و خواهرش، ترور آیت الله 'غروی تبریزی' و فرزندان آیت الله 'حکیم' و یا آخرین مرحله ترور آیت الله 'سید محمد صادق صدر' پدر 'مقتدا صدر' به همراه برادرش را باید بخشی از این اقدامات صدام علیه علما به خاطر احساس ترس از آنان ذکر کرد.
با سقوط صدام و تغییر نظام سیاسی مستبد در این کشور، نقش شیعیان به خاطر اکثریت در جامعه با بافت مذهبی و قومی مختلف، فضا تغییر کرد و مراجع و علما با توجه به نقش و تاثیرگذاری در بین مردم برای مقطع کوتاهی به خصوص تشکیل اولین دولت در عراق در سال 1382 و پیش از آن به صورت محسوس و گسترده وارد صحنه شدند و حتی برخی ائتلاف های شیعی را تایید کردند، ولی با گذشت تشکیل دو دوره دولت، اکنون تمایل چندانی برای نقش آفرینی مانند گذشته در صحنه سیاسی ندارند و بیشتر مقطعی و مانند زمان بروز خطر داعش در این کشور به موضوع ورود می کنند.
در حال حاضر 5 مرجع مطرح شامل آیات عظام علی سیستانی ، 'محمد اسحاق فیاض' ، 'سید محمد سعید حکیم' ، 'شیخ بشیر نجفی' و 'سید محمد تقی مدرسی' در عراق حضور و جایگاه علمی و مردمی بالایی نسبت به دیگر مراجع حاضر در این کشور دارند که به غیر از مدرسی که در کربلا فعالیت دارد، مابقی مراجع در نجف اشرف ساکن هستند.
بررسی اخبار منتشره در این ارتباط نشان می دهد که علما و مراجع عراق در ماه های گذشته از ورود به برخی موارد جزیی انتخابات مانند تایید ائتلاف ها و یا گروه ها حاضر در انتخابات خودداری کرده و بیشتر از طریق بیانیه ، نماینده خود در تریبون نماز جمعه و یا برخی دیدارها، مردم را به اهمیت انتخابات، مشارکت هوشیارانه در آن ، خطر عدم حضور در پی صندوق رای ، حفظ وحدت و همزیستی مسالمت آمیز به خاطر بافت جامعه عراق ، انتخاب افراد با کفایت ، شجاع و دلسوز مردم برای ورود به مجلس بدور از وابستگی های حزبی همراه با تحقیق و بدون توجه به وعده های انتخاباتی و جلوگیری از راهیابی افراد فاسد به مجلس، دعوت می کنند.
در روزهای اخیر حتی برخی از روی عمد با استفاده از یک عبارت آیت الله سیستانی مبنی بر این که 'آزموده را آزمودن خطاست'، تلاش دارند تا برخی از شخصیت های سیاسی را با استفاده از آن از میدان به درکرده و یا این که مردم را از حضور در انتخابات دلسرد کنند.
البته ذکر این موضوع لازم است که مردم عراق که بیشتر آنان را عشایر مختلف شیعه و سنی در کنار کردها و دیگر اقوام تشکیل می دهد، همچنان احترام ویژه ای برای علما و مراجع قایل هستند و روی همین اصل است که اکنون مقام های عراقی با اطلاع از جایگاه آنها تلاش دارند تا در مقطع انتخاباتی کنونی به هر روشی که شده از نفوذ مراجع به نفع خود و یا جریان سیاسی وابسته بهره برداری کنند.
در مقابل نیز علما همواره در کنار مردم حضور داشته و همواره از منافع و مصالح آنان در برابر دولت های تشکیل شده در عراق در 12 سال اخیر حمایت کرده اند.
با این توصیف در شرایط کنونی مهم ترین انتقاد علما از دولت های عراق وجود برخی مشکلات سیاسی و امنیتی در این کشور، وجود برخی درگیری های سیاسی ، فساد مالی برخی مسوولان ، نبود خدمات عمومی مناسب مانند آب و برق و بهداشت و عملکرد پایین مسوولان در این ارتباط ، برخورداری برخی مقام ها از امتیازات معنوی و مادی و نظایر آن است که موجب افزایش فاصله طبقاتی و دور شدن مردم از مسوولان و مقام های سیاسی در این کشور شده است.
در همین ارتباط 'حسن الیاسری' رئیس 'کمیته مبارزه با فساد مالی و اداری عراق' 12 بهمن اعلام کرد که در سال گذشته میلادی پرونده های فساد اقتصادی مربوط به 18 وزیر یا در سطح وزیر به نهاد قضائی این کشور ارجاع شده است.
البته میزان طرح دیدگاه های عمومی در ارتباط با انتخابات نیز در بین مراجع حاضر در عراق مختلف است و برخی از آنها در مناسبت های مختلف بر این موضوع تاکید داشته و برخی سکوت اختیار کرده و یا مطالبی از آنان منتشر نشده است.
با این وجود اکنون دو دیدگاه در این خصوص وجود دارد.
برخی معتقدند که مراجع تقلید در عراق به احترام حضرت آیت الله سیستانی از اعلام برخی مواضع در خصوص انتخابات خودداری کرده و منتظر طرح دیدگاه های روشن ایشان در روزهای آینده با روش های مختلف هستند تا آنان نیز دست به کار شوند.
برخی هم می گویند که با توجه به شرایط کنونی جامعه عراق و نوپا بودن تشکیل حکومت در این کشور، با وجود برخی عملکردهای ضعیف دولت ها در عراق، مراجع تقلید در روزهای آینده و زمان نزدیک شدن به روز برگزاری انتخابات، نقش پررنگ تری ایفا خواهند کرد تا برخی بدخواهان این کشور نتوانند با استفاده از فضای دمکراسی ایجاد شده، سوء استفاده کنند.
از داود پورصحت
خاورم*1436**1651