ایران آنلاین / پیشبینی وضعیتی که در آن ایران به تصمیم احتمالی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا با طرح چند گزینه مبتکرانه واکنش نشان دهد، چندان آسان به نظر نمیرسید. اما جدیتر شدن تهدید ترامپ به خروج از برجام که جدیداً سررشته سیاستگذاری در تیم سیاست خارجیاش را به تندروترین چهرههای ضد ایرانی امریکا سپرده است، در کنار واقعیتهای بیرونی چون کارشکنی این کشور در بهرهمندی ایران از مزایای برجام وضعیتی بود که مقدمات آمادگی تهران برای پاسخگویی به این شرایط را فراهم کرد. تهدید به پاره کردن برجام و طرح ادعاهای جدید پیرامون توان دفاعی و موشکی ایران که به زعم دولتمردان امریکا میبایستی به بندهای محدودیتترامپ برنامههای هستهای ضمیمه میشد، مقدماتی بود که بالا گرفتن اختلافها میان ایران و امریکا را اجتناب ناپذیر میکرد. تنشهایی که کار را به اینجا رسانده، وزیر امور خارجه ایران رسماً از جزئیات پاسخ صریح ایران به خروج احتمالی امریکا از برجام رونمایی کند. محمدجواد ظریف که این روزها در نیویورک به سر میبرد، در گفتوگو با رسانه امریکایی «نیویورکر» در تبیین موضعی که در آن سعی میکرد برای نخستین بار واکنش احتمالی ایران را واضحتر تبیین کند، هشدار داده چنانچه امریکا قصد خروج از برجام را دارد، باید با پیامدهای آن نیز مواجه شود. ظریف به سه انتخاب پیش روی ایران اشاره کرده و گفته است: «اگر ترامپ از توافق خارج شود، ایران سه انتخاب دارد؛ اول اینکه میتواند توافق را کنار بگذارد، از پایبندی دست بکشد و غنیسازی اورانیوم خود را از سر بگیرد یا حتی آن را افزایش دهد. گزینه دوم ایران این است که از ساز و کار موجود در توافق استفاده کند که به هر یک از طرفها اجازه میدهد که تا یک شکایت رسمی در کمیسیونی که برای رسیدگی به نقض توافق ایجاد شده است، مطرح کند. به گفته وزیر امور خارجه ایران، انتخاب سوم این است که کشورمان میتواند تصمیم به خروج از معاهده منع گسترش تسلیحات هستهای (انپیتی) بگیرد، اما تهران هنوز تصمیمی درباره اینکه باید کدام یک از گزینهها را انتخاب کند، نگرفته است.
ترامپ بهمن ماه سال گذشته و در حالی که فرمان امضای تحریمهای هستهای ایران را امضا میکرد، تهدید کرد چنانچه متن برجام مطابق خواستههای او تغییر نکند، دولتش دیگر به ادامه برجام پایبند نخواهد ماند. تهدیدی که او به عنوان برگه برندهای روی میز گذاشت و تصور میکرد میتواند توأمان به دستیابی به خواستههایش هم درباره توافق هستهای و هم دیگر مطالباتش درباره ایران منتهی شود. با این همه برای امریکا که در فقدان رابطه مناسب با شرکای اروپاییاش به سر میبرد و حالا میکوشد با تقویت همپیمانیهای منطقهایاش جبران مافات کند، قابلیت بازی با برجام بیش از هر گزینه دیگری کارساز به شمار میآید. گزینهای که به تلاش او برای پیوند دادن مسائل منطقهای و موشکی ایران با توافق هستهای و دادن بهانه مخالفت بیشتر با برجام گره خورده است. اما غیر از این اقدام، امریکا به مانعتراشی بر سر بهرهمندی ایران از مزایای برجام هم روی آورده است. اقداماتی که گویا بیش از هر چیز پیگیری میشوند تا صبر ایران را به آزمون بگذارند و شاید با ترغیب ایرانیان به ناشکیبایی بهانه را برای واکنش صریح به خروج از برجام و روی آوردن امریکا به «مکانیزم ماشه» فراهم آورند.
امید اروپا به بازگرداندن عقلانیت در تصمیم گیری ترامپ
در واکنش به چنین اقدامات و مواضعی بود که کشورهای اروپایی طرف توافق واکنشی کاملاً متفاوت از خواسته امریکا و البته در امتداد سیاست حفظ برجام از خود نشان دادند. چنانکه رایزنیهای دوجانبه و چندجانبه کشورهای اروپایی با هدف متقاعد کردن دولتمردان امریکا برای حفظ برجام با سفر روز گذشته امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه به امریکا و حضور قریبالوقوع آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان در واشنگتن همچنان ادامه دارد. این تلاشها که با امید به تفوق عقلانیت و کنار رفتن توهم حاکم بر مقامهای کاخ سفید صورت میگیرد این انتظار را ایجاد کرده تا مبنایی برای بازگشت امریکا به رویکرد همکاریهای جمعی از طریق وفاداری به یک توافق بینالمللی همچون برجام فراهم شود. چه آنکه موضعگیریهای حمایت جویانه اروپا حول طرح این پرسش مطرح میشود اگر برجام نباشد، تکلیف چه خواهد بود؟ این گزارهای بود که رهبران فرانسه و آلمان در آستانه دیدار خود با رئیس جمهوری امریکا بر آن دست گذاشتند.
رئیس جمهوری جوان فرانسه که بیش از سایر همتایان اروپاییاش با ترامپ احساس قرابت میکند، در آستانه عزیمتش به امریکا در مصاحبه با رسانه امریکایی فاکس نیوز هشدار داد که جایگزینی برای برجام وجود ندارد و امریکا باید در برجام بماند. موضعی که یک روز بعد صدراعظم آلمان در گفتوگو با یک کانال تلویزیونی اسرائیل آن را تکرار کرد و گفت «هرچند برجام بی نقص نیست اما بهتر از عدم وجود یک توافق است.»
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل هم توافق هستهای با ایران را دستاورد جامعه جهانی خواند و به درستی هشدار داد در صورت خروج امریکا از توافق، ایران به برنامههای خود ادامه خواهد داد و این مسأله باعث خواهد شد که دیگر کشورهای منطقه به برنامه هستهای روی بیاورند و در نهایت شاهد اشاعه هستهای و شکست توافقات بینالمللی باشیم.»
روسیه و چین: در برابر هرگونه تلاش برای مختل کردن برجام خواهیم ایستاد
اینها مواضعی بود که سرگئی لاوروف و وانگ یی، وزیران خارجه روسیه و چین نیز بهعنوان دو عضو غیراروپایی برجام بر آن پایفشردند و گفتند:«هر تلاشی را برای بینتیجه کردن توافق بینالمللی، غیرسازنده می دانیم و در برابر هرگونه تلاش برای مختل کردن توافق جامع هستهای ایران خواهیم ایستاد.» لاوروف که به پکن سفر کرده، گفت: «ما مخالف بازنویسی توافق هستیم. به نظر ما بیارزش کردن سالها تلاش بینالمللی که از طریق مذاکرات بین شش قدرت بزرگ و ایران به دست آمده، زیانبار خواهد بود».
هشدار قابل اعتنای ظریف
اگرچه طرفهای اروپایی برجام برای ممانعت از فروپاشی این توافق چارهجویی میکنند و میکوشند میان حامیان خارجی برجام و مخالفان داخلی آن در صحنه سیاست داخلی امریکا فهم مشترک ایجاد کنند اما نباید از زاویه دیگر این عرصه کشمکش غافل شد که ایران افزون بر تهدید خروج امریکا از برجام به رفتار منفعلانه طرفهای غربی توافق برای دسترسی کشورمان به مزایای تمام و کمال آن معترض است. انفعالی که با یارکشی امریکا در منطقه و سوق دادن متحدان منطقهایاش زیر سایه موهوم ایرانهراسی نادیده گرفته شده تا وزیر امور خارجه ایران در لابهلای موضعگیری شدیداللحنش در نیویورک در پیامی توئیتری خطاب به کشورهای اروپایی این گونه اعتراض کند: «این گفته امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه که هیچ طرح جایگزینی برای برجام وجود ندارد، صحیح است. یا همه آن باشد یا هیچ.»
وی در ادامه توئیت خود افزود؛ رهبران اروپایی باید دونالد ترامپ را تشویق کنند که نه تنها در توافق هستهای باقی بماند بلکه اجرای سهم خود از توافق را با حسن نیت آغاز کند./ روزنامه ایران
نظر شما