به بهانه 78 سالگی ورود رادیو به ایران پای صحبت‌های دکتر حمید شاه‌آبادی، معاون صدای رسانه ملی نشستیم. شاه‌آبادی بیش از شش ماه است که عهده‌دار این مسئولیت شده و تاکید دارد از زمان ورود به رادیو تلاش داشته تا اتفاقات تازه‌ای در آنجا رخ دهد. او می‌گوید کارگروه تخصصی در حوزه‌های نویسندگی، تهیه‌کنندگی، گزارشگری و گویندگی تشکیل داده و امیدوار است رادیو به روزهای اوجش بازگردد.
آقای شاه‌آبادی می‌خواهم گفت‌وگو را با یک سوال متفاوت شروع کنم. اگر قرار بود حق انتخاب داشته باشید بین دو مسئولیت معاونت سیما و معاونت صدا، کدام یک را انتخاب می‌کردید؟
چون حصر این دو تا را گفتید، مسلما معاونت صدا را انتخاب می‌کردم و در این باره تردیدی نداشتم. یقینا و قلبا انتخابم معاونت صدا خواهد بود.
پس قبل از این‌که وارد معاونت صدا شوید، به رادیو تعلق خاطر داشتید؟
ببینید تعلق خاطر من به رادیو یک بحث است، اما شما گزینه دوگانه‌ای را مطرح کردید. صادقانه باید بگویم وقتی وارد یک فضای کاری می‌شوید، آنچه اهمیت دارد میزان تاثیرگذاری است. سیما از جهاتی جذابیت‌های بیشتری دارد و حتی تردیدی در این مساله نیست که قدرت اثرگذاری این رسانه نیز زیاد است. البته من در مقام قیاس نیستم، اما چیزی که اهمیت دارد، از باب اثرگذاری است. رادیو رسانه تاثیرگذاری است. ارتباط با این رسانه مبتنی بر زرق و برق و اجبار نیست. تلویزیون همیشه در خانه‌ها روشن است، اما شما رادیو را انتخاب می‌کنید و به برنامه‌ای گوش می‌دهید که بتوانید با آن ارتباط برقرار کنید. مخاطب رادیو حس دل سپردن و اعتماد به این رسانه و عوامل برنامه ساز را دارد. به همین دلیل توجه به این حس صمیمی منجر به اثربخشی می‌شود و نفوذ کلام را بالا می‌برد. رادیو بدیل ندارد.
با توجه به این‌که مدت کمی از مسئولیت شما در رادیو می‌گذرد، بهترین و جذاب ترین ایده‌ای که طرح کردید و رضایت همکاران را به دنبال داشت، چه بود؟
همکاران ما مجموعه‌ای هستند که از هر چیزی که به نظام ارزشگذاری مرتبط باشد، استقبال بیشتری می‌کنند. طرح‌هایی مورد نظر است، از جمله تشکیل چهار کارگروه تخصصی در حوزه تهیه‌کنندگی، گزارشگری، نویسندگی و گویندگی. این چهارگروه بشدت مورد استقبال همکاران من قرار گرفت، چون از یک سو به کارشان علاقه‌مند هستند و از سوی دیگر می‌خواهند خروجی برنامه‌های رادیو ارتقا پیدا کند. بنابراین معاونت صدا در این حوزه عزم جدی دارد که از طریق برپایی این چهار کارگروه، نگاه تخصصی‌تر در امر برنامه سازی داشته باشد. اولویت من شان رادیو، حفظ کرامت همکارانم و بازگشت رادیو به جایگاه فاخر و اثرگذارش است. بنابراین توجه خواهیم کرد تا نگاه دسته دومی نسبت به رادیو برداشته‌شود.
فضای کار شما قبل از ورود به رسانه ملی در معاونت هنری وزارت ارشاد بود و متفاوت با کار رسانه. آیا در آن مقطع هم شنونده برنامه رادیو بودید و الان چقدر برنامه‌های رادیو را گوش می‌دهید؟
حجم شنیدن نسبت به گذشته تفاوت کرده، اما کیفیت تغییر نکرده است. من قبلا متناسب با تعلق خاطرم نسبت به موضوعات، برنامه‌های رادیو را گوش می‌دادم و اگر با مفاهیمی ارتباط برقرار نمی‌کردم یا عناصر حوزه را نمی‌شناختم، گوش نمی‌دادم، اما الان سعی می‌کنم اکثر برنامه‌های رادیو را بشنوم و طبق جدول پخش، برنامه‌ها را دنبال کنم. وقتی به برنامه‌ای گوش می‌دهم، سعی می‌کنم ذهنم را به برنامه بسپارم تا با موضوع ارتباط برقرار کنم، حتی شنونده پیام‌های بازرگانی رادیو هم هستم و به آن دل می‌سپارم.
برنامه خوش‌شانسی که گوش می‌کنید، باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
خوش‌شانس من هستم که به برنامه گوش می‌دهم! چون هر برنامه‌ای شنوندگان خودش را دارد. صدای گوینده خیلی مهم بوده و اولین نکته‌ای است که شنونده را جذب می‌کند و بعد از آن درگیر مفهوم برنامه می‌شویم. تعلق خاطر من به گونه مستند است و برنامه‌ای که از این گونه تبعیت کرده و ضرباهنگ تند و سریع هم داشته باشد، مورد علاقه‌ام است و با آن ارتباط زیادی برقرار می‌کنم. ضمن این که ساختار برنامه باید نو و تازه باشد. در مجموع من یکی از علاقه مندان و مریدان رادیو هستم.
با همه این مواردی که به آن اشاره کردید، بیشتر شنونده کدام شبکه رادیویی هستید؟
(با خنده) خانم شما می‌خواهید من را با همکاران در بیندازید! من به برنامه‌های همه شبکه‌ها گوش می‌دهم. بین همه شبکه‌ها، برنامه‌های رادیو فرهنگ و جوان را بیشتر می‌شنوم. البته هر شبکه کارکرد و ماموریت خودش را دارد. مثلا کارکرد خبری رادیو ایران اهیمت دارد اما اگر می‌خواهم سر حال و شاد بشوم برنامه‌های رادیو جوان را گوش می‌دهم. اقتضای شغل من این است که به همه برنامه‌ها توجه کنم. شخصا همیشه علاقه‌مند پیگیری رخدادهای فرهنگی هنری هستم. حتی در سال‌های اخیر مرتب روزنامه‌های هنری را تهیه کرده و مطالعه می‌کردم. الان این رخدادها را از رادیو فرهنگ پیگیر هستم. همچنین مرتب از همکارانم خواسته‌ام جدول پخش تئاترها را به من بدهند، البته الان به دلیل مشغله زیاد نمی‌توانم تئاتر بروم. رادیو تهران هم کارکرد خودش را دارد. ژانر نمایش را هم دوست دارم و برخی مواقع که صبح از خواب بیدار می‌شوم، شنونده نمایش رادیویی هستم.
با توجه به این که موسیقی جزو رکن‌های اصلی برنامه سازی در رادیو محسوب می‌شود، برای ارتقای سطح آن چه اقداماتی را در دست اقدام دارید؟
20 درصد برنامه‌ها به موسیقی اختصاص داده شده که به نظرم با توجه به این حجم زیاد از آن منفعت نمی‌بریم. بحث من کم یا زیاد کردن موسیقی نیست، بلکه ما موظف هستیم از لحظات و ثانیه‌ها در رسانه استفاده کنیم، چون هزینه مادی و معنوی برای آن صرف می‌شود. به اندازه زحمتی که کشیده می‌شود ما باید بهره هم ببریم. ایرادهای اساسی به این موضوع وارد شده که قرار است اصلاح شود. بار موسیقی بر دوش شورای موسیقی سازمان صدا و سیما، رادیو پیام و رادیو آوا بود، در حالی که رادیو پیام و آوا خودشان از موسیقی بهره مند می‌شوند، بنابراین این تصمیم درستی نبود. ما قرار است پستی را در سازمان احیا کنیم و آن هم مدیریت موسیقی در معاونت صداست. این مدیریت، سیاستگذاری کلان را انجام می‌دهد تا پخش موسیقی از پراکندگی به یکدستی برسد و ضمن تامین خوراک موسیقایی همه شبکه‌ها، کار ساماندهی شود. ضمن این که ما آرشیو غنی در این حوزه داریم، اما این پراکندگی باعث شده تا بهره‌برداری درست صورت نگیرد. ما تلاش داریم بارقه‌های جدی این ساماندهی در سال 97 دیده شود.
بحث من نوع موسیقی است. به عنوان مثال به ریتم موسیقی برنامه جمعه ایرانی ایراد گرفته شد و از آنجا که گروه هم نمی‌خواستند تغییرات را اعمال کنند، منجر به تعطیلی برنامه شد. آیا شما برنامه‌ای برای اصلاح ریتم موسیقی در ساخت برنامه‌ها دارید یا نه؟
حجم موسیقی در برنامه تعیین‌کننده است و باید همه جوانب را رعایت کنیم. ما نمی‌توانیم در خلأ یک ریتم 120 دقیقه‌ای موسیقی برای مردم پخش کنیم. این درست نیست، حتی در برنامه‌های طنز و شاد چاشنی موسیقی و حجم آن باید مشخص و متناسب با موضوع برنامه باشد. ضمن این که نباید در حوزه موسیقی به تکرار برسیم. باید این شرایط اصلاح شود و برنامه سازی ما به گونه‌ای شود که موسیقی در آن بنشیند. جنس موسیقی هم اهمیت دارد و باید برای آن هزینه شود تا درست در برنامه بنشیند. دلیل این که بخش موسیقایی با مشکلاتی همراه است به ساز و کار مدیریتی بر‌می‌گردد که این مساله در حوزه موسیقی درست مدیریت نشده است. موسیقی باید در دل کار باشد. موسیقی و ریتم آن در یک برنامه طنز که روز جمعه پخش می‌شود باید با دیگر برنامه‌هایی که در هفته روی آنتن می‌روند، متفاوت باشد. روز جمعه اقتضائات خودش را دارد.
این تصمیم خوبی است، اما در رادیوهای پیام و آوا نوعی موازی‌کاری دیده می‌شود. هر دو تمام روز موسیقی پخش می‌کنند و تنها تفاوت بخش خبری و گاهی تکست‌های گویندگان در رادیو پیام است. در این باره تدبیری دارید؟
ساختار رادیو پیام تغییر می‌کند. ما چند ماه است در این باره جلسه داریم. باید این ساختار اصلاح شود. رادیو پیام و آوا باید متفاوت باشند. البته منظورم این نیست تیم‌های فکری این دو رادیو را قبول ندارم، بلکه منظورم این است هر کدام باید کارکرد خودشان را داشته باشند. ما بعد از خبر در رادیو پیام و پخش آگهی باید برنامه‌های کوتاه مدت کاربردی داشته باشیم، نه این که بعد از پخش موسیقی، متنی خوانده شود. این با مخاطب ارتباط نمی‌گیرد. فلسفه رادیو آوا هم باید تغییر کند. هیچ کدام از این حرف‌ها دلیل بر بی‌اعتمادی نیست، بلکه می‌خواهیم فضای ساختار این دو شبکه برای شنوندگان مفید باشد.
به رادیونما هم اشکالاتی وارد است. در واقع در این زمانه کسی تلویزیون را به این نیت روشن نمی‌کند تا برنامه‌های رادیویی را با یک تصویر زمینه گل و طبیعت تماشا کند. در این باره قرار است شاهد چه اتفاق تازه‌ای باشیم؟
ما استفاده حداکثری از امکانات را می‌بریم. اتفاقا من به چند مغازه مراجعه کرده‌ام و دیده‌ام مغازه داران تلویزیون را روشن کرده و ضمن گوش دادن به رادیونما از تصاویر هم استفاده می‌کنند. اتفاقا ما در رادیونما، آگهی هم دریافت می‌کنیم. به دلایل مختلف، گیرنده‌های رادیو از برخی خانه‌ها جمع شده‌اند. بنابراین کارکرد رادیونما مفید است و پهنای باند هم نمی‌خواهد. البته اشکالاتی به رادیونما وارد است که تا50 درصد درست شده. در حال حاضر در عرض پنج دقیقه، حجم تصاویر در رادیونما متفاوت می‌شود. ضمن این که گرافیک هم بالاست و اطلاع‌رسانی هم صورت می‌گیرد. این گام خوبی است. نکته دوم این است که توجه به اپلیکیشن هم جدی‌تر شده و به 700 هزار نصب رسیده است و تا پایان امسال به دو میلیون هم می‌رسد. علاوه بر آن مردم دوست دارند همزمان که یک برنامه رادیویی را گوش می‌دهند، تصاویر کارشناس برنامه را هم ببینند. البته50 درصد ایراد هنوز حل نشده و مشکل اینجاست که تیم فنی تدوین در کنار رادیونما حضور فیزیکی ندارد و گاهی تصاویر مرتبط نیست. رادیونما نقش مکمل را دارد و نه متمم و بزودی کامل‌تر هم می‌شود.
با توجه به این که رادیو در دو سال اخیر در عرصه فضای مجازی ورود پیدا کرده، امسال برای گسترش این فضا چه برنامه‌هایی را دنبال می‌کنید؟
باید رادیو از رسانه مونولوگ به دیالوگ تبدیل شود. ما نمی‌توانیم با چشمان بسته حرف بزنیم. اتفاقا از فضای مجازی باید بهره برداری درست شود و از این طریق تعامل‌مان را با مخاطب هم بیشتر کنیم. سال گذشته با هدف احترام به نیاز مخاطبان در فضای مجازی، از نسخه 3 اپلیکیشن رونمایی کردیم. این فضا قابلیت‌های زیادی برای مخاطب دارد. همچنین پنج پایگاه فضای مجازی محتوا شکل می‌گیرد. یکی از آنها پایگاه جامع کتاب گویاست. این ظرفیت، کمک زیادی به ما می‌کند. ما می‌خواهیم از امکانات نهایت استفاده را ببریم تا دامنه انتشار رادیو گسترده‌تر شود. در حال حاضر ما نصب 5000 اپلیکیشن را تجربه می‌کنیم. آمارها در فضای مجازی نشان می‌دهد تعداد شنوندگان برنامه‌های رادیو بالاست. به همین دلیل امسال این فضا بیشتر گسترش پیدا می‌کند.
و با توجه به این که رادیو 78 ساله می‌شود، چه افقی برایش طراحی کرده‌اید و الان در چه نقطه‌ای ایستاده است؟
رادیو در نقطه‌ای است که به گذشته طولانی خودش افتخار می‌کند. اما موانع و رقبایی هم دارد که کوچک نیستند. این رسانه در حال حاضر در نقطه ایده‌آل نیست و دچار مشکلات جدی است. اگر ضعف‌ها برطرف شود، می‌توانیم شاهد باشیم که در 83 سالگی بر قله اقتدار ایستاده است.
فاطمه عودباشی
نظر شما