صاحب‌خبر - مصطفی قاسمیان - مجلس شورای اسلامی به تازگی در مصوبه ای که به اداره سازمان صداوسیما می پردازد، حق صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی و نظارت بر آن را منحصراً در صلاحیت این سازمان دانسته است. طرحی که با واکنش های فراوانی در فضای مجازی و میان تولیدکنندگان محتوا مواجه شده و حتی وزیر ارتباطات نیز از آن انتقاد کرده است. مصوبه از کجا آمده است؟ مصوبه جنجالی بخشی از «طرح خط مشی، اداره و نظارت بر سازمان صداوسیما» ست که مدت هاست روی زمین مانده و ظاهراً کمیسیون فرهنگی مجلس در نظر دارد امسال آن را به تصویب برساند. در روزهای ابتدایی بعد از تعطیلات نوروزی، نمایندگان سه ماده اول این طرح را که شامل برخی کلیات بود، تصویب کردند اما از آن جا که هیچ مورد بحث برانگیزی نداشت، جنجالی نشد. ماده 4اما حساسیت ها را برانگیخته است. ماده 4چه می گوید؟ از آن جا که پخش ویدیو در فضای مجازی، پدیده تازه ای است و تا همین 4-3 سال پیش خبری از آن نبود، طبعاً در قوانین قدیمی صحبتی هم از آن به میان نیامده بود. قانون جدید صداوسیما اما همان طور که در بالا گفته شد، حق صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر مجازی کشور را به این سازمان می دهد. این یعنی وب سایت های پخش فیلم و ویدیو نظیر «لنز»، «آیو»، «آپارات» و «آنتن» باید از سازمان صداوسیما مجوز بگیرند، از قوانین این سازمان پیروی کنند و به آن پاسخگو باشند! اتفاقی که عملاً این مؤسسات را که به نوعی رقبای صداوسیما هستند، در اختیار این سازمان قرار می دهد. فیلیمو الان تحت نظارت کیست؟ فیلیمو، تیوا، آیو، تی وی نت، لنز، فیلم نت، آنتن و... مهم ترین برندهای ویدیوی درخواستی (Video-On-Demand) کشور هستند که مخاطبان زیادی دارند. این سرویس ها که تحت عنوان VOD شناخته می شوند، با حدود دو دهه تأخیر، چند سالی است پای خود را به فضای مجازی ایران باز کرده اند. VODها هم اکنون تحت نظارت مؤسسه رسانه های تصویری وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اداره می شوند و از طریق این مؤسسه، به حاکمیت پاسخگو هستند. با انتشار خبر تصویب ماده 4این طرح، مهدی یزدانی مدیرعامل مؤسسه رسانه های تصویری یکی از اولین افرادی بود که به آن واکنش نشان داد. او در گفت وگو با ایسنا به مواد 22 و 23 قانون اهداف و وظایف وزارت ارشاد اشاره و اعلام کرد که طبق این قوانین، صدور اجازه تأسیس یا انحلال مراکز نشر محصولات سمعی و بصری به عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گذاشته شده است. صوت و تصویر فراگیر یعنی چه؟ یکی از نکات بحث برانگیز ماده 4، عبارت «صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی» است که در حرف های احد آزادی خواه سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس آمده و مورد سؤال کاربران واقع شده است. تعریفی که ماده 2همین طرح، از این واژگان ارائه می دهد، بسیار گسترده است. این ماده، «صوت و تصویر یا ترکیبی از آن ها که به طور مستمر و گسترده در سراسر منطقه یا بین گروه بزرگی از مردم پخش می شود» را هدف این مصوبه دانسته است. این روزها در میان کاربران شبکه های اجتماعی سؤال این است که آیا این تعریف، شامل همه ویدیوهای هر وب سایت، صفحه یا کانال مجازی نخواهد شد؟ مرز «مستمر»، «گسترده» و «بین گروه بزرگی از مردم» با یک کانال تلگرامی یا صفحه اینستاگرامی چند هزار نفری چیست؟ این مصوبه قطعی است؟ همان طور که خواندید، طرح مذکور مدت هاست روی زمین است و تا به حال تنها یک ماده از مواد احتمالاً جنجالی آن به تصویب رسیده است؛ آن هم تنها تصویب کمیسیون فرهنگی و نه صحن علنی. بنابراین واضح است که تا زمان تصویب کامل و مهم تر تا زمان اجرایی شدن، راه درازی را در پیش دارد. حتی همین حالا هم به دلیل انتقادهای فراوانی که به این ماده شده، صحبت هایی از اصلاح این طرح به گوش می رسد. محمدعلی وکیلی عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با ایسنا در این باره گفته است: «این که صدور مجوز رادیو و تلویزیون دیجیتالی منحصرا در اختیار صداوسیما قرار گیرد، مورد اختلاف بود اما در جلسه روز گذشته کمیسیون در غیاب ما رای آورد. ما مخالف این انحصار هستیم و تلاش می کنیم مصوبه فوق اصلاح شود.» همین حالا هم طبق گفته آزادی خواه، خبرگزاری ها، نشریات و روزنامه ها مشمول این ماده قانونی نمی شوند. اگرچه نمی توان امیدوار بود در صورت بررسی مجدد طرح، تلویزیون های اینترنتی هم از این قانون مستثنا شوند، زیرا اصلاً این سرویس ها هدف اصلی این ماده قانونی هستند. صداوسیما قانون گذاری کند؟ از طرفی این موضوع با ماهیت سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران که در عرف رایج رسانه ای، یک سازمان برودکست (Broadcast) محسوب می شود، در تضاد است؛ به ویژه بخش نظارتی آن که به هیچ وجه به تلویزیون نمی چسبد. هم اکنون صداوسیما حتی برای خودش هم قانون گذاری نمی کند و از قوانین مجلس شورای اسلامی پیروی می کند ولی این طرح، قانون گذاری برای بسیاری از مؤسسات غیردولتی و نظارت بر آن ها را به این سازمان سپرده است؛ موضوعی که نه در سازوکارهای رسمی و سازمانی صداوسیما می گنجد و نه جزئی از مأموریت این سازمان است. وزیر ارتباطات واکنش نشان داد محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در توییتی از این مصوبه انتقاد کرد. به گزارش مهر، او در صفحه توییتر خود نوشت: «ضمن احترام به نظر جمعی برخی از نمایندگان کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی تصویب قانون اختیارات صوت و تصویر فراگیر برای صداوسیما بدون ذکر تعریف دقیقی از مصادیق صوت و تصویر، مانع بزرگی در تحقق لایه های خدمات و محتوای شبکه ملی اطلاعات خواهد بود.» واکنش مدیرعامل آپارات به مصوبه جنجالی محمدجواد شکوری مقدم مدیرعامل سرویس های آپارات و فیلیمو نیز در گفت وگو با دیجیاتو به این مصوبه واکنش نشان داد. او در این گفت وگو به موضوعی اشاره کرده که نگرانی اصلی کاربران این اپلیکیشن هاست: «واقعیتی که وجود دارد این است که نوع تفکر صداوسیما، بسته تر از وزارت ارشاد است. هم اکنون وزارت ارشاد مجوز محتوای ویدیویی را می دهد و به همین دلیل است که ما اکنون سریالی مثل «شهرزاد» داریم که از تلویزیون پخش نمی شود یا سینمایی داریم که بیشتر فیلم هایش در صداوسیما جایگاهی ندارند. حال اگر این انحصار در اختیار صداوسیما قرار بگیرد، دیگر محتوایی با این طیف تولید نخواهد شد چراکه صداوسیما مسئولیت ساخت سریالی مانند شهرزاد را برعهده نمی گیرد.»∎​