فعال شدن دیپلماسی ایران زمانی اهمیت می یابد که بدانیم کاخ سفید در هفته ها و ماه های اخیر نشانه هایی جدی از تمایل برای خروج از برجام بروز داده است. در مقابل مقامات ایران نیز به صراحت از لزوم ماندن پایبندی تمامی طرف های توافق هسته ای سخن گفته اند و در روزهای اخیر ظریف به طور جدی از گزینه های روی میز برای مقابله با کارشکنی های آمریکا در برجام سخن گفت.

ظریف: یا تمام برجام باقی می‌ماند یا هیچ

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان امروز در پیامی توئیتری نسبت به برخی اظهارات مقامات غربی درباره سرنوشت، تصریح کرد که هیچ طرح جایگزینی برای برجام نیست و کشورهای اروپایی باید ترامپ را به آغاز اجرای تعهدات آمریکا تشویق کنند. ظریف نوشت: رئیس جمهور ماکرون درست می‌گوید که هیچ «طرح جایگزینی» برای برجام وجود ندارد. یا همه یا هیچ. رهبران اروپایی نه‌تنها باید رئیس جمهور ترامپ را به ماندن در توافق هسته‌ای تشویق کننند، بلکه مهمتر از آن [وی را] به آغاز اجرای همراه با حسن نیت بخش [مربوط به] خود تشویق کنند.

همچنین ظریف در گفت‌وگو با نشریه نیویورکر در پاسخ به سوالی درباره هشدار رئیس‌جمهور آمریکا برای خروج از برجام در صورت اصلاح نشدن این توافق تا روز ۱۲ مه گفت که اگر آن‌ها می‌خواهند توافق را نابود کنند و گزینه‌هایی آماده دارند، باید با پیامدهای آن نیز مواجه شوند.

ظریف ادامه داد: اگر ترامپ از توافق خارج شود، ایران سه انتخاب دارد، اول اینکه می‌تواند توافق را کنار بگذارد، از پایبندی دست بکشد و غنی‌سازی اورانیوم خود را از سر بگیرد و یا حتی آن را افزایش دهد، گزینه دوم ایران این است که از ساز و کار موجود در توافق استفاده کند که به هر یک از طرف‌ها اجازه می‌دهد که تا یک شکایت رسمی در کمیسیونی که برای رسیدگی به نقض توافق ایجاد شده است، مطرح کند. به گفته ظریف، انتخاب سوم ایران این است که این کشور می‌تواند تصمیم به خروج از معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای بگیرد، اما تهران هنوز تصمیمی درباره اینکه باید کدام یک از گزینه‌ها را انتخاب کند را نگرفته است.

ظریف افزود: تصمیم نهایی ایران هر چه باشد برای آمریکایی‌ها چندان خوشایند نخواهند بود. در این باره اتفاق نظر وجود دارد.

«نیک شیفرین»، خبرنگار سایت خبری «نیوزآور» نیز در توئیتر بخش‌هایی از اظهارات وزیر خارجه ایران که در نشست با ۱۲ خبرنگار مطرح شده را منتشر کرده است. به نوشته خبرنگار آمریکایی چهار گزینه‌ای که ایران در صورت خروج آمریکا از برجام  چنین خواهد بود: «ماندن در توافق و همکاری با اروپایی‌ها برای منزوی کردن آمریکایی‌ها.»

شفرین می‌گوید ظریف این گزینه را تقریباً مردود دانسته است. گزینه دوم، رجوع به ساز و کارهای حل اختلاف، طبق مفاد مندرج در برجام است. گزینه سوم، این است که ایران بدون توجه به فرایندهای برجام فوراً برنامه هسته‌ای خودش را آغاز کند. درباره گزینه چهارم، ظریف بدون توضیح بیشتر گفته است: «برخی‌ها هم حرف‌هایی درباره توسل به اقدامات شدیدتر می‌زنند.»

خبرنگار آمریکایی نوشته ظریف درباره این گزینه توضیح بیشتر نداده اما تحلیلگران مسائل ایران می‌گویند این گزینه‌ها می‌تواند خروج ایران از معاهده ان‌پی‌تی، غنی‌سازی بالای ۲۰ درصد، جلوگیری از دسترسی‌های آژانس و اعلام ارتش آمریکا به عنوان سازمان تروریستی را شامل شود.

ایران آماده است تا برنامه هسته‌ای خود را دوباره از سر بگیرد

سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران که به اسلو سفر کرده بود، در گفت‌وگو با روزنامه «آفتن پوستن» نروژ درباره نقض برجام توسط آمریکا گفت: ایران آماده است تا برنامه هسته‌ای خود را دوباره از سر بگیرد. وی اضافه کرد: متاسفانه آمریکا جو ناپایداری و تردید ایجاد کرده است که بر تمایل شرکت‌های خارجی برای سرمایه گذاری در ایران تاثیر می‌گذارد و در نتیجه ما کمتر از آنچه که در ازای رفع تحریم‌ها باید می‌داشتیم ، به دست آورده‌ایم.

در این باره روزنامه تایمز لندن نوشت: ایران اعلام آمادگی کرده است که برنامه هسته‌ای خود را در صورت خروج آمریکا از برجام با جدیت دنبال کند. به نظر می‌رسد این اظهارات به‌ گونه‌ای حساب‌ شده مطرح گردیده تا کار رئیس‌جمهوری آمریکا که خود را برای گفت‌وگو با کیم جونگ اون درباره برنامه هسته‌ای کره شمالی آماده می‌کند دشوار کند.

احتمال توافق اروپا و آمریکا و واکنش ایران

یکی از وضعیت هایی که ایران احتمال آن وجود دارد و مقامات ایران بارها نسبت به آن واکنش نشان داده اند احتمال توافق اروپا و آمریکا برای تحمیل شرط های ترامپ می باشد. در واقع کشورهای اروپایی از چند ماه پیش مذاکراتی را با طرف‌های آمریکا در قالب یک کارگروه مشترک آغاز کرده و تلاش کرده‌اند ضمن درک نگرانی‌های ترامپ راهکارهایی را برای مرتفع کردن آن ارائه کنند.

وال‌استریت‌ژورنال در این باره نوشته انتظار می‌رود در هر گونه توافق احتمالی میان دو طرف گفته ایران از ساخت موشک‌های بالستیک قاره‌پیما یا آزمایش آنها منع شده و بار دیگر بر دسترسی آژانس به سایت‌های ایران از جمله سایت‌های نظامی تاکید شود. غیر از موضوع برنامه موشکی ایران، دیپلمات‌ها در حال بحث درباره فعالیت‌های منطقه‌ای ایران نیز هستند.

البته ایران همیشه عنوان کرده است هر گونه شرط و شروط های تحمیلی جدید را نخواهد پذیرفت. چنانچه ظریف نیز اخیراً در مصاحبه با نیویورکر درباره تلاش‌های اروپا برای توافق با آمریکا برای اعمال محدودیت‌های بیشتر برای ایران به منظور ماندن آمریکا در توافق هسته‌ای،‌ بیان کرد: هر سازشی که منجر به شروط جدید شود، به آن پایبند نخواهیم بود و باور نداریم که برای اجرای بهتر برجام مفید، ثمربخش یا سازنده است. آنها موضع ما را می‌دانند. تنها سناریویی که ما می‌توانیم با آن کنار بیاییم این است که اروپایی‌ها با دولت ترامپ گفت‌وگو کنند تا آنها یک بار و برای همیشه، شروع به پایبندی به توافق کنند.

عراقچی نیز در مصاحبه با روزنامه «آفتن پوستن» نروژ نسبت به این سناریو واکنش نشان داده است. به نوشته این روزنامه، دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران از آلمان، فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی که برای خوشایند ترامپ ، موضع خود را در مورد امتناع از هرگونه تحریم جدید علیه ایران به امید حفظ توافق هسته‌ای تغییرداده اند ابراز ناراحتی کرده، به نقل از عراقچی عنوان می‌کند: «این عادلانه نیست. آژانس بین المللی انرژی اتمی طی 10 گزارش به این نتیجه رسیده که ایران بخش مربوط به خود در توافقنامه هسته‌ای را کاملا اجرا کرده است. این در حالی است ترامپ که تهدید کرده این قرارداد را نقض می‌کند، از سوی اروپایی‌ها پاداش می‌گیرد. اکنون ما داریم مجازات می‌شویم. این منطقی نیست و عملی نخواهد نشد.»

به همین دلیل است که باربارا اسلاوین، کارشناس اندیشکده شورای آتلانتیک که به تازگی دیداری هم با ظریف داشته است، گفت: اگر بخواهم با صراحت بگویم، ممکن است قانع کردن ایران برای ماندن در توافق برای اروپایی ها به مراتب دشوارتر از قانع کردن آمریکا برای حفظ این توافق باشد. این توافق در اصل برقراری دوباره روابط اروپا و ایران بود و ایران هنوز شاهد منافع مورد انتظار از سوی اروپا نبوده است.

 حال باید منتظر ماند که رونمایی ایران از انتخاب های خود برای مقابله با رئیس جمهور آمریکا تا چه اندازه در تصمیم گیری ترامپ و مقامات اروپایی تاثیرگذار خواهد بود.