آهن اسفنجی یکی از خوراک‌های کوره‌های قوس الکتریکی برای تولید فولاد است. تولیدکنندگان این محصول محدود به کشورهایی است که از منابع عظیم گاز طبیعی برخوردارند. از ‌آنجایی که این کشورها، بیش از 90 درصد آهن اسفنجی تولیدی خود را در واحدهای احیای مستقیم به فولاد تبدیل می‌کنند، تجارت این محصول، کم و تابع مازاد عرضه و مصرف آن در کشورهای تولیدکننده است.

 آهن اسفنجی به‌دلیل خلوص بالای آهن، یکی از مواد اولیه تولید فولاد محسوب می‌شود. این محصول به‌عنوان خوراک کوره‌‌های قوس الکتریکی و القایی کاربرد دارد و از نظر فنی، رقیب مهمی برای قراضه آهنی است. از آنجایی که در فرآیند تولید آهن اسفنجی، از گاز طبیعی استفاده می‌شود، تولید این محصول به کشورهایی که دارای ذخایر فراوان گاز طبیعی هستند، محدود است. نکته مهم در رابطه با تولیدکنندگان آهن اسفنجی این است که اغلب این کشورها، در کنار واحدهای تولید آهن اسفنجی، واحدهای فولادسازی نیز تدارک دیده‌اند. از همین رو تجارت این محصول، اغلب، تابع مازاد و کسری عرضه تولیدکنندگانی است که خود مصرف‌کننده آن هم محسوب می‌شوند.

تنها 9 درصد از آهن اسفنجی تولید شده در جهان، مشمول تجارت جهانی شده

برای بهتر مشخص شدن این موضوع، باید گفت که در طی سال‌های گذشته، به طور میانگین تنها 9 درصد از آهن اسفنجی تولید شده در جهان، مشمول تجارت جهانی شده است. از همین رو، میزان تجارت این محصول بستگی زیادی به حجم تولید آهن اسفنجی در هر سال و میزان تولید فولاد کشورهای تولیدکننده این محصول دارد.

میانگین حجم تجارت جهانی آهن اسفنجی در بازه زمانی 9 ساله (2008 تا 2016) در حدود 6 میلیون و 600 هزار تن بوده است. در سال‌های 2013 و 2014 تجارت این محصول با افزایش 2 میلیون تنی همراه بود. به نظر می‌رسد رشد ملاحظه شده در این سال‌ها، موقتی بوده است؛ چرا که در سال‌های بعد (2015 و 2016) حجم تجارت به حدود 6 میلیون تن کاهش یافته است.

عدم توازن تولید آهن اسفنجی و مصرف آن در تولید فولاد

همان‌طور که گفته شد، تجارت آهن اسفنجی، حاصل عدم توازن تولید آهن اسفنجی و مصرف آن در تولید فولاد به روش قوس الکتریکی در کشورهای تولیدکننده آن است. با افزایش و کاهش تقاضای فولاد در جهان، قیمت این محصول تغییر می‌یابد. این تغییر قیمت، حجم تولید فولاد را در سراسر جهان تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. بنابراین عواملی که بر تقاضای جهانی و تولید فولاد اثر دارند، در نهایت با تغییر قیمت فولاد در سراسر جهان، بر حجم تولید فولاد در کشورهای تولیدکننده آهن اسفنجی نیز مؤثرند.

در سال‌‌های 2015 و 2016، سرعت رشد اقتصادی چین کاهش یافت. این امر سبب شد تا تقاضای فولاد و به تبع آن حجم تولید فولاد در این کشور کاهش یابد. کاهش تقاضای بزرگترین مصرف‌کننده فولاد جهان، سبب کاهش قیمت این محصول شد. فولادسازان سراسر جهان نیز همگام با کاهش قیمت، از حجم تولید خود کاستند. به این ترتیب تولید فولاد جهان (هم کوره بلند و هم احیای مستقیم) کاهش یافت.

عدم تغییر تجارت در چند سال

با کاهش قیمت فولاد، تولیدکنندگان آهن اسفنجی که به تولید فولاد نیز می‌پردازند، از حجم تولید فولاد خود کاستند. با کاهش تولید فولاد، نیاز این کشورها برای مصرف آهن اسفنجی کم شد و از همین رو متناسب با میزان مصرف خود، حجم تولید آهن اسفنجی را نیز کاهش دادند. در نتیجه حجم مازاد آهن اسفنجی این تولیدکنندگان کاهش یافت و از حجم تجارت بین‌المللی این محصول کاسته شد. نکته جالب توجه این است که نسبت تجارت به تولید این محصول در سال 2015 و 2016، نسبت به میانگین سال‌های 2008 تا 2016، بدون تغییر بوده است.

شیوا نیك وظیفه - فولادنیوز