به گزارش قانون به نقل از مهر،اختر شناسی، ستاره شناسی یا نجوم، دانشی است که به بررسی موقعیت، تغییرات، حرکت و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی پدیده های آسمانی می پردازد.

پدیده های آسمانی جذابیت هایی دارند که از اسم آنها پیداست؛ شفق قطبی، تابش زمینه کیهانی، ماه گرفتگی، خورشید گرفتگی و همه و همه از پدیده های زیبای آسمانی هستند که منشاء آنها خارج از جو زمین است. به همین دلیل از دیرباز رشته نجوم مورد توجه همگان قرار گرفته و جز قدیمی ترین علوم محسوب می شود.

در طول تاریخ، اخترشناسان در بسیاری از کشف‌های مهم اخترشناسی نقش داشته‌اند و ستاره شناسی یکی از محدود رشته‌هایی است که در آن افراد آماتور، نقشی بسیار فعال دارند؛ مخصوصاً در کشف و مشاهده پدیده‌های گذرا و محلی امیدوارکننده.

نزدیک به ۴۵ سال است که روز جهانی نجوم با هدف جذب عموم مردم و آشنایی آنها با پدیده های آسمانی نام گذاری شده است. آخرین روز تعطیل ماه آوریل روز جهانی نجوم نام گرفته که امسال با ۳۱ فروردین ماه (۲۰ آوریل) مصادف شده است. در ایران طی ۲۰ سال اخیر روز نجوم مورد توجه قرار گرفته و روز نهایی از سوی انجمن نجوم تعیین می شود.

منافات نجوم با طالع بینی و شایعات نجومی

روز جهانی نجوم بهانه ای است تا به واسطه آن گوشه چشمی به برخی اقداماتی که منجر به تغییر دیدگاه مردم می شود بیاندازیم؛ زیرا انعکاس رفتار مردم دغدغه جامعه نجوم را نگران می کند «اختر شناسی یا طالع بینی و شایعات نجومی».

علم اخترشناسی مدرن را نباید با علم احکام نجوم طالع بینی یا اخترگویی مقایسه کنیم چرا که در طالع‌بینی یا اخترگویی اعتقاد بر آن است که امور انسان‌ها با موقعیت اجرام سماوی در ارتباط است. اگرچه اخترشناسی و طالع‌بینی یا اخترگویی دو رشته‌ای هستند که منشأ یکسانی داشته‌اند اما بیشترِ اندیشمندان بر این باورند که این دو رشته از هم جدا شده‌اند و تفاوت‌های بسیاری بین آن‌ها وجود دارد.

علی آزادگان کارشناس نجوم  گفت: یکی از مواردی که از گذشته با نجوم در اختلاف بوده، طالع بینی است که هیچ مبنای علمی ندارد و مرتبط دانستن اوضاع آسمان با احوال زمینیان رفتاری بدوی و ناشی از نا آگاهی محسوب می شود.

وی در خصوص شایعات نجومی نیز افزود: در این بین رواج پیام رسانها باعث شده خبرهای دروغ و گزارشهای جعلی به سرعت در میان مردم منتشر شود. خبرهایی مانند بزرگ شدن مریخ به اندازه ماه، صداهای مهیب از آسمان، پایان عالم در روزی خاص و فیلم های جعلی از غیر زمینی ها هیچ اساس علمی و منبع معتبری ندارند و معمولا ناشی از یک کلاغ چهل کلاغ یا ذهن خلاق فردی شوخ طبع است.

آزادگان ادامه داد: البته منشا بسیاری از این شایعات سایتهای خارجی هستند و افرادی در داخل با ترجمه و بازنشر آنها به پرورش این شایعات کمک می کنند؛ پدیده های آسمانی بر طبق محاسباتی رخ می دهند که باید تنها آنها را از افراد کارشناس مطلع شد.

در ادامه خسرو جعفری زاده، از دیگر کارشناسان نجوم و مدیر انجمن نجوم اهواز در این خصوص گفت: شایعه های زیادی مانند قمر در عقرب، دروغ ۱۳، به راه افتادن جنگ با ماندن سیاره مریخ در آسمان و... همه شایعه هستند که نیاز به اطلاع رسانی صحیح به مردم دارد. 

رشد نجوم در ایران به فراخور امکانات

نجوم و اقداماتی که مرتبط با نجوم است خیلی بیش از آنچه که انتظار می رود مورد استقبال مردم قرار می گیرد. همچنین از آنجایی که در ایران رشد نجوم آماتوری بین اقشار مختلف به ویژه جوانان بسیار چشمگیر است و در شهرهای مختلف فعالیت می کنند، نیاز است که امکاناتی فراهم باشد تا شایعات کمتر شود.

علی آزادگان، کارشناس نجوم در خصوص وضعیت تجهیزات ستاره شناسی در کشور به مهر گفت: فعالیتهای نجومی در سطح نجوم آماتوری قرار دارد و ستاره شناس های حرفه ای در آن جایی ندارند، مگر اینکه خودشان به مقوله های آماتوری علاقمند باشند. 

وی خاطر نشان کرد: تامین کننده هزینه ها و تجهیزات این برنامه ها معمولا همان منجم های آماتور یا اسپانسرهایی هستند که با این جمعیتهای آماتوری ارتباط دارند.

این کارشناس نجوم درباره تجهیزات دانشگاهها نیز افزود: مراکز نجومی دانشگاهی کشور نیز چون تجهیزات چشمگیری ندارند و اصولا کمتر علاقمند به این موضوعات هستند، معمولا در روزهایی که مربوط به نجوم است فعالیت زیادی نمی کنند.

تا زمانی که درگیر رصدخانه ملی هستیم نباید انتظار پیشرفت آکادمیک داشته باشیم

خسرو جعفری زاده، از دیگر کارشناسان نجوم و مدیر انجمن نجوم اهواز نیز به مهر گفت: جامعه نجومی ما از منجمان آکادمیک و آماتور تشکیل شده که بیشتر آماتورها افراد جوان جامعه هستند و علاقه‌مندی خاصی به رصد و تحقیقات تئوری دارند؛ این موضوع باید مورد توجه قرار بگیرد و تجهیزات مورد نیاز برای آنها فراهم شود.

این کارشناس نجوم با تاکید بر اینکه جامعه نجومی نیاز به امکاناتی دارند که زمینه ورود افراد ناشی به وجود نیاید، خاطر نشان کرد: کشورهایی مانند آلمان، استرالیا، آمریکا و روسیه از جمله کشورهایی هستند که دارای تجهیزات پیشرفته در بخش فضایی و نجوم هستند. اما ایران هنوز درگیر ساخت رصدخانه ملی است که سالها پیش طرح آن به تصویب رسیده است. 

وی افزود: تا زمانی که رصدخانه ملی ایران درگیر پیچ و خم ساخت است نباید انتظار پیشرفت در بخش آکادمیک و آماتوری نجوم ایران داشت؛ زیرا این رصدخانه می تواند نیاز بسیاری از دانشجویان به دیتا را حل کند.

جعفری زاده با بیان اینکه در کشور ما چندین رصدخانه آموزشی و تحقیقاتی در اندازه‌های متوسط و کوچک وجود دارد، گفت: این رصدخانه‌ها نیاز به ابزارهای دقیقی دارند تا بتوانند اطلاعات مورد نیاز محققان ایرانی را تهیه کنند.

وی با بیان پیشنهادی خاطر نشان کرد: باید بخش خصوصی پا به عرصه نجوم بگذارد تا این علم باستانی و هیجان انگیز آنطور که باید پیشرفت کند.

به نظر می رسد که علم نجوم می بایست همانند علوم دیگر به مرحله ای برسد که زبان شایعات در آن رواج پیدا نکند؛ بر اساس نظرات کارشناسان نجوم، ایجاد بستر و تامین تجهیزات و امکانات مورد نیاز و البته اطلاع رسانی، می تواند در جلوگیری از روند خرافات و شایعات مبتنی بر ستاره شناسی تاثیر بگذارد.