با نزدیک شدن به 22 اردیبهشت‌ماه، موعد تصمیم دولت ایالات‌متحده آمریکا در مورد تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای دولت این کشور در حال آشکار کردن نشانه‌های رفتاری است که به‌شدت می‌تواند منافع جمهوری اسلامی ایران را تحت تاثیر قرار داده و امکان حداقلی‌ترین انتفاع ایران از برجام را نیز از بین ببرد.

انتظار طبیعی این است که با فرارسیدن موعد 22 اردیبهشت‌ماه، دولت ایالات‌متحده یا تعلیق تحریم‌های هسته‌ای را تمدید کند و به تعهد حقوقی خود نسبت به برجام ادامه دهد و یا اینکه با عدم تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای، خروج آمریکا از توافق هسته‌ای را صراحتاً اعلام کند. اما سابقه آمریکایی‌ها نشان می‌دهد آن‌ها بجای نگاه سیاه‌وسفید به مسائل، اهل بازی‌های ظریف و ابتکارات بدیع در سیاست خارجی هستند.

لذا نباید منتظر نشست تا با فرارسیدن 22 اردیبهشت‌ماه دونالد ترامپ پرونده برجام را باز کرده و یکی از دو گزینه‌ی «تمدید» یا «عدم تمدید» تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران را انتخاب کند. بلکه احتمال دارد به بازی پیچیده‌تر و البته هوشمندانه‌تری روی بیاورد؛ «عدم تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای و عدم خروج صریح از برجام!» به عبارتی ساده‌تر آمریکا ضمن اینکه تحریم‌های هسته‌ای ایران که به‌موجب برجام باید برداشته شوند را بازمی‌گرداند، و درعین‌حال اعلام می‌کند که به توافق هسته‌ای پایبند است.

استیو منوچین وزیر خزانه‌داری آمریکا به این مسئله صراحتاً اشاره کرده و می‌گوید: « اگر رئیس‌جمهور تصمیم بگیرد که معافیت تحریم‌های ایران را امضا نکند، این مسئله لزوماً به این معنا نیست که ما از توافق هسته‌ای خارج می‌شویم.» اعلام اینکه ایران به توافق پایبند نبوده است می‌تواند بهانه‌ای برای این راهکنش آمریکایی‌ها باشد.

تفکیک بین خروج از برجام و عدم تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای، راهکنشی است که ممکن است آمریکا به دنبال آن باشد. در ین حالت در عین اینکه این کشور تحریم‌های هسته‌ای که به‌موجب برجام باید برداشته شوند را برمی‌گرداند، خود را به برجام متعهد معرفی می‌کند.

فرار از تبعات بین‌المللی خروج از برجام و واهمه از بی‌اعتباری ایالات‌متحده آمریکا در تعهد و عمل به توافقات بین‌المللی می‌تواند از دلایل اقدام احتمالی آمریکایی‌ها به شمار آید. ضمن اینکه برخی از تحلیل گران اعتقاد دارند، خروج صریح از برجام در آستانه مذاکرات آمریکا و کره شمالی می‌تواند دیپلماسی ایالات‌متحده را تحت تاثیر قرار داده و تضعیف کند.

از دیگر دلایل تفکیک بین خروج از برجام و عدم تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای، می‌تواند افزایش فشار بر ایران جهت آغاز مذاکرات جدید در مورد توان دفاعی موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای باشد. ضمن اینکه مقصر نمایی از ایران در نقض برجام و بازگشت تحریم‌های هسته‌ای که تا به امروز پیگیری شده است، می‌تواند با شدت بیشتری در اظهارات مقامات آمریکایی پیگیری شود.

دراین‌بین ایران به‌هیچ‌وجه نباید تفکیک بین خروج یا عدم خروج از برجام و تمدید یا عدم تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای را به رسمیت شناخته و بپذیرد. هم اظهارات شفاهی و هم اقدامات عملی باید این پیام را منتقل کند که هرگونه بازگشت تحریم‌های هسته‌ای ازنظر ایران مساوی با خروج از توافق هسته‌ای است. به‌ویژه لازم است تا اروپایی‌ها پیامی را با شفافیت و صراحت هرچه‌تمام‌تر دریافت کنند که اگر چنانچه تحریم‌های هسته‌ای به هر بهانه‌ای بازگردند، ایران این اقدام را مبنایی برای توقف جزئی یا کلی تعهداتش طبق برجام تلقی خواهد کرد. متن برجام نیز چنین اجازه‌ای به ایران می‌دهد که چنانچه هر یک از طرف‌ها به تعهداتشان طبق برجام عمل نکنند، طرف متضرر می‌تواند ضمن پیگیری مسئله از طریق سازوکار حقوقی، عدول از تعهدات را مبنایی برای توقف تعهداتش تلقی کند. بازیابی فعالیت‌های هسته‌ای مربوط به غنی‌سازی در سریع‌ترین زمان ممکن و به‌کارگیری سانتریفیوژ های نسل جدید، از جمله مهم‌ترین و اولویت دارترین اقداماتی به شمار می‌آیند که می‌توان برای انتقال پیام جدی بودن ایران در برابر نقض عهد طرف مقابل استفاده کرد.

تعیین تکلیف توافق هسته‌ای منهای ایالات‌متحده دیگر موردی است که ضروری است تا جمهوری اسلامی ایران پیرامون آن با طرف‌های اروپایی، روسیه و چین مذاکره کند. این مسئله به طور مستقیم به پذیرش یا عدم پذیرش خروج آمریکا از برجام در پی عدم تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای به‌ویژه از طرف اروپایی‌ها مربوط می‌شود. اگر اروپایی‌ها تفکیک بین خروج از برجام و عدم تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای را بپذیرند، عملاً امکان انتفاع ایران از توافق هسته‌ای در حداقلی‌ترین سطح ممکن نیز از بین می‌رود. در این حالت توافق هسته‌ای مساوی است با تعهد ایران برای اعمال محدودیت‌های حداکثری بر فعالیت‌های هسته‌ای خود، در مقابل تحریم‌هایی که بازگشته‌اند.

 پایگاه تبیین