چکیده

با وقوع انقلاب اسلامی شاهد تحولاتی شگرف در سیاست خارجی ایران و به‌ویژه در مورد اسرائیل بوده‌ایم؛ به‌گونه‌ای که روابط ایران با اسرائیل از یک اتحاد راهبردی به یک‌باره به تخاصم و ضدیت با موجودیت آن تبدیل شد. این تحول در چارچوب پارادایم‌های مادی قابل توضیح نبوده است. شاید سازه‌انگاری با تکیه بر مفهوم هویت، توانایی قابلیت توضیح و تبیین بیشتری در این مورد داشته باشد. با نگرشی سازه‌انگارانه در می‌یابیم که گسترش این تضاد هویتی پس از سه دهه سبب ورود بازیگران جدید در این تقابل شده که جمهوری آذربایجان یکی از مهم‌ترین این بازیگران است. این کشور به‌دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی ویژه در نزدیکی به ایران، و ظرفیت‌های بالقوه‌ای همچون قوم‌گرایی و ساختار سیاسی غیردینی، مدنظر سیاستمداران اسرائیل قرار گرفته است. در مورد عوامل نزدیکی اسرائیل به جمهوری آذربایجان دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد؛ اما این نوشتار به این پرسش اساسی می‌پردازد که تضاد هویتی و منفعتی ایران و اسرائیل به چه شکل در گسترش روابط سیاسی- امنیتی اسرائیل و جمهوری آذربایجان تأثیر داشته است؟ در پاسخ به این پرسش بیان می‌شود که با وجود مؤلفه‌های هویتی مشترک بین ایران و جمهوری آذربایجان، برخی چالش‌های پیش ‌رو از جمله بحران قره‌باغ، سیاست‌های قوم‌گرایانۀ باکو و سیاست‌های مذهبی ایران که به سردی روابط دو کشور منجر شده است، سبب شده تا تقابل ایران و اسرائیل به‌عنوان عاملی مهم و تأثیرگذار، گسترش روابط سیاسی- امنیتی جمهوری آذربایجان و اسرائیل را موجب شود که هدف اسرائیل از آن مقابله با ایران است.

کلیدواژه‌ها: اسرائیل؛ ایران؛ تقابل؛ جمهوری آذربایجان؛ هویت

نویسندگان:

مجیدرضا مومنی: استادیار روابط بین‌الملل، دانشگاه علامۀ طباطبایی

 امید رحیمی: دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دانشگاه علامۀ طباطبایی

دو فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی - دوره 10، شماره 2، پاییز و زمستان 1396.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.