شناسهٔ خبر: 24702405 - سرویس سیاسی
نسخه قابل چاپ منبع: ایرنا | لینک خبر

همکاری های منطقه ای تهران - مسکو در سال 96

مسکو – ایرنا - ایران و روسیه به عنوان دو کشور مهم منطقه ای نقش سازنده ای در روند تحولات منطقه پیرامون خود دارند، همکاری ها میان دو کشور در حوزه خاورمیانه، قفقاز، خزر، افغانستان و همکاری های شانگهای رو به گسترش است.

صاحب‌خبر -

به گزارش روز جمعه ایرنا، جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه مواضع تقریبا یکسانی در مبارزه با افراط گرایی و تروریسم دارند و بر ضرورت تشریک و تجمیع امکانات برای مقابله با این پدیده تاکید می کنند.
ایران و روسیه تفسیر برخی کشورها مبنی بر تقسیم تروریسم به خوب و بد را قبول ندارند و معتقدند با هر شکلی از تروریسم و افراط گرایی باید مقابله کرد از این رو در خاورمیانه نیز شاهد افزایش سطح همکاری ایران و روسیه هستیم.

**تداوم و گسترش همکاری های امنیتی
در موضوع سوریه، ایران و روسیه معتقدند سرنوشت این کشور باید توسط مردم سوریه تعیین شود و تروریست های خارجی که با منابع مالی برخی کشورها باعث بحران در سوریه شده اند باید از این کشور خارج شوند.
هر دو کشور به دنبال ثبات و اقتدار سوریه هستند و تلاش می کنند بین دولت و مخالفان دولت، توافق دوجانبه حاصل شود.
اکنون روابط ایران و روسیه بر پایه منافع مشترک و مقابله با تهدیدات مشترک شکل گرفته است و روسیه از مهرماه 94 در اجرای توافقات نظامی با ایران، عراق و سوریه، حملات نظامی خود علیه داعش و دیگر گروه‌های تروریستی را آغاز کرد.
عملیات نظامی روسیه در سوریه کماکان ادامه دارد و رایزنی های نظامی و اطلاعاتی بین مقام های کشورمان و روسیه در جریان است.
در ماه های اخیر تبادل نظر میان مقامات دو کشور درباره بحران سوریه، گسترش یافته است در همین راستا علاوه بر مذاکرات تلفنی روسای جمهور دو کشور، رایزنی های دوجانبه در سطح وزرای خارجه، دفاع ،معاونان وزراء و نماینده ویژه پوتین ادامه داشته است.
برگزاری نشست سه جانبه سال 1395 وزاری خارجه روسیه، ایران و سوریه در مسکو با ابتکار ایران برگزار و نشست وزرای خارجه ایران، روسیه و ترکیه دنبال شد و وزرای دفاع نیز نشست های مشترکی ( ایران و روسیه) برگزار کردند.
رایزنی های دو طرف در بخش امنیتی و دفاعی به صورت دو و چند جانبه ادامه دارد به طوری که در اردیبهشت 96 سردار حسین دهقان وزیر وقت دفاع کشورمان، با حضور در ششمین کنفرانس بین المللی امنیتی مسکو، مواضع کشورمان را درباره مسائل منطقه ای به ویژه سوریه تشریح کرد.
روسیه نسبت به تحولات یمن نیز حساس است و از زمان تجاوز عربستان به این کشور، ارتباطات روسیه با نمایندگان گروه های یمنی از جمله حوثی های این کشور با هدف نیل به راه حلی سیاسی، ادامه دارد.
دو کشور در آسیای میانه و قفقاز همکاری های خوبی داشته و دارند و در برقراری صلح و ثبات در این منطقه نمونه های موفقی در همکاری منطقه ای خود به ثبت رسانده اند.
برقراری صلح و ثبات در گذشته در تاجیکستان با مشورت های مستمر و نقش فعال ایران و روسیه محقق شد و در افغانستان نیز رایزنی های ایران و روسیه و همکاری مشترک آن ها علیه افراط گرایان، قابل توجه است.
ایران و روسیه، افغانستان باثبات و مترقی را برای کشورهای خود مفید و مثبت ارزیابی می کنند و تلاش هایشان در این راستا ادامه دارد.
دبیران شورای امنیت ایران و روسیه برای تقویت همکاری های دوجانبه و منطقه ای همکاری نزدیکی با یکدیگر دارند، در همین زمینه، نیکلای پاتروشف دبیر شورای امنیت روسیه سال 93 به تهران سفر کرد و متقابلا علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی که برای حضور در نشست دبیران شورای امنیت کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در اردیبهشت 94 به مسکو سفر کرده بود با وی ملاقات کرد.
شمخانی همچنین در دیدار مشترک با پوتین شرکت و در خصوص همکاری های دوجانبه و منطقه ای رایزنی کرد.
دبیر شورایعالی امنیت ملی ایران همچنین در تیرماه 95 به عنوان مقام عالی ایرانی هماهنگ کننده امور سوریه به دعوت همتای روس‌، سفر رسمی به مسکو داشت و با مقامات روسیه دیدار و گفت وگو کرد.
شمخانی در هشتمین نشست بین المللی مقامات عالیرتبه امنیتی که در اردیبهشت 96 در روسیه برگزار شد نیز حضور یافت و در حاشیه این نشست، در دیدار چهارجانبه دبیران شورای امنیت ( ایران، روسیه، عراق، سوریه) شرکت کرد.
علی اکبر ولایتی مشاور مقام معظم رهبری و نماینده ویژه رئیس جمهوری نیز در زمستان 93 و 94 به مسکو سفر کرد که هدف اصلی از این سفرها، گسترش همکاری های دوجانبه و منطقه ای بود.
وی در سفر نخست خود با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه دیدار کرد و مهمترین موضوعات همکاری سیاسی و اقتصادی کشورمان با طرف روس را مطرح کرد.
علاوه بر مسائل خاورمیانه، حوزه مشترک المنافع و قفقاز یکی از محورهای مذاکرات مقامات ارشد دو کشور بوده است، دیدار روز 18 مرداد 1395 بین روسای جمهوری اسلامی ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان در باکو از مهمترین رویدادهای مربوط به همکاری های منطقه ای در حوزه مشترک المنافع محسوب می شود.
همچنین در سفر شهریورماه سال جاری معاون وزیر امور داخلی روسیه به تهران همکاری های دو کشور در حوزه امنیتی مورد تبادل نظر طرفین قرار گرفت.

**گسترش روزافزون روابط دفاعی
وزرای دفاع دو کشور در سال های 93 و 94 در تهران و مسکو با هم دیدار و گفت وگو کردند و با امضای موافقتنامه همکاری نظامی، چارچوب روابط در این بخش مشخص شد.
سردار حسین دهقان وزیر وقت دفاع کشورمان برای حضور در چهارمین نشست بین المللی امنیت در فروردین 94 به مسکو سفر کرد و ضمن ارائه سخنرانی به تشریح مواضع دفاعی جمهوری اسلامی ایران پرداخت.
دهقان در بهمن 94 نیز برای دیدار دوجانبه به روسیه سفر کرد، او در این سفر ضمن دیدار با همتای خود با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه ، دیمیتری راگوزین معاون نخست وزیر و ولادیمیر کوژین دستیار رئیس جمهوری روسیه در امور نظامی دیدار و گفت وگو کرد.
پس از انجام این سفر نخستین محموله های سامانه موشکی اس 300 وارد کشورمان شد و بدین ترتیب روند حل و فصل این مساله آغاز شد.
بنا به دعوت رسمی وزیر دفاع روسیه، سردار دهقان در پنجمین کنفرانس امنیتی مسکو ( 8 و 9 اردیبهشت 95) نیز شرکت کرد و مذاکرات مفصلی با همتای روس و وزرای دفاع کشورهای شرکت کننده در این نشست داشت.
سرگئی شایگو وزیر دفاع روسیه از اردیبهشت تا پایان خرداد 95، دوبار به تهران سفر کرد و با مقامات کشورمان دیدار و گفت وگو داشت.
آخرین دیدار وزرای دفاع جمهوری اسلامی ایران و روسیه در دی ماه 1395 صورت گرفت، دیداری که طی سفر همزمان وزرای امور خارجه و دفاع انجام شد و محور آن مسائل منطقه ای بویژه سوریه بود.
سردار دهقان در اوایل اردیبهشت 96 با سفر به روسیه در ششمین کنفرانس بین المللی امنیتی مسکو شرکت کرد و ضمن دیدار با همتای روس و ارایه سخنرانی در کنفرانس، با وزرای دفاع تعدادی از کشورهای شرکت کننده دیدار کرد.
پیش بینی می شود اردیبهشت ماه امسال (1397 ) امیر حاتمی وزیر دفاع کشورمان در کنفرانس امنیتی مسکو شرکت کند.
وزیر دفاع روسیه همچنین 10 آبان ماه پارسال، همراه پوتین به تهران سفر و با مقامات دفاعی کشورمان دیدار کرد.
همچنین سردار سرلشکر محمد حسین باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح 30 آبان ماه پارسال به سوچی سفر و ضمن دیدار دوجانبه با همتای روسی خود در نشست سه جانبه روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه شرکت کرده است.

**همکاری دوجانبه در حوزه هسته‌ای و فناوری
روسیه به عنوان یکی از کشورهای طرف گفت وگو، نقش مثبتی در روند مذاکرات هسته ای داشت، این کشور به ویژه در روزهای پایانی مذاکرات، تلاش خود را بیشتر کرد و در به نتیجه رسیدن مذاکرات نقش مهمی ایفا کرد به طوری که محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در آخرین دیداری که دی ماه 96 با سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در مسکو داشت بار دیگر از همراهی روسیه در رسیدن به برجام و تداوم آن قدردانی کرد.
طبق مفاد توافق هسته ای جمهوری اسلامی ایران و 1+5، روسیه در بخشی از فرایند اجرای برجام مشارکت دارد.
مذاکرات برای مشارکت روس ها برای بازطراحی سایت فردو و راه اندازی واحدهای تولید ایزوتوپ های پایدار در آن و همچنین تبادل اورانیوم با روسیه در سال 94 بین دو طرف انجام شد و هم اکنون در مرحله اجرایی قرار دارد.
در سال های گذشته مذاکرات فشرده ای بین مقامات دو کشور در جهت اجرای برجام برگزار شد و طرف ایرانی از همکاری های طرف روس در این زمینه رضایت دارد.
در بخش فناوری نیز روسای سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی ایران و روسیه دیدارها و رایزنی های مستمری برای توسعه همکاری های هسته ای دارند.
سفر علی اکبر صالحی معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی به مسکو در آبان 1393 و امضای اسناد مهم احداث نیروگاه‌های هسته ای بلوک 2 و 3از مهم ترین رویدادهای روابط دوجانبه با روسیه است که مذاکرات فنی برای اجرای مفاد این اسناد آغاز و کلنگ شروع عملیات ساخت این نیروگاه ها در شهریور 1395 در بوشهر با حضور مقامات ارشد دو کشور بر زمین خورد و در حال حاضر عملیات آماده سازی زیر ساخت های آن ادامه دارد.
همکاری های ایران و روسیه در حوزه فناوری نیز قابل توجه است، مناسبات دو کشور در این بخش تحت نظر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری کشورمان و معاون نخست وزیر روسیه است.
سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری به همین منظور در سال های 93 ، 94 و 95 به روسیه سفر کرد و همکاری های علمی، آموزشی و فنی را با مقامات و سازمان های روس آغاز کرد.
دیمیتری راگوزین معاون نخست وزیر روسیه و آندره فورسنکو دستیار علمی ریاست جمهوری روسیه نیز در سال های اخیر سفرهای متعددی به ایران داشتند و همکاری های علمی و فناوری را با همتایان ایرانی دنبال کردند.
آخرین تحولات در این حوزه مربوط به سفر معاون اجرایی سازمان انرژی اتمی در خرداد ماه سال 96 به مسکو ، سفر کمالوندی معاون بین المللی و حقوقی سازمان انرژی اتمی ایران به مسکو در مرداد ماه پارسال و مذاکره با مقامات روسی و سفر مدیرکل امور بین الملل این سازمان به مسکو ( مرداد 96) و به سنت پترزبورگ ( شهریور 96) و سفر سید عباس عراقچی معاون حقوقی و بین المللی وزارت خارجه به مسکو در مهرماه پارسال است.

** گسترش روابط علمی، دانشگاهی و تحقیقاتی
اتحادیه دانشگاه های برتر دو کشور ابتکاری بود که در سال 2015 شکل گرفت و تاکنون سه دور از این اجلاس با حمایت سفارت ایران در تهران و مسکو برگزار شده است.
سومین دور این اجلاس، پنجم آبان 1396 در دانشگاه دولتی و با حضور روسای 13 دانشگاه برترکشورمان در مسکو برگزار شد.
در حاشیه این اجلاس، ملاقات ها و بازدیدهای جداگانه و متعددی بین مسئولان دانشگاه های کشورمان با طرف های روسی در مسکو و شهرهای دیگر روسیه صورت گرفت.
این اتحادیه، به ساختاری در توسعه و پیشبرد تعاملات دانشگاهی و طرح و رفع مشکلات در این حوزه تبدیل شده است و تاکنون بیش از 40 سند همکاری بین دانشگاه های برتر دو کشور در این چهارچوب به امضا رسیده است.
ریاست پروفسور سادونیچی رئیس دانشگاه دولتی مسکو (مهمترین دانشگاه روسیه و منصوب توسط رئیس جمهور روسیه) در طرف روسی باعث شده است که این نهاد، از اعتبار و جایگاه مناسبی در روسیه برخوردار باشد؛ در طرف ایرانی نیز رئیس دانشگاه تهران ریاست اتحادیه را به عهده دارد.
در حوزه تعاملات با موسسات مطالعاتی و مراکز تحقیقاتی، در یک سال گذشته برای اولین بار سمینار مشترکی بین دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه و کلوپ والدای در مسکو برگزار شد.
سمینار مشترک با انستیتو روسی «مطالعات کشورهای مشترک المنافع» در تهران، نشست مشترک با «موسسه گفت وگوی تمدن ها» در تهران، برگزاری کنفرانس 5 قرن روابط ایران و روسیه به میزبانی انستیتو شرق شناسی روسیه در 15 نوامبر 2017 (اواخر پاییز پارسال) و سفرها و ملاقات های مختلفی که در این زمینه از سوی پژوهشگران دو طرف انجام شده است، از جمله فعالیت های انجام شده در حوزه تحقیقاتی است.
کنفرانس همکاری های ایران و قفقاز شمالی در آذرماه سال 96 در شهر ولادی قفقاز (مرکز اوستیای شمالی) با حضور سخنرانانی از مراکز دانشگاهی و پژوهشی دو کشور و نیز مراکز و نهادهای آموزشی، اقتصادی (دولتی و خصوصی) نقطه عطفی در روابط کشورمان و منطقه قفقاز شمالی بود.

** توسعه روابط فرهنگی
ایران سال هاست که در روسیه رایزنی فرهنگی دارد و بخشی از فعالیت های فرهنگی از این طریق پیگیری می‌شود، در سه سال گذشته تبادل هیات ها و مقامات فرهنگی دو کشور در سطح بالایی بوده است.
برگزاری نمایشگاه ها و جشنواره های فرهنگی مشترک در تهران و مسکو و دیگر شهرهای دو کشور و برگزاری سمینارهای علمی و فرهنگی، نمایش متقابل فیلم های ایرانی و روس از جمله اقدامات قابل توجهی است که طی این مدت در دستور کار طرفین بوده است.
وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی در آذرماه 94 برای شرکت در اجلاس بین المللی فرهنگ به مناسبت شصتمین سالگرد تاس/یس یونسکو به روسیه سفر کرد و با مقامات ارشد روسیه و دیگر کشورها دیدار کرد.
متقابلاً روسیه در بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب به عنوان مهمان ویژه حضور داشت و میخائیل شویدکوی نماینده رئیس جمهور روسیه در امور فرهنگی ضمن سفر به تهران در این نمایشگاه شرکت کرد.
روابط فرهنگی دو کشور پارسال با امضا چندین تفاهمنامه همکاری در زمینه های مختلف از جمله موسیقی ادامه یافت و شهرداری مسکو درخواست داد تا در ایران، جشنواره روزی در مسکو را برای آشنایی مردم ایران با فرهنگ روسیه برگزار کند که مورد تایید طرف ایرانی نیز قرار گرفت و پیش بینی می شود این جشنواره در سال 97 در ایران برگزار شود.

**همکاری های منطقه ای و بین المللی
ایران و روسیه در سازمان های بین المللی به ویژه در سازمان ملل همکاری خوبی با هم دارند، دو کشور در سازمان های تخصصی اغلب از یکدیگر حمایت می کنند.
روسیه به عنوان یک کشور عضو دائم شورای امنیت، نقش محوری در تنظیم سیاست های جهانی دارد و می تواند در این زمینه با کشورهای مستقلی مانند جمهوری اسلامی ایران مشورت کند.
یکی از تازه ترین موارد همکاری با ایران در شورای امنیت، به وتوی قطعنامه ضد ایرانی انگلیس به بهانه پایان دادن به بحران یمن باز می گردد که اواخر اسفندماه کلید آن زده شده بود.
روسیه با وتوی این پیش نویس در شورای امنیت سازمان ملل، پیش نویس خود در خصوص بحران یمن را روی میز گذاشت که مورد تایید 15 عضو شورای امنیت قرار گرفت.
چند روز پس از این ماجرا، موضوع اسکریپال بین روسیه و انگلستان پیش آمد و انگلیس همچنان روسیه را متهم به دست داشتن در موضوع مسمومیت جاسوس پیشین روسیه در لندن می کند و برهمین اساس هر روز روابط دو کشور بدتر می شود و به تازگی هر دو 23 دیپلمات یکدیگر را اخراج کرده اند.
ایران و روسیه در مورد مباحث حقوق بشری نیز دیدگاه های مشترکی دارند و معتقدند نباید از این موضوع به عنوان یک ابزار برای تحت فشار قراردادن دیگر کشورها استفاده کرد.
دو دور از مذاکرات حقوق بشری بین وزارتخانه های امور خارجه دو کشور برگزار شده و قرار است دور سوم نیز بزودی در مسکو برگزار شود.

** همکاری در سازمان همکاری های شانگهای
ایران و روسیه در سازمان همکاری های شانگ های تعاملات و ارتباطات خوب و مثبتی دارند، روسیه عضو دائم و از بنیانگذاران این سازمان و جمهوری اسلامی ایران عضو ناظر آن است.
موضوع تبدیل عضویت ایران به عضویت دائم در سه سال گذشته پیگیری شده است و روسیه تلاش مثبتی برای عضویت کشورمان در این سازمان می کند.
با حصول توافق هسته ای، پیش شرط قبلی این سازمان مبنی بر تحت تحریم نبودن کشورهای متقاضی پیوستن به سازمان همکاری شانگهای برطرف شده است، بنابراین دلیلی برای تاخیر در این مسیر وجود ندارد.
با این حال در نشست تیرماه 95 سران سازمان همکاری شانگهای در تاشکند، به دلیل تحقق نیافتن درخواست کشورمان دراین زمینه، سطح هیات ایرانی تنزل یافت.
در آخرین تعاملات ایران با سازمان شانگهای، اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری نهم آذر ماه سال قبل برای شرکت در اجلاس نخست وزیران عضو سازمان شانگهای به سوچی سفر و ضمن دیدار با دیمیتری مدودیف نخست وزیر روسیه، آخرین رایزنی ها برای ترسیم دورنمای عضویت ایران در شانگهای را با مقام های روسی انجام داد.

** پیشبرد برنامه رژیم حقوقی دریای خزر
مواضع ایران و روسیه در حوزه مسائل دریای خزر از مشترکات زیادی برخوردار است؛ تاکید دو کشور بر عدم حضور بیگانگان در خزر و ضرورت حل و فصل رژیم حقوقی دریای خزر توسط پنج کشور ساحلی این دریا از نکات بارز این مواضع است.
علاوه بر همکاری پنج جانبه در قالب نشست دوره‌ای تدوین کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر، دو کشور همه ساله به صورت دوجانبه و در سطح نمایندگان ویژه در امور دریای خزر رایزنی می کنند.
در روزهای پایانی سال 96، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در این باره گفت: کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر در سال 2018 به امضا طرفین خواهد رسید.
سرگئی لاوروف گفت که می توانم با اطمینان کامل بگویم که کنوانسیون (رژیم حقوقی دریای خزر) در سال جاری (میلادی) در پنجمین نشستی که در آستانه قزاقستان برگزار می شود، به امضا خواهد رسید چرا که در ماه دسامبر (سال 2017) وزرای خارجه کشورهای حوزه دریای خزر شامل روسیه، ایران، ترکمنستان، قزاقستان و آذربایجان در مسکو گردهم آمدند و در سطح وزیران خارجه درباره تمامی بندهای این کنوانسیون توافق حاصل شده و اکنون بررسی متن آن به زبان های کشورهای یاد شده در حال انجام است.
وزیران امور خارجه پنج کشور حاشیه دریای خزر شامل روسیه، ایران، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان و قزاقستان در آذر ماه سال 96 پیش نویس کنوانسیون تعیین رژیم حقوقی دریای خزر را بررسی کردند.
تابه حال چهار اجلاس سران کشورهای حاشیه خزر و 50 نشست گروه کاری تدوین رژیم حقوقی جدید دریای خزر برگزار شده است.
تدوین کنوانسیون تعیین رژیم حقوقی دریای خزر که همه مسایل مربوط به این دریا در آن قرار است انعکاس یابد، موضوع عمده مذاکره میان کشورهای ساحلی خزر است و در این ارتباط گروه کاری متشکل از نمایندگان پنج کشور ساحلی در راستای تدوین این کنوانسیون فعالیت دارد.
چهارمین اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر مهر ماه سال 93 در بندر آستاراخان روسیه برگزار شد.
سه اجلاس پیشین سران کشورهای حاشیه دریای خزر به ترتیب در ترکمنستان (عشق آباد - اردیبهشت 81)، ایران (تهران - مهرماه 86 ) و جمهوری آذربایجان(باکو - آبان 89) برگزار شد.
کشورهای ساحلی دریای خزر پس از فروپاشی شوروی تعیین رژیم حقوقی جدید خزر و توسعه همکاری های چند جانبه مربوط به مسایل این دریا را بررسی می کنند.
گزارش تحلیلی از: رحمت الله خدادادی
شبد** 1346**9122

انتهای پیام /*

به گزارش روز جمعه ایرنا، جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه مواضع تقریبا یکسانی در مبارزه با افراط گرایی و تروریسم دارند و بر ضرورت تشریک و تجمیع امکانات برای مقابله با این پدیده تاکید می کنند.
ایران و روسیه تفسیر برخی کشورها مبنی بر تقسیم تروریسم به خوب و بد را قبول ندارند و معتقدند با هر شکلی از تروریسم و افراط گرایی باید مقابله کرد از این رو در خاورمیانه نیز شاهد افزایش سطح همکاری ایران و روسیه هستیم.

**تداوم و گسترش همکاری های امنیتی
در موضوع سوریه، ایران و روسیه معتقدند سرنوشت این کشور باید توسط مردم سوریه تعیین شود و تروریست های خارجی که با منابع مالی برخی کشورها باعث بحران در سوریه شده اند باید از این کشور خارج شوند.
هر دو کشور به دنبال ثبات و اقتدار سوریه هستند و تلاش می کنند بین دولت و مخالفان دولت، توافق دوجانبه حاصل شود.
اکنون روابط ایران و روسیه بر پایه منافع مشترک و مقابله با تهدیدات مشترک شکل گرفته است و روسیه از مهرماه 94 در اجرای توافقات نظامی با ایران، عراق و سوریه، حملات نظامی خود علیه داعش و دیگر گروه‌های تروریستی را آغاز کرد.
عملیات نظامی روسیه در سوریه کماکان ادامه دارد و رایزنی های نظامی و اطلاعاتی بین مقام های کشورمان و روسیه در جریان است.
در ماه های اخیر تبادل نظر میان مقامات دو کشور درباره بحران سوریه، گسترش یافته است در همین راستا علاوه بر مذاکرات تلفنی روسای جمهور دو کشور، رایزنی های دوجانبه در سطح وزرای خارجه، دفاع ،معاونان وزراء و نماینده ویژه پوتین ادامه داشته است.
برگزاری نشست سه جانبه سال 1395 وزاری خارجه روسیه، ایران و سوریه در مسکو با ابتکار ایران برگزار و نشست وزرای خارجه ایران، روسیه و ترکیه دنبال شد و وزرای دفاع نیز نشست های مشترکی ( ایران و روسیه) برگزار کردند.
رایزنی های دو طرف در بخش امنیتی و دفاعی به صورت دو و چند جانبه ادامه دارد به طوری که در اردیبهشت 96 سردار حسین دهقان وزیر وقت دفاع کشورمان، با حضور در ششمین کنفرانس بین المللی امنیتی مسکو، مواضع کشورمان را درباره مسائل منطقه ای به ویژه سوریه تشریح کرد.
روسیه نسبت به تحولات یمن نیز حساس است و از زمان تجاوز عربستان به این کشور، ارتباطات روسیه با نمایندگان گروه های یمنی از جمله حوثی های این کشور با هدف نیل به راه حلی سیاسی، ادامه دارد.
دو کشور در آسیای میانه و قفقاز همکاری های خوبی داشته و دارند و در برقراری صلح و ثبات در این منطقه نمونه های موفقی در همکاری منطقه ای خود به ثبت رسانده اند.
برقراری صلح و ثبات در گذشته در تاجیکستان با مشورت های مستمر و نقش فعال ایران و روسیه محقق شد و در افغانستان نیز رایزنی های ایران و روسیه و همکاری مشترک آن ها علیه افراط گرایان، قابل توجه است.
ایران و روسیه، افغانستان باثبات و مترقی را برای کشورهای خود مفید و مثبت ارزیابی می کنند و تلاش هایشان در این راستا ادامه دارد.
دبیران شورای امنیت ایران و روسیه برای تقویت همکاری های دوجانبه و منطقه ای همکاری نزدیکی با یکدیگر دارند، در همین زمینه، نیکلای پاتروشف دبیر شورای امنیت روسیه سال 93 به تهران سفر کرد و متقابلا علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی که برای حضور در نشست دبیران شورای امنیت کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در اردیبهشت 94 به مسکو سفر کرده بود با وی ملاقات کرد.
شمخانی همچنین در دیدار مشترک با پوتین شرکت و در خصوص همکاری های دوجانبه و منطقه ای رایزنی کرد.
دبیر شورایعالی امنیت ملی ایران همچنین در تیرماه 95 به عنوان مقام عالی ایرانی هماهنگ کننده امور سوریه به دعوت همتای روس‌، سفر رسمی به مسکو داشت و با مقامات روسیه دیدار و گفت وگو کرد.
شمخانی در هشتمین نشست بین المللی مقامات عالیرتبه امنیتی که در اردیبهشت 96 در روسیه برگزار شد نیز حضور یافت و در حاشیه این نشست، در دیدار چهارجانبه دبیران شورای امنیت ( ایران، روسیه، عراق، سوریه) شرکت کرد.
علی اکبر ولایتی مشاور مقام معظم رهبری و نماینده ویژه رئیس جمهوری نیز در زمستان 93 و 94 به مسکو سفر کرد که هدف اصلی از این سفرها، گسترش همکاری های دوجانبه و منطقه ای بود.
وی در سفر نخست خود با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه دیدار کرد و مهمترین موضوعات همکاری سیاسی و اقتصادی کشورمان با طرف روس را مطرح کرد.
علاوه بر مسائل خاورمیانه، حوزه مشترک المنافع و قفقاز یکی از محورهای مذاکرات مقامات ارشد دو کشور بوده است، دیدار روز 18 مرداد 1395 بین روسای جمهوری اسلامی ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان در باکو از مهمترین رویدادهای مربوط به همکاری های منطقه ای در حوزه مشترک المنافع محسوب می شود.
همچنین در سفر شهریورماه سال جاری معاون وزیر امور داخلی روسیه به تهران همکاری های دو کشور در حوزه امنیتی مورد تبادل نظر طرفین قرار گرفت.

**گسترش روزافزون روابط دفاعی
وزرای دفاع دو کشور در سال های 93 و 94 در تهران و مسکو با هم دیدار و گفت وگو کردند و با امضای موافقتنامه همکاری نظامی، چارچوب روابط در این بخش مشخص شد.
سردار حسین دهقان وزیر وقت دفاع کشورمان برای حضور در چهارمین نشست بین المللی امنیت در فروردین 94 به مسکو سفر کرد و ضمن ارائه سخنرانی به تشریح مواضع دفاعی جمهوری اسلامی ایران پرداخت.
دهقان در بهمن 94 نیز برای دیدار دوجانبه به روسیه سفر کرد، او در این سفر ضمن دیدار با همتای خود با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه ، دیمیتری راگوزین معاون نخست وزیر و ولادیمیر کوژین دستیار رئیس جمهوری روسیه در امور نظامی دیدار و گفت وگو کرد.
پس از انجام این سفر نخستین محموله های سامانه موشکی اس 300 وارد کشورمان شد و بدین ترتیب روند حل و فصل این مساله آغاز شد.
بنا به دعوت رسمی وزیر دفاع روسیه، سردار دهقان در پنجمین کنفرانس امنیتی مسکو ( 8 و 9 اردیبهشت 95) نیز شرکت کرد و مذاکرات مفصلی با همتای روس و وزرای دفاع کشورهای شرکت کننده در این نشست داشت.
سرگئی شایگو وزیر دفاع روسیه از اردیبهشت تا پایان خرداد 95، دوبار به تهران سفر کرد و با مقامات کشورمان دیدار و گفت وگو داشت.
آخرین دیدار وزرای دفاع جمهوری اسلامی ایران و روسیه در دی ماه 1395 صورت گرفت، دیداری که طی سفر همزمان وزرای امور خارجه و دفاع انجام شد و محور آن مسائل منطقه ای بویژه سوریه بود.
سردار دهقان در اوایل اردیبهشت 96 با سفر به روسیه در ششمین کنفرانس بین المللی امنیتی مسکو شرکت کرد و ضمن دیدار با همتای روس و ارایه سخنرانی در کنفرانس، با وزرای دفاع تعدادی از کشورهای شرکت کننده دیدار کرد.
پیش بینی می شود اردیبهشت ماه امسال (1397 ) امیر حاتمی وزیر دفاع کشورمان در کنفرانس امنیتی مسکو شرکت کند.
وزیر دفاع روسیه همچنین 10 آبان ماه پارسال، همراه پوتین به تهران سفر و با مقامات دفاعی کشورمان دیدار کرد.
همچنین سردار سرلشکر محمد حسین باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح 30 آبان ماه پارسال به سوچی سفر و ضمن دیدار دوجانبه با همتای روسی خود در نشست سه جانبه روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه شرکت کرده است.

**همکاری دوجانبه در حوزه هسته‌ای و فناوری
روسیه به عنوان یکی از کشورهای طرف گفت وگو، نقش مثبتی در روند مذاکرات هسته ای داشت، این کشور به ویژه در روزهای پایانی مذاکرات، تلاش خود را بیشتر کرد و در به نتیجه رسیدن مذاکرات نقش مهمی ایفا کرد به طوری که محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در آخرین دیداری که دی ماه 96 با سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در مسکو داشت بار دیگر از همراهی روسیه در رسیدن به برجام و تداوم آن قدردانی کرد.
طبق مفاد توافق هسته ای جمهوری اسلامی ایران و 1+5، روسیه در بخشی از فرایند اجرای برجام مشارکت دارد.
مذاکرات برای مشارکت روس ها برای بازطراحی سایت فردو و راه اندازی واحدهای تولید ایزوتوپ های پایدار در آن و همچنین تبادل اورانیوم با روسیه در سال 94 بین دو طرف انجام شد و هم اکنون در مرحله اجرایی قرار دارد.
در سال های گذشته مذاکرات فشرده ای بین مقامات دو کشور در جهت اجرای برجام برگزار شد و طرف ایرانی از همکاری های طرف روس در این زمینه رضایت دارد.
در بخش فناوری نیز روسای سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی ایران و روسیه دیدارها و رایزنی های مستمری برای توسعه همکاری های هسته ای دارند.
سفر علی اکبر صالحی معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی به مسکو در آبان 1393 و امضای اسناد مهم احداث نیروگاه‌های هسته ای بلوک 2 و 3از مهم ترین رویدادهای روابط دوجانبه با روسیه است که مذاکرات فنی برای اجرای مفاد این اسناد آغاز و کلنگ شروع عملیات ساخت این نیروگاه ها در شهریور 1395 در بوشهر با حضور مقامات ارشد دو کشور بر زمین خورد و در حال حاضر عملیات آماده سازی زیر ساخت های آن ادامه دارد.
همکاری های ایران و روسیه در حوزه فناوری نیز قابل توجه است، مناسبات دو کشور در این بخش تحت نظر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری کشورمان و معاون نخست وزیر روسیه است.
سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری به همین منظور در سال های 93 ، 94 و 95 به روسیه سفر کرد و همکاری های علمی، آموزشی و فنی را با مقامات و سازمان های روس آغاز کرد.
دیمیتری راگوزین معاون نخست وزیر روسیه و آندره فورسنکو دستیار علمی ریاست جمهوری روسیه نیز در سال های اخیر سفرهای متعددی به ایران داشتند و همکاری های علمی و فناوری را با همتایان ایرانی دنبال کردند.
آخرین تحولات در این حوزه مربوط به سفر معاون اجرایی سازمان انرژی اتمی در خرداد ماه سال 96 به مسکو ، سفر کمالوندی معاون بین المللی و حقوقی سازمان انرژی اتمی ایران به مسکو در مرداد ماه پارسال و مذاکره با مقامات روسی و سفر مدیرکل امور بین الملل این سازمان به مسکو ( مرداد 96) و به سنت پترزبورگ ( شهریور 96) و سفر سید عباس عراقچی معاون حقوقی و بین المللی وزارت خارجه به مسکو در مهرماه پارسال است.

** گسترش روابط علمی، دانشگاهی و تحقیقاتی
اتحادیه دانشگاه های برتر دو کشور ابتکاری بود که در سال 2015 شکل گرفت و تاکنون سه دور از این اجلاس با حمایت سفارت ایران در تهران و مسکو برگزار شده است.
سومین دور این اجلاس، پنجم آبان 1396 در دانشگاه دولتی و با حضور روسای 13 دانشگاه برترکشورمان در مسکو برگزار شد.
در حاشیه این اجلاس، ملاقات ها و بازدیدهای جداگانه و متعددی بین مسئولان دانشگاه های کشورمان با طرف های روسی در مسکو و شهرهای دیگر روسیه صورت گرفت.
این اتحادیه، به ساختاری در توسعه و پیشبرد تعاملات دانشگاهی و طرح و رفع مشکلات در این حوزه تبدیل شده است و تاکنون بیش از 40 سند همکاری بین دانشگاه های برتر دو کشور در این چهارچوب به امضا رسیده است.
ریاست پروفسور سادونیچی رئیس دانشگاه دولتی مسکو (مهمترین دانشگاه روسیه و منصوب توسط رئیس جمهور روسیه) در طرف روسی باعث شده است که این نهاد، از اعتبار و جایگاه مناسبی در روسیه برخوردار باشد؛ در طرف ایرانی نیز رئیس دانشگاه تهران ریاست اتحادیه را به عهده دارد.
در حوزه تعاملات با موسسات مطالعاتی و مراکز تحقیقاتی، در یک سال گذشته برای اولین بار سمینار مشترکی بین دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه و کلوپ والدای در مسکو برگزار شد.
سمینار مشترک با انستیتو روسی «مطالعات کشورهای مشترک المنافع» در تهران، نشست مشترک با «موسسه گفت وگوی تمدن ها» در تهران، برگزاری کنفرانس 5 قرن روابط ایران و روسیه به میزبانی انستیتو شرق شناسی روسیه در 15 نوامبر 2017 (اواخر پاییز پارسال) و سفرها و ملاقات های مختلفی که در این زمینه از سوی پژوهشگران دو طرف انجام شده است، از جمله فعالیت های انجام شده در حوزه تحقیقاتی است.
کنفرانس همکاری های ایران و قفقاز شمالی در آذرماه سال 96 در شهر ولادی قفقاز (مرکز اوستیای شمالی) با حضور سخنرانانی از مراکز دانشگاهی و پژوهشی دو کشور و نیز مراکز و نهادهای آموزشی، اقتصادی (دولتی و خصوصی) نقطه عطفی در روابط کشورمان و منطقه قفقاز شمالی بود.

** توسعه روابط فرهنگی
ایران سال هاست که در روسیه رایزنی فرهنگی دارد و بخشی از فعالیت های فرهنگی از این طریق پیگیری می‌شود، در سه سال گذشته تبادل هیات ها و مقامات فرهنگی دو کشور در سطح بالایی بوده است.
برگزاری نمایشگاه ها و جشنواره های فرهنگی مشترک در تهران و مسکو و دیگر شهرهای دو کشور و برگزاری سمینارهای علمی و فرهنگی، نمایش متقابل فیلم های ایرانی و روس از جمله اقدامات قابل توجهی است که طی این مدت در دستور کار طرفین بوده است.
وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی در آذرماه 94 برای شرکت در اجلاس بین المللی فرهنگ به مناسبت شصتمین سالگرد تاس/یس یونسکو به روسیه سفر کرد و با مقامات ارشد روسیه و دیگر کشورها دیدار کرد.
متقابلاً روسیه در بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب به عنوان مهمان ویژه حضور داشت و میخائیل شویدکوی نماینده رئیس جمهور روسیه در امور فرهنگی ضمن سفر به تهران در این نمایشگاه شرکت کرد.
روابط فرهنگی دو کشور پارسال با امضا چندین تفاهمنامه همکاری در زمینه های مختلف از جمله موسیقی ادامه یافت و شهرداری مسکو درخواست داد تا در ایران، جشنواره روزی در مسکو را برای آشنایی مردم ایران با فرهنگ روسیه برگزار کند که مورد تایید طرف ایرانی نیز قرار گرفت و پیش بینی می شود این جشنواره در سال 97 در ایران برگزار شود.

**همکاری های منطقه ای و بین المللی
ایران و روسیه در سازمان های بین المللی به ویژه در سازمان ملل همکاری خوبی با هم دارند، دو کشور در سازمان های تخصصی اغلب از یکدیگر حمایت می کنند.
روسیه به عنوان یک کشور عضو دائم شورای امنیت، نقش محوری در تنظیم سیاست های جهانی دارد و می تواند در این زمینه با کشورهای مستقلی مانند جمهوری اسلامی ایران مشورت کند.
یکی از تازه ترین موارد همکاری با ایران در شورای امنیت، به وتوی قطعنامه ضد ایرانی انگلیس به بهانه پایان دادن به بحران یمن باز می گردد که اواخر اسفندماه کلید آن زده شده بود.
روسیه با وتوی این پیش نویس در شورای امنیت سازمان ملل، پیش نویس خود در خصوص بحران یمن را روی میز گذاشت که مورد تایید 15 عضو شورای امنیت قرار گرفت.
چند روز پس از این ماجرا، موضوع اسکریپال بین روسیه و انگلستان پیش آمد و انگلیس همچنان روسیه را متهم به دست داشتن در موضوع مسمومیت جاسوس پیشین روسیه در لندن می کند و برهمین اساس هر روز روابط دو کشور بدتر می شود و به تازگی هر دو 23 دیپلمات یکدیگر را اخراج کرده اند.
ایران و روسیه در مورد مباحث حقوق بشری نیز دیدگاه های مشترکی دارند و معتقدند نباید از این موضوع به عنوان یک ابزار برای تحت فشار قراردادن دیگر کشورها استفاده کرد.
دو دور از مذاکرات حقوق بشری بین وزارتخانه های امور خارجه دو کشور برگزار شده و قرار است دور سوم نیز بزودی در مسکو برگزار شود.

** همکاری در سازمان همکاری های شانگهای
ایران و روسیه در سازمان همکاری های شانگ های تعاملات و ارتباطات خوب و مثبتی دارند، روسیه عضو دائم و از بنیانگذاران این سازمان و جمهوری اسلامی ایران عضو ناظر آن است.
موضوع تبدیل عضویت ایران به عضویت دائم در سه سال گذشته پیگیری شده است و روسیه تلاش مثبتی برای عضویت کشورمان در این سازمان می کند.
با حصول توافق هسته ای، پیش شرط قبلی این سازمان مبنی بر تحت تحریم نبودن کشورهای متقاضی پیوستن به سازمان همکاری شانگهای برطرف شده است، بنابراین دلیلی برای تاخیر در این مسیر وجود ندارد.
با این حال در نشست تیرماه 95 سران سازمان همکاری شانگهای در تاشکند، به دلیل تحقق نیافتن درخواست کشورمان دراین زمینه، سطح هیات ایرانی تنزل یافت.
در آخرین تعاملات ایران با سازمان شانگهای، اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری نهم آذر ماه سال قبل برای شرکت در اجلاس نخست وزیران عضو سازمان شانگهای به سوچی سفر و ضمن دیدار با دیمیتری مدودیف نخست وزیر روسیه، آخرین رایزنی ها برای ترسیم دورنمای عضویت ایران در شانگهای را با مقام های روسی انجام داد.

** پیشبرد برنامه رژیم حقوقی دریای خزر
مواضع ایران و روسیه در حوزه مسائل دریای خزر از مشترکات زیادی برخوردار است؛ تاکید دو کشور بر عدم حضور بیگانگان در خزر و ضرورت حل و فصل رژیم حقوقی دریای خزر توسط پنج کشور ساحلی این دریا از نکات بارز این مواضع است.
علاوه بر همکاری پنج جانبه در قالب نشست دوره‌ای تدوین کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر، دو کشور همه ساله به صورت دوجانبه و در سطح نمایندگان ویژه در امور دریای خزر رایزنی می کنند.
در روزهای پایانی سال 96، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در این باره گفت: کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر در سال 2018 به امضا طرفین خواهد رسید.
سرگئی لاوروف گفت که می توانم با اطمینان کامل بگویم که کنوانسیون (رژیم حقوقی دریای خزر) در سال جاری (میلادی) در پنجمین نشستی که در آستانه قزاقستان برگزار می شود، به امضا خواهد رسید چرا که در ماه دسامبر (سال 2017) وزرای خارجه کشورهای حوزه دریای خزر شامل روسیه، ایران، ترکمنستان، قزاقستان و آذربایجان در مسکو گردهم آمدند و در سطح وزیران خارجه درباره تمامی بندهای این کنوانسیون توافق حاصل شده و اکنون بررسی متن آن به زبان های کشورهای یاد شده در حال انجام است.
وزیران امور خارجه پنج کشور حاشیه دریای خزر شامل روسیه، ایران، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان و قزاقستان در آذر ماه سال 96 پیش نویس کنوانسیون تعیین رژیم حقوقی دریای خزر را بررسی کردند.
تابه حال چهار اجلاس سران کشورهای حاشیه خزر و 50 نشست گروه کاری تدوین رژیم حقوقی جدید دریای خزر برگزار شده است.
تدوین کنوانسیون تعیین رژیم حقوقی دریای خزر که همه مسایل مربوط به این دریا در آن قرار است انعکاس یابد، موضوع عمده مذاکره میان کشورهای ساحلی خزر است و در این ارتباط گروه کاری متشکل از نمایندگان پنج کشور ساحلی در راستای تدوین این کنوانسیون فعالیت دارد.
چهارمین اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر مهر ماه سال 93 در بندر آستاراخان روسیه برگزار شد.
سه اجلاس پیشین سران کشورهای حاشیه دریای خزر به ترتیب در ترکمنستان (عشق آباد - اردیبهشت 81)، ایران (تهران - مهرماه 86 ) و جمهوری آذربایجان(باکو - آبان 89) برگزار شد.
کشورهای ساحلی دریای خزر پس از فروپاشی شوروی تعیین رژیم حقوقی جدید خزر و توسعه همکاری های چند جانبه مربوط به مسایل این دریا را بررسی می کنند.
گزارش تحلیلی از: رحمت الله خدادادی
شبد** 1346**9122

نظر شما