صاحب‌خبر - استان مرکزی به وسعت 29 هزار کیلومتر مربع و با یک میلیون و 414 هزار نفر جمعیت از جمله مناطق کشور است که اقلیم های کوهستانی، بیابانی، دشت و تالاب و عرصه های جنگلی را در کنار هم دارد و علاوه بر این مزیت ها، هر یک از 12 شهرستان این استان گنجینه ای ارزشمند از جاذبه های تاریخی، صنعتی، طبیعی و خرده فرهنگ های زیبا و دیدنی است.
این استان، بخشی از عراق عجم است که در شکل گیری تحولات تاریخی ایران نقش موثری داشته و از این منظر گلوگاه مهم فرهنگی در مستندات تاریخی و عادات و رسوم پیشینیان محسوب می شود.
استان مرکزی علاوه بر اینکه بر سومین کرسی تنوع زیستی کشور تکیه زده، به عنوان مهد نخبگان و مشاهیر نیز شهرت دارد و صدها چهره ماندگار ملی و بین المللی در عرصه تاریخ، اخلاق، علم، ادبیات، دین ، سیاست و فلسفه را در آغوش خود پرورده است .
این استان پرورش بیش از 2 هزار نخبه را در کارنامه خود دارد که امام خمینی (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، آیت الله اراکی، کربلایی کاظم ساروقی، شهید چمران، پروفسور محمود حسابی، شهید محلاتی، عبدالکریم قریب، عزت الله سحابی، پروفسور پارسا، آیت الله میرزا حسن آشتیانی، فخرالدین عراقی، استاد واشقانی، فاضلین نراقین و سلمان ساوجی از جمله آن هستند.
تالاب ها ، آبشارها و چشمه سارها، باغ های گل های رنگارنگ و چشم اندازهای بکر طبیعی، بازارها و خانه های تاریخی، پل ها، کاروانسراها، غارها و موزه ها، کاروانسراها و معبدگاه های قدیمی، سنگ نگاره های کهن، امامزاده ها و محوطه های تاریخی، دستکند ها و شهرهای زیرزمینی تنها گوشه ای از جلوه های گردشگری استان مرکزی است که برای بازدید گردشگران آغوش گشاده و آماده است.
380 اثر ثبتی استان مرکزی در حوزه تپه ها و محوطه های تاریخی، بیش از 200 اثر بناهای تاریخی برجسته ، پنج اثر جلوه های ناب طبیعی و 27 اثر مناسک آیینی و میراث معنوی است و علاوه بر آن صدها اثر نیز در جلوه های دیگر ثبت شده است.

*** شهرستان اراک
شهرستان اراک با مساحت پنج هزار و 511 کیلومتر مربع و جمعیت 615 هزار و 702 نفر مرکزیت استان مرکزی را دارد و دارای 2 بخش، پنج شهر و 10 دهستان است.
قدمت شهری اراک بیش از 200 سال و به دوره فتحعلی شاه قاجار می رسد اما این خطه پیش از آن بخش مهمی از ایالت عراق عجم بوده از این منظر یادمان های متعددی را در حوزه فرهنگی و ابنیه در خود دارد که آشنایی با آن ها خالی از لطف نیست.
شهر اراک با عنوان سلطان آباد عجم در سال 1231 به دست سپهدار اعظم یوسف خان گرجی بنا شده که یکی از الگوهای معماری و شهرسازی ایرانی و اسلامی با بافت شطرنجی است.
تاسیسات و بناهای اولیه اراک در قالب یک قلعه با چهار دروازه با تمام امکانات شهری مورد نیاز بنا گذاشته شد که این مجموعه در قلب کلانشهر اراک با عنوان مجموعه تاریخی بازار حفظ شده و یکی از جلوه های برجسته گردشگری این شهر محسوب می شود.
مجموعه بازار اراک نمونه ارزشمند تاریخی در شهرسازی اوایل قرن 13 است و این بازار در زمان فتحعلی شاه قاجار دومین شاه قاجار در سال 1208 خورشیدی توسط یوسف خان گرجی بنا شده است.
مساحت کل این مجموعه 14 هکتار است که به صورت دو راسته بازار عمود بر هم در محورهای شمال به جنوب و شرق به غرب بنا شده و بام آن گنبدی و با کاهگل پوشیده شده و در مرکز هر گنبد نور گیری تعبیه شده که کار تهویه و نوررسانی را انجام می دهد.
بیش از 500 دهنه مغازه و 20 تیمچه و سرا در بدنه این بازار وجود دارد و راسته بازار، هشت گذر در هر کدام از دو محور جانبی دارد.
عمده حجره ها در راسته بازار استقرار یافته و کارگاه های تولیدی، بار اندازها، انبارها و بازارچه های اختصاصی در سراها وجود دارد.
در مسیرهای طولی و عرضی بازار قدیمی اراک سراها و تیمچه هایی وجود دارد که ساختمان آنها دو طبقه است و در گذشته برای استراحت تجار یا مسافرانی که از نقاط دور برای خرید به بازار می آمدند تعبیه شده بود اما امروز کمتر مورد استفاده قرار دارد.
این بازار که در گذشته استراتژیک ترین کانون این خطه بوده در سیستم تهویه، نورپرداری، تزئینات و بهره گیری از مصالح مرغوب و بافت شطرنجی متوازن منحصر به فرد است و از خصوصیات آن این است که تمام مایحتاج زیستی نظیر حمام، مسجد، مدرسه، آب انبار، انبار و کاروانسرا در بدنه آن پیش بینی شده است.
شهر اراک از زمان صفویه یکی از کانون های جمعیتی مهم ارامنه در ایران بوده که با حضور این قشر پویایی در اقتصاد و تجارت به ویژه فرش و سایر خدمات شهری در این خطه رونق گرفت.
کلیسای مسروپ مقدس از یادگارهای زیست ارامنه در اراک است که در سال 1914 میلادی (دوره قاجار ) بنا شده و در سال 1379 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
این کلیسا از جلوه های زیبای گردشگری استان مرکزی است که دارای چهار بخش مدرسه شرف ارامنه، منزل کشیش، تالار اجتماعات و فضای مراسم کلیسایی است.
ساختمان اصلی کلیسا از سه بخش مردم نشین، محراب و اتاق های جانبی تشکیل شده است و در عرصه محوطه این کلیسا نیز یادمان شهدای ارامنه نصب شده است.
حمام چهارفصل، یک قرن پیش توسط حاج ابراهیم خوانساری در اراک بنا گذاشته شده که ویژگی خاص آن تعبیه بخشی مستقل در حاشیه آن برای استحمام اقلیت های مذهبی است و این مساله نبوغ و پختگی فرهنگی مردمان این دیار با همزیستی مسالمیت آمیز ادیان است.
کاشی کاری های این میراث ارزشمند صحنه های بکر و زنده ای از چهار فصل سال را در چهار سوی این بنا به نمایش گذاشته که نشاط و سرزندگی و ظرافت های طبیعی را به بیننده هدیه می کند.
بنای این حمام قدیمی به مساحت یک هزار و 600 متر مربع دارای بخش های مجزای مردانه، زنانه، خصوصی و اقلیت های مذهبی است و پیش بینی سامانه حفظ گرمایش و تامین آب از قنات، جالب و در خور تامل است.
دالان ورودی این حمام با طاق و پله های پهن و بلند سنگی به سربنیه مردانه و زنانه منتهی می شود که با حوزی آبی رنگ در میان و دیواره های تزئین شده با کاشی های فیزوزه ای، بیننده را به هزارتوی آرامی رهنمون می کند.
تالار مردم شناسی، وسایل باستانی دوران اسلامی، تابلوهای خوشنویسی هنرمندان استان مرکزی، اشیای باستانی قبل از اسلام، کتیبه های دوران قاجاریه و صفوی و گچبری مسجد جامع، مراسم حنابندان در دوره قاجاریه و پیکره اقلیت ها از تالارهای موزه چهار فصل اراک است.
حمام چهار فصل اراک که در سال 1355 به شماره 1339 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است در دوران فعالیت خود به عنوان یکی از کانون های مهم ارتباطات اجتماعی محسوب می شده و بسیاری از اخبار و تصمیمات و موضوعات بین گروهی ودوستانه درآن نقل و حل و فصل می شده است.
این حمام همچنین در کنار اهمیتی که در جایگاه پاکیزگی و بهداشت مردم داشته، رسوماتی نظیر حنابندان، حمام دزدک، رسوم دفع شر و بیماری ، طب سنتی و آیین روز دهم تولد را درخود داشته است.
تالاب کویری میقان اراک از ظرفیت های مهم طبیعی با چشم اندازهای طبیعی بکر و قطب پرنده نگری استان مرکزی است که درفاصله 15 کیلومتری شمال شرقی اراک با مساحت 110 کیلومتر مربع واقع شده است.
وسعت دریاچه این تالاب، 18کیلومتر مربع است که در وسط آن دو جزیره به نام های کریستالین یک و دو قرار گرفته که در واقع از رسوبات کربنات کلسیم وسایر نمک های بالا آمده، تشکیل شده است.
در اطراف دریاچه گیاهان تاغ و قره داغ می روید که درتثبیت خاک و ماسه های اطراف تالاب موثرند و عبوراز این تالاب به دلیل وجود گل ولای فراوان حتی درتابستان ممکن نیست و تلاش گروه های کوهنوردی برای عبورعرضی آن تاکنون ناموفق بوده است.
وجود برج پرنده نگری در قلب این تالاب کویری امکانی منحصر به فرد است.
این منطقه طبیعی با مساحت 82 هزار و 125 هکتار در 43 کیلومتری اراک و 15 کیلومتری شهرستان محلات واقع شده که در دل خود علاوه بر جلوه های خاص از تنوع زیستی و چشم اندازهای طبیعی، 70 کتیبه متعلق به 400 سال پیش از میلاد دارد.
یک هزار هکتار از عرصه های این زیستگاه در سال 53 به عنوان منطقه تحت حمایت محیط زیست به ثبت رسیده است.
این منطقه به مساحت یک صد هکتار، تفریحگاهی خوش آب و هوا با ظرفیت های کوهنوردی است که در دامنه کوه سرخه واقع شده و این منطقه یکی از مکان های مورد اقبال مردم اراک برای گذران اوقات فراغت است.
جامعه روستایی ایران نه تنها بستر شکوفایی بخش مهمی از میراث گذشته ایران زمین است بلکه خود حافظ سرزمین و جلوه های گوناگون میراث فرهنگی و نشانگر هوش، ذکاوت و سازگاری انسان ایرانی با طبیعت متنوع و گوناگون بوده است و شهر اراک نیز از لحاظ تنوع روستایی در سطح ایران مقام برجسته ای را دارا است.
استان مرکزی دارای یک هزار و 65 روستا است که از این تعداد 25 روستا به دلیل داشتن ویژگی های خاص به عنوان روستای هدف گردشگری انتخاب شده اند.

*** روستای انجدان
این روستا در 31 کیلومتری جنوب شرقی شهر اراک واقع شده است و از جاذبه های گردشگری این روستا را می توان غارها، چشمه وآرامگاه های فرقه اسماعیلیه نام برد.
آب چشمه آن خنک و قابل شرب است واین آب پس از عبور از کوچه های روستا، باغات و مزارع را آبیاری می کند.

*** روستای هزاوه
این روستا از توابع بخش مرکزی شهرستان اراک، در 16 کیلومتری شمال غربی شهر اراک قرار دارد.
آثار تاریخی به جامانده در این روستا به دوره های اشکانی و ایلخانی مربوط می شود و از مراکز تولید انگور دراستان مرکزی محسوب می شود که تاکستان های انبوه آن در فصل تابستان جذابیت خاصی به این روستا داده است.
در داخل روستا، درخت سرو کهنسالی با قدمت بالا وجود دارد و آرامگاه شاهزاده احمد از بناهای قدیمی روستاهای هزاوه است.
این آرامگاه بر روی بلندترین ناحیه روستا بنا شده و تاریخ ساخت آرامگاه به دوره ایلخانی مربوط می شود ودر دوره صفوی تعمیرات در آن صورت گرفته است.
وجود آثار چون حمام قدیمی روستا، مسجد شبستان، امامزاده سلطان سیداحمد (جد امجد مقام معظم رهبری) مربوط به سده هشتم و نهم پیشینه تاریخی هزاوه را روشن تر می کند و خانه منتسب به امیر کبیر، مسجد، حمام و تپه های تاریخی از دیگر ابنیه مهم این روستا محسوب می شود.

*** کارونسرا شاه عباسی
این بنا مربوط به دوران صفوی است که در حدفاصل جاده اراک، خمین و در فاصله 40 کیلومتری شرق اراک قرار دارد و از مشخصات این بنا این است که به شکل مربع با چهار ایوان در جهات اصلی و یک حیات مرکزی است.

*** شهرستان دلیجان
این شهرستان با مرکزیت شهر دلیجان است و در گذشته های دور دیلگان یا دلیگانیا نامیده می شد که یکی از تعابیر در انتخاب تسمیه این شهر، ارتباط آن با محل زندگی دلاوران است.
همچنین دلیجان ها و گاری های مسافری چند روزی را در این ناحیه اقامت می کردند و همین امر سبب آبادی آن شده است و نام دلیجان گرفته شده ازهمین دلیجان ها است.
دلیجان در منتهی الیه جنوب شرق استان مرکزی واقع شده و با مساحت دو هزار و 141 کیلومتر مربع دارای یک بخش، دو شهر نراق و دلیجان و چهار دهستان است .
سوغات این شهرستان جوزقند ، گیوه و قالی است.

*** شهرنراق
نراق در 15 کیلومتری شرق دلیجان و 20 کیلومتری مشهد اردهال قرار دارد و از قدمت تاریخی بالایی برخوردار است وبعضی مورخان تاریخ نراق را قبل از اسلام می دانند.
ساختار این شهر بازسازی شده و به شکل زیبایی با موزه ها، آب انبارها و بادگیرهای تاریخی و خیابان های سنگ فرش شده پذیرای گردشگران نوروزی است.
مسجد جامع نراق نیز به عنوان نگین تاریخی این شهر در سال 1243 هجری قمری در زمان فتحعلی شاه ساخته شد و در ورودی مسجد از چوب گردو بنا شده که روی آن کنده کاری شده و محراب مسجد نیز با کاشی های رنگین و طرح های اسلیمی خودنمایی می کند.
منطقه جاسب به عنوان یکی از جاذبه های طبیعی در فاصله 40 کیلومتری دلیجان قرار گرفته است و با 30 هکتار مساحت جزء مناطق نمونه گردشگری استان مرکزی محسوب می شود.
این منطقه ییلاقی در شمال شرق شهر دلیجان با آب و هوای معتدل و دره زیبای ازنا که در بدو ورود به منطقه جاسب مشخص شده و در بستر آن رودخانه فصلی ازنا جریان دارد واقع شده است.
چشم اندازهای طبیعی سرسبز و باغ های قابلیت های طبیعی مناسبی را جهت تفریح فراهم آورده است.
غار نخجیرنیز در فاصله هشت کیلومتری شمال دلیجان و در منطقه ای به نام چال نخجیر واقع شده است.
منطقه غار نخجیر با 300 هکتار مساحت و در فاصله 20 کیلومتری تا مرکز شهر واقع شده است این منطقه از مناطق نمونه گردشگری استان مرکزی محسوب می شود.
درون غار اغلب کریستالیزه بوده واز سنگ های تزیینی زیبا تشکیل شده است و کف و دیوارهای غار پوشیده از بلورهای اسفنجی است که از این جهت یکی از غارهای زیبای کشور به شمار می رود.
علاوه براین غار دارای دالان ها و دهلیزهای بسیاری بوده که زیبایی خاصی به آن بخشیده است منشورها اسفنج های بلورین، باغ های مرجانی، دالان ها، دهلیز ها، تراس ها وحوضچه های متعدد جلوه های انحصاری به این غار داده که آن را سرآمد سایرغارهای آهکی جهان قرار داده است.
در انتهای این غار زیبا دریاچه ای قرار دارد که هنوز قابلیت قایقرانی در آن مستقر نشده است.

*** شهرستان خمین
خمین در جنوبی ترین منطقه استان مرکزی قرار دارد که وسعت آن دو هزار و 267 کیلومتر مربع است.
این شهرستان در گذشته جزء منطقه پهناور ولایت جبال (عراق عجم) بوده و در بستر تاریخ تحولات زیادی را در خود به یادگار دارد.
خمین دارای دو شهر خمین و قورچی باشی، دو بخش و هفت دهستان است که 118 هزار و 424 نفر از جمعیت استان مرکزی را در خود جا داده است.
زبان و لهجه رایج در این شهرستان فارسی است اما بخش هایی از خمین به زبان های لری و ترکی تکلم دارند.
بیت قدیمی حضرت امام خمینی (ره) از جاذبه های تاریخی و فرهنگی خمین محسوب می شود و منزل پدری امام در خمین هر ساله میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجی است.
این بنا در محله سر پل شهر و در شمال رودخانه با چهار هزارو 300 مترمربع ساخته شده که قدمت آن مربوط به دوران قاجار است.
جلوخان، فضای ورودی اصلی و پیش تاق، هشتی، دالان، حیاط، اتاق ها، شبستان و برج بخش های اصلی از این مجموعه تاریخی را شامل می شود.
کوه بوجه خمین در جنوب شهر خمین واقع شده و به صورت مخروطی خودنمایی می کند و به عنوان یکی از تفرجگاه های مهم این شهرستان محسوب می شود.
این تفرجگاه مکانی برای برگزاری آیین های بومی و محلی است و امکانات و تاسیسات خاص نیز برای حضور گردشگر در آن پیش بینی شده است.
منطقه حفاظت شده الوند نیز در 20 کیلومتری خمین واقع شده که منطقه ای است کوهستانی با کمربندهای ارتفاعی متفاوت که دارای کوه ها و تپه ماهورهای بلند و دره های متعددی است.
از نظر آب و هوایی از اقلیم نیمه خشک سرد برخوردار است و بیش از 60 گونه پرنده و11گونه پستاندار در آن زندگی می کنند.
سنگ نگاره های تیمره نیز از جمله جاذبه های تاریخی خمین است که قدمت این سنگ نگاره ها بین 10 تا 15 هزار سال و قدمت سنگ نوشته ها و کتیبه ها را بین 700 تا سه هزار سال تخمین زده اند.
در این کتیبه ها از حروف پهلوی، عربی و فارسی استفاده شده است.

*** شهرستان کمیجان
شهرستان کمیجان با وسعت یک هزار و 584 کیلومتر مربع دارای 45 هزار و 723 نفر جمعیت است که در 96 کیلومتری مرکز استان به سمت غرب قرار دارد.
در این شهرستان روستای تاریخی وفس به عنوان منطقه نمونه و روستای هدف گردشگری استان مرکزی انتخاب شده است و هر ساله پذیرای گردشگران نوروزی است.
کوچه باغ های پیچ در پیچ با درختان سایه دار جلوه بسیار زیبایی به روستا بخشیده و چشم اندازهای طبیعی و کوهستانی آن مورد توجه گردشگران بسیاری است.
روستای طرلان در دره ای با طبیعت جالب و منظره خاص و محیطی سر سبز یکی از جاذبه های گردشگری و طبیعت گردی این منطقه محسوب می شود.
قلعه عیسی خان بهادری در جنوب غربی شهر کمیجان و در شمال غرب روستای آقچه کهریز واقع شده است.
قلعه خاندان بهادری با ویژگی های خاص معماری چون نگینی ارزشمند بر انگشتری روستای ترک زبان اسفندان کمیجان می درخشد.
این قلعه دارای برج هایی بلند در هر گوشه است که هم اکنون ارتفاع برج ها و حصارهای آن در اثر گذشت زمان و تخریب های تدریجی، کوتاه تر شده و به 6 متر رسیده است.

*** شهرستان محلات
این شهرستان با وسعت یک هزار و 995 کیلومتر و جمعیت 49 هزار و 264نفر در جنوب شرقی استان مرکزی واقع شده است. محلات دارای یک بخش مرکزی، دو شهر محلات و نیم ور و دو دهستان خورهه و باقرآباد است.
این منطقه در روزگار هخامنشیان بخش کوچکی از ماد به شمار می رفته و در دوره اشکانیان نیز جزئی از ایالت والی نشین ماد بزرگ بوده است.
در زمان سلوکیان این ناحیه مخصوصا بخش شمالی آن یعنی منطقه خورهه مورد توجه حکام یونانی بوده است.
در دوران نخستین اسلامی این شهرستان جزء منطقه ای به شمار می رفته که به نام جبال و کهستان خوانده می شده است.
محلات کنونی شهری با صفا با جاذبه های بکر طبیعی است و این شهر به بام گل ایران شهرت دارد و از جاذبه های مهم گردشگری آن می توان به آتشکده اتشکوه، مسجد جامع ساوه، سرچشمه محلات، چشمه حکیم، آبگرم محلات، یخچال طبیعی نیم ور، سرستون های تاریخی خورهه، قلعه آقاخان، غار یکه چاه و ده ها اثر زیبای دیگر اشاره کرد.

*** شهرستان آشتیان
شهرستان آشتیان در مرکز استان مرکزی و در شمال شهرستان اراک قرار دارد.
این شهرستان با جمعیت 21 هزار و 121 نفر و مساحتی بالغ بر یک هزار و 239 کیلومتر مربع در 80 کیلومتری اراک واقع شده است.
آشتیان از شهرهای بسیار کهن ایران است و آثار دوره مادها در این شهرستان به وفور به چشم می خورد که از جمله آن انواع آتشکده ها است.
آتشکده فردیجان از مشهورترین ابنیه به جای مانده دوره ماد در آشتیان است.
مردم این خطه به زبان فارسی تکلم می کنند اما سخن گفتن به زبان ترکی نیز در بخش هایی از این شهرستان رایج است.
سوغات مشهور این شهرستان صابون، گردو و بادام است و صابون پزی به عنوان یکی از کانون های اقتصادی سنتی آشتیان مطرح است.
شهرستان آشتیان مشاهیر زیادی دارد که از جمله آن می توان نام دکتر محمد قریب، دکتر عبدالعظیم قریب، عباس اقبالی آشتیانی، پروین اعتصامی، میرزا هدایت الله دفتری، میرزا محمد حسین قریب (شمس العلما) و دکتر اسماعیل آشتیانی را برد.
صنایع دستی این شهرستان بیشتر دستبافته های سنتی و آثار چوبی است.

*** شهرستان ساوه
این شهرستان وسیع ترین شهرستان استان مرکزی به شمار می رود و ساوه در لغت به معنی خرده طلا است و از شهرهای بسیار قدیمی ایران به شمار می رود.
مغول ها در سال 617 هجری قمری شهر ساوه را غارت کردند و کتابخانه عالی آن را که دارای آلات نجومی نیز بود آتش زدند، اما پس از آن خواجه ظهیرالدین علی بن ملک شرف الدین ساوجی و فرزندش در قرن هشتم برج و باروی شهر را تکمیل کردند.
پایه اقتصاد ساوه را صنعت و کشاورزی تشکیل می دهد و تولیدات کشاورزی آن انار، انجیر خشک و طالبی است و این شهرستان به دلیل مجاورت با کویر و ارتفاعات کم دارای آب و هوای گرم و خشک است.
سوغات ساوه را میوه هایی چون انار، طالبی، خربزه و امروزه پسته، زیتون و زعفران و صنایع دستی از قبیل کوزه های سفالی و فرش دستباف تشکیل می دهد.
غار آقداش ، مسج جامع ساوه و منطقه تفرجگاهی سدالغدیر، روستای باغ شیخ و منطقه گردشگری یولاق از جمله دیدنی های این منطقه است.

*** شهرستان خنداب
شهرستان خنداب با مساحت یکهزار و 365 کیلومتر مربع و جمعیت 59 هزار و 727 نفر یکی از شهرستان های استان مرکزی است که باغات میوه آن مشهور است و از طبیعت بکر و منحصر به فردی برخوردار است .
باغات انگور، هلو و زردآلوی این منطقه همچنین مزارع گوجه آن بخش بزرگی از نیاز بازارهای داخلی را تامین می کند.
وجود دالان طبیعی دشت شراء شرایطی را برای خنداب به وجود آورده که از زیستگاه های مهم باشد.
رودخانه قره چای در دره خنداب، دشت کمیجان، رودبار و تفرش روان است و زیبایی های زیادی در کنار این رود وجود دارد که گردشگران نوروزی را به خود می خواند.

*** شهرستان زرندیه
شهرستان زرندیه شمالی ترین منطقه استان مرکزی است که وسعت چهار هزار و 163 کیلومتری دارد و 58 هزار و 387 نفر از جمعیت استان را در خود جای داده است.
این شهرستان دارای 2 بخش به نام های مرکزی و خرقان، 6 دهستان رودشور، حکیم آباد، خشکرود، الویر،؛ دوزج و علیشار است.
زبان غالب مردم آن فارسی با لهجه محلی است اما بخش هایی از ان با گویش الویری و تاتی سخن می گویند.
کوه قلیچ، سد رودخانه سه رود ، یخچال طبیعی مهدی آباد، منطقه گردشگری رودشور،امامزاده عبدالملک پیگ، تپه گبری الویری، حمام کبلعلی خان خلج، حمام الویر، مسجد اعظم، تپه سنگ و کاروانسرای شاه عباسی از دیگر مناطق دیدنی زرندیه است.
صنایع دستی این شهرستان عمدتا دست بافته های سنتی، سفالینه، کتابت و نگارگری، قلمزنی روی فلز و آثار چوبی است.

*** شهرستان تفرش
این شهرستان به مرکزیت شهر تفرش در 90 کیلومتری اراک واقع شده و از نظر تاریخی با منطقه آشتیان پیوست دارد.
قدمت شهر تفرش به قبل از اسلام می رسد و دارای اقلیمی کوهستانی با چشم اندازهای بکر طبیعی است.
مردم این شهرستان با زبان فارسی تکلم می کنند و سوغات برجسته آن بادام، گردو، قلمزنی مس چکشی است .

روستای خانک، منطقه کوی باران،آب معدنی گراو، غارعلی خورند، سد کشه، پارک حکیم نظامی، بازار قدیمی تفرش، چاه آب افشان، آبشار قطره باران، آب انبار بلور، قلعه حیدری، تکیه زاغرم، آرامگاه امامزاده محمد(ع)، خانه عباسقلی خان میرپنج، امامزاده شاهواری، امامزاده سرآبادان ، بقعه امامزاده مهدی ملقب به ابوالعلی از دیگر اماکن دیدنی تفرش است.
تفرش به مهد پرورش نخبگان ایران شهرت دارد و بزرگانی چون پروفسور محمود حسابی پدر علم فیزیک ایران، دکتر پارسا پدر علم گیاه شناسی ایران، توران میرهادی اولین دندانپزشک ایران، شیخ طبری دانشمند بزرگ ایرانی، ابوالقاسم سحاب پدر جغرافیای ایران، حسینعلی نکیسا استاد آواز و موسیقی ایرانی و فروغ فرخزاد را در دامان خود پرورانده است.
آرامگاه پروفسور حسابی در بطن شهر تفرش یکی از دیدنی های زیبا و مایه افتخار هر ایرانی است.

*** شهرستان شازند
این شهرستان در جنوب غربی استان مرکزی واقع شده و دارای سه بخش مرکزی، سربند و زالیان است.
پنج شهر به نام های شازند، آستانه، مهاجران، هندودر و توره و هشت دهستان است.
جمعیت شازند 120 هزار و یکصد نفر است و در 35 کیلومتری اراک واقع شده است.
این خطه دارای چشمه سارها و سراب های پرآبی است که طبیعت منحصر به فردی را برای منطقه رقم زده است.

چشمه بلاغ حک، سراب پنجعلی، پیست اسکی پاکل، سراب عباس آباد، چشمه دوخواهران، چشمه عمارت، سراب اسکان، غار کیخسرو، امامزاده سهل بن علی، حمام ده کائید، پل دوآب ، امامزاده روستای تکیه، منزل اربابی روستای تواندشت و کلیسای هاکوپ مقدس از دیگر دیدنی های شهرستان شازند است.

*** شهرستان فراهان
فراهان دیاری نام آشنا در پرورش بزرگان و نخبگان ایران است.
فراهان در عهد ساسانیان 360 پارچه آبادی داشته و این شهرستان به مرکزیت فرمهین دارای 26 هزار نفر جمعیت است و اینک به عنوان یکی از شهرستان های دوازده گانه استان مرکزی دارای دو بخش و 53 روستا است.
اقتصاد این منطقه مبتنی بر کشاورزی و دامپروری است اما بزرگترین واحد نخ ریسی خاورمیانه در قلب آن قرار دارد.
شهر زیر زمینی زلف آباد با قدمت کهن از دیگر جاذبه های دیدنی فراهان است و حفاری های باستان شناسی این شهر در سال 88 انجام شد و این شهر توسط حکومت قاجاریه به عنوان مقابله با نارضایتی ساکنان این شهر، به آب بسته شده است.
در جوار این شهر زیرزمینی امامزاده احمد زلف آباد قرار دارد که هر تابستان در آن جشن تیرگان و شکرانه گندم برپا می شود.
حمام خنجین، امامزاده تبرته، شاهزاده حسین نظام آباد، امامزاده احمد بن علی، تکیه فرمهین از جمله جاذبه های این شهرستان است.
مشاهیر بزرگ فراهان امیرکبیر، قائم مقام فراهانی، ادیب الممالک فراهانی و میرزا عیسی قائم مقام فراهانی است و بیشترین سوغات این منطقه نیز جاجیم، گلیم و قالی های محلی است.
استاندار مرکزی نیز گفت: این استان با وجود ظرفیت کم نظیر در اماکن تاریخی، گردشگری و مشاهیر می تواند به عنوان مقصد گردشگری نوروزی معرفی شود.
سیدعلی آقازاده افزود: استان مرکزی ظرفیت های مناسبی در ابعاد مشاهیر، اماکن، مناظر طبیعی و اقامتی دارد، بنابراین این استان در داشته های فرهنگی و تاریخی در کشور برجسته است.
وی اظهار کرد: وجود غار زیبای نخجیر اثر بی بدیل و زیبا در خاورمیانه، بیت تاریخی حضرت امام خمینی (ره) در خمین، آبگرم شهرستان محلات، اماکن تاریخی ساوه و آثار و ابنیه تاریخی اراک از داشته های فرهنگی استان است که برای گردشگران نوروزی قابل تامل است.
آقازاده افزود: مسئولان مربوطه امکاناتی را در استان فراهم کنند تا خانواده ها برای حضور در استان، برنامه ریزی بازدید از اماکن طبیعی، تاریخی و گردشگری استان را تدارک ببینند.
وی اظهار کرد: بار سنگین فعالیت ها در تعطیلات نوروزی برعهده نیروی انتظامی است که در داخل شهرها حافظ جان و مال مردم هستند و در محورهای برون استانی نیز خدمات رسانی می کنند.
استاندار مرکزی گفت: بزرگترین خدمات در ایام تعطیلات نوروزی، کمک به کاهش تلفات ناشی از سوانح جاده ای است که همه مسئولان برای تحقق این مهم بکوشند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی نیز گفت: 15 نوروزگاه در نقاط مختلف استان برای تعطیلات نوروزی امسال پیش بینی شده است.
سیدمحمد حسینی افزود: در این نوروزگاه ها خدماتی همچون ارائه سوغات، صنایع دستی محلی و گردش در اماکن مختلف شامل مسجد جامع ساوه، قلعه سالارمحتشم خمین، قنات ابراهیم آباد، نیمور محلات، نراق، دلیجان، بازارچه صنایع دستی قورچی تدارک شده است.
وی اظهارکرد: برپایی نمایشگاه صنایع دستی و سوغات در پارک ملت اراک و نمایشگاه بین المللی استان از دیگر برنامه های پیش بینی شده میراث فرهنگی برای تعطیلات نوروز است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: استقبال از مسافران نوروزی در روز دوم سال جدید در سه راهی خمین نیز همانند سال های گذشته انجام و میهمانان با ورود به استان با دریافت پیامکی اطلاعات مورد نیاز از آدرس مکان های گردشگری و شماره تماس های ضروری را دریافت خواهند کرد.
حسینی افزود: 10کمیته شامل خدمات حمل و نقل، امداد و نجات، انتظامی، امنیتی و ترافیک، هماهنگی شهرداری ها و دهیاری ها، برنامه ریزی و آمار، اسکان ، نظارت و تنظیم بازار، ارزیابی عملکرد و رسیدگی به شکایات، بهداشت سلامت و محیط زیست و اطلاع رسانی، تبلیغات و امور فرهنگی در ستاد تسهیلات نوروزی استان پیش بینی شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: استان مرکزی به دیار مشاهیر شهرت دارد و ظرفیت های غنی گردشگری تاریخی، فرهنگی و طبیعی دارد.
حسینی افزود: تجهیز مجتمع های بین راهی و رفاهی، توسعه خدمات زیر بنایی، اطلاع رسانی بهینه از ظرفیت های گردشگری با تهیه دست نوشته ها و کتابچه های گردشگری شهرستان ها از جمله اقدام های انجام شده برای افزایش حضور گردشگران در استان مرکزی است.
وی ادامه داد: 6 بازارچه دائمی صنایع دستی در شهرستان های استان مرکزی از جمله اراک، دلیجان، خمین و ساوه، مراکز فروش صنایع دستی و سوغات در مبادی شهرستان ها استان، چاپ 400هزار نسخه دست نوشته، تهیه کتابچه های گردشگری شهرستان های استان، برپایی 30 نوروزگاه در مبادی شهرهای و استقرار نمایشگاه های صنایع دستی از برنامه های ویژه برای خدمات به گردشگران نوروزی در استان است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی یادآور شد: سه هزار اثر تاریخی شناخته شده در استان وجود دارد که 870 مورد از آن ها به ثبت ملی رسیده و از جمله آن قنات ابراهیم آباد اراک است که در فهرست آثار جهانی نیز جای دارد و به منظور معرفی بهینه این جاذبه ارزشمند به گردشگران داخلی و خارجی یک نوروزگاه در این محل ایجاد شده است.
حسینی افزود: 15 هتل و مهمانپذیر استان مرکزی با ظرفیت هزار و 500 تخت برای اسکان مسافران نوروزی آماده است و در کنار این امکانات اسکان در مدارس تدارک شده توسط ستاد اسکان آموزش و پرورش استان نیز وجود دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: 12 موزه تاریخی، 14 اقامتگاه بوم گردی، 71 واحد استیجاری، 41 مجتمع بین راهی و 57 دفتر خدمات مسافرتی در این استان از آمادگی کامل برای ارایه خدمات به مسافران نوروزی برخوردار هستند.
شهردار اراک نیز گفت: سیمای شهری اراک در آستانه نوروز با 76 نماد ویژه آراسته شده و آمادگی کامل برای استقبال از بهار در این کلانشهر وجود دارد.
داود تاجران افزود: 10 سفره هفت سین در حجم و اشکال مختلف در سطح میادین شهری اراک پهن شده است و ضمن نصب 10 نماد فرهنگی و نوروزی در بخش های مختلف شهر، پنج نماد از لبخند انسانی و شادی نیز آذین بخش این کلانشهر در آستانه نوروز است.
وی گفت: در راستای اجرای طرح های استقبال از نوروز و ایجاد نمادهای مختلف در کلانشهر اراک حدود 6 میلیارد ریال اعتبار اختصاص یافته است.
شهردار اراک بیان کرد: ایجاد سقف نوروزی در یکی از خیابان های پرتردد اراک، نصب 46 نماد زینتی لاله و چهار نماد از پرچم ایران در نقاط مختلف کلانشهر اراک از دیگر برنامه های تدارک شده برای آراستگی شهری در نوروز امسال است.
تاجران اظهار کرد: چهار هزار متر مربع نقاشی سه بعدی بر روی دیوارهای شهر ایجاد خواهد شد و تمام نیمکت های عمومی خیابان های شهید رجایی، شهید بهشتی، کوی علی ابن ابیطالب (ع)، کوی سجادیه و رودکی اراک تعویض و ساماندهی می شود.
وی گفت: رنگ آمیزی و نورپردازی پل خیبر، ایجاد نخستین پیاده راه شهری در دروازه شهرجرد اراک، نورپردازی درختان، مقبره آقا محسن عراقی و ورودی شهرک رضوی، ساماندهی پنج آب نما در میادین شهدا، آزادگان، ملت، هفت تیر و صنعت، رنگ آمیزی و گل کاری ویژه در حد فاصل میدان جهاد تا میدان سرداران، رنگ آمیزی هفت هزار متر جداول و نصب 2 هزار پرچم ایران و بهارانه بخش دیگری از برنامه های شهرداری اراک برای استقبال از نوروز است.
وی اظهار کرد: همه تلاش ها در مجموعه شهرداری برای افزایش روحیه نشاط و شادی مردم در ایام نوروز به کار گرفته شده و نیروهای مدیریت شهری با تلاش شبانه روزی در این زمینه فعالیت دارند.
شهردار ارا‌ک گفت: جشنواره های هفت سین نوروزی، رنگ آمیزی تخم مرغ و گالری موزه خیابانی برای نخستین بار در کشور توسط شهرداری اراک با هدف ترویج و آشنایی خانواده ها با سمت و آیین های نوروزی برپا می شود.
داوود تاجران افزود: جشنواره گل های لاله در مرکز تولید گل در شهر صنعتی اراک برای بازدید عموم شهروندان و مسافران دایر می شود.
وی اظهار کرد: شهرداری اراک برای حمل اجساد ناشی از سوانح جاده ای،2 دستگاه آمبولانس در نظر گرفته تا در ایام تعطیلات به کارگیری شود.
مدیر عامل سازمان فرهنگی، ورزشی شهرداری اراک نیز گفت: اولین و بزرگترین جشنواره سفره هفت سین سیار کشور با حضور 2 عروسک حاجی فیروز و ننه سرما همراه با کاروان سفره هفت سین در اراک برگزار می شود.
حمید حسنی افزود: این جشنواره مطابق برنامه اعلام شده به مدت هفت روز و در 10 اجرا برگزار خواهد شد.
وی اظهار کرد: این نمایش خیابانی علاوه بر اجرای پرفورمنسی متفاوت از سنت کهن نوروز، پیام ها و نکات شهروندی را نیز در قالب هنر نمایشی به شهروندان یادآوری می کند.
بیش از 2 هزار جاذبه گردشگری در استان مرکزی شناسایی شده که 850 اثر تاکنون در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
6991/3075/
انتهای پیام ∎​