به گزارش ایکنا؛ بیست و هشتم اسفندماه مصادف با اولین روز از ماه مبارک رجب است که در این روز پنجمین امام شیعیان، امام محمدبن‌علی الباقر دیده به جهان گشود و در مدت حدود 20 سال امامت خود توانست تشنگان علم را سیراب کند و به نوعی نهضت علمی را پایه‌گذاری کرد، به گونه‌ای که به دلایل مختلف در دوران امامت ایشان فضایی فراهم شد که امام(ع) توانست به مسائل علمی بپردازد و شاگردان زیادی را نیز تربیت کند، ضمن این که بیشترین روایات نیز به نقل از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) نقل شده و علت آن هم اهتمام این دو امام به کار فرهنگی و علمی است.
به همین مناسبت و به منظور آشنایی بیشتر با عصری که امام باقر(ع) در آن می‌زیست و نحوه مواجهه ایشان با فرقه‌‌های کلامی و علت‌های رونق گرفتن مسائل علمی با حجت الاسلام و المسلمین حسن پویا، عضو هیئت علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی گفت‌وگویی داشتیم که مشروح آن را در زیر می‌خوانید.
وی در ابتدای سخنان خود بیان کرد: دوران امامت امام باقر(ع) حدود بیست سال به طول انجامید، البته این نکته را نیز باید متذکر شوم که سیره ائمه(ع) این بود که، تا زمانی که امام قبلی امام بود، آن امام سکوت می‌کرد و می‌بینیم در دوران امامت امام علی(ع) نیز تا ایشان، خود امام حسن(ع) را برای کاری به جایی نمی‌فرستادند، امام حسن(ع) وارد صحنه نمی‌شدند و همه ائمه(ع) نیز همینگونه رفتار می‌کردند.
پویا در ادامه افزود: امام باقر(ع) نیز مدت طولانی همراه ائمه بودند و حدودا 4 ساله بودند که جدشان امام حسین(ع) را همراهی کردند و بعد، حدود 37 سال همراه با امام سجاد(ع) بودند و بعد از آن هم دوران امامت خودشان بوده است، اما آن دوران که امام طی کردند با 10 تن از خلفای اموی از معاویه تا هشام بن عبدالملک همراه بودند و دوران امامت نیز با پنج تن از خلفای اموی ازجمله ولید بن عبدالملک، عمر بن عبدالعزیز، یزید به عبدالملک و هشام به عبدالملک همراه بودند که در نهایت هشام ایشان را به شهادت رساند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی بیان کرد: دورانی که امام باقر(ع) امامت داشتند، دورانی بود که اموی‌ها و عباسی‌ها در ستیز بودند و عمر بن عبدالعزیز منع کتابت از حدیث را برداشت که کار بسیار بزرگی بود و این دوران دوران شکوفایی بود، همانطور که پیامبر(ص) خبر داده بود که فرزندی از من می‌آید و شکافنده علوم است و به همین معنا است که آن زمان، دوران نشر معارف اسلامی بود و دورانی بود که فقهای بزرگی ظهور یافتند، چون مسلمانان از فتوحات خارجی و جنگ‌های داخلی فراغت پیدا کرده بودند و به معارف و فراگیری علوم روی آورده بودند و از اطرف و اکناف به مدینه آمدند و خدمت امام باقر(ع) می‌رسیدند که زمان امام صادق(ع) نیز این روال ادامه یافت. محدثان و فقهای بزرگی مانند سعید بن مسیب و عروه بن زبیر و امثال اینها در آن زمان بودند و با باز شدن راه کتابت حدیث و نشر آن، امام باقر(ع) موقعیت بسیار خوبی پیدا کردند.
پویا در ادامه افزود: نگاه دیگری هم در این جا است که به هر حال چون معارف دین نشر می‌یابد، افراد خاصی هم پیدا می‌شوند که از آن معارف استفاده‌های درست و صحیحی نمی‌‌کنند، فرقه‌های مختلف انحرافی هم پیدا شد که اشعری و معتزله، جزء شاخص‌های آنها محسوب می‌شوند ولی افراد زیادی بودند که در این دوران پدید آمدند و امام باقر(ع) با این نگاه به ترویج معارف شیعه پرداختند که همان صراط مستقیم و حقیقت دین بود و افرادی را مانند ابان بن تغلب داشتند که گفتند در مدینه مستقر شود و فتوا دهد.
عضو هیئت علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی تصریح کرد: یا زراره که از مشهوترین شاگردان امام باقر(ع) و امام صادق(ع) است و یا محمد بن مسلم که فقیه وارسته و اهل کوفه بود و در مدنیه برای فراگیری علم آمده بود، وقتی امام باقر(ع) در مسجد الحرام طواف می‌کردند، هشام می‌بنید که مردم دور و اطراف یک شخصی جمع شده‌اند، بعد از این که پرس و جو می‌کند، متوجه می‌شود که این فرد همان امام مردم عراق یعنی امام باقر(ع) است، و متأسفانه زمینه‌ای ایجاد می‌شود که امام باقر(ع) و امام صادق(ع) را به شام فرا می‌خواند.
پویا در ادامه به سیره ائمه(ع) در مواجهه با فرق و تشعبات انحرافی اشاره و بیان کرد: متاسفانه از سیره پیامبر(ص) و ائمه(ع) دور شده‌ایم، اما شاید به ندرت هم ندید‌ه‌ام که کسی را تکفیر کنند و این با سیره و روش قرآن نمی‌سازد که بخواهند کسی را تکفیر کنند، در قرآن هر سوالی می‌شود قرآن فرضا می‌فرماید: «وَ يَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ» و ... پس از آن می‌بینیم که به خوبی پاسخ داده شده است، یا در مورد فرشتگان که وقتی خداوند انسان را خلق می‌کند، سوال می‌کنند و خداوند هم به حرف آنها و سخن آنها نه تنها گوش می‌دهد، بلکه به آنها پاسخ منطقی می‌دهد، روش خود پیامبر(ص) و ائمه(ع) نیز همینطور بود، به ویژه زمان امام باقر(ع) که نحله‌های گوناگونی به وجود آمده بودند. اما امام باقر حتی وقتی در محضر خلفا حضور می‌یافتند، به سخن آنها گوش می‌دادند و یکی از صفات بارز امام باقر(ع) نیز حلم و بردباری ایشان است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی تصریح کرد: در نتیجه ائمه(ع) کاملا به هر سخنی گوش می‌دادند و بعد هم با منطق و دلیل پاسخ می‌دادند و این بود که حتی کسانی که امام را قبول نداشتند نیز نسبت به جایگاه رفیع آنها اقرار می‌کردند، شخصی می‌گوید که من در محضر امام باقر(ع) شرکت می‌کردم، با این که در ذهنش این بود که با خود می‌گفت احساس می‌کردم پیروی از پیامبر(ص) و امام علی(ع) دشمنی با امام باقر(ع) است، ولی به قدری این شخص سخنور و ادیب بود شرکت می‌کردند، بعد از مدتی به امام خبر می‌دهند که فلانی در حال احتضار است و وصیت کرده که شما بر او نماز بخوانید، امام(ع) بر بالین این فرد حضور می‌یابد و با ایشان صحبت می‌کنند و دارویی می‌دهند که موجب شفا گرفتن آن فرد می‌شود و خیلی عجیب است که می‌گوید یقین کردم که شما حجت خدا هستید و از مریدان امام(ع) می‌شود، در نتیجه روش و سیره ائمه(ع) با همه افراد اعم از معاند و ... بسیار منطقی و روشنگرانه بوده است.
وی در ادامه و در پاسخ به این سؤال که به چه دلیل در عصر امام باقر(ع) نهضت علمی رونق می‌گیرد بیان کرد: چند علت را دبرای این مسئله می‌توان مطرح کرد، تا آن زمان از کتابت حدیث منع می‌شده و اندیشمندان جرات نمی‌کردند که بگویند و بنویسند و ...، جاعلان و کذابان حدیث‌های جعلی و دروغی داشتند و نشر می‌دادند و شاهد این هستیم که به یک باره این جو باز می‌شود.
پویا تصریح کرد: وقتی یک مدتی انسان‌ها را از یک کاری منع کنند، به محض این که فضا برای آن کار باز شود، گویی شرایط برای مردم مانند کسی می‌شود که از زندان رهایی یافته است و وارد جو باز شده است، دیگر این که بنی امیه و بنی عباس اختلاف‌هایی داشتند و دوران امویان نیز رو به اتمام بود و امام باقر(ع) نیز از این فرصت بهترین استفاده را بردند و به آرامی اقدامات لازم را آغاز کردند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی گفت: ایشان به جای برخوردهای تند به متن معارف دین پرداختند و از این زمینه بهترین استفاده را کردند و نتیجه این شد که احادیث صادقین(ع) نشر یافت و بعد از آن شاگردان این دو امام نیز به شهرهای مختلفی رفتند و احادیث ائمه(ع) را نشر دادند، همانطور که پیامبر(ص) به جابر فرمودند، تو به زودی مردی از خاندان من را درک می‌کنی که اسم او، اسم من و است و خصوصیت او مانند خصوصیات من است و یک شکاف و درخششی در علم ایجاد می‌شود که بی نظیر است و سلام من را به او برسان.
پویا در ادامه و در پاسخ به این سؤال که عالمان اهل سنت در آن زمان چه مواجهه‌ای با امام باقر(ع) بیان کرد: آنها همگی به شخصیت علمی امام باقر(ع) معترف بودند و امام(ع) را قبول داشتند، البته تعبیر خوبی نیست که بگوییم هوا و هوس در آرای آنها بوده است اما امام(ع) را به عنوان یک شخصیت علمی و دائم‌الذکر و اهل بردباری و ... می‌شناختند اما این که مطیع محض شوند اینطور نبوده است، البته آنها که حکومتی، به معنای خاص نبودند ائمه(ع) را قبول داشتند و کار خود را هم انجام می‌دادند که می‌توان ابوحنیفه و امثال او را نام برد که در همبن دوران‌ها بودند، البته ممکن است حب جاه و ... وجود داشته باشد و به قول امام راحل(ره)، علم بالاترین حجاب و حجاب اکبر است و گاهی هم این مرید و مرادها حجاب می‌شود و ممکن است که حق و حقیقت را نبینند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی در انتهای سخنان خود تصریح کرد: از این کلام بلند پیامبر(ص) کلامی بهتر در مورد امام باقر(ع) نیست که او شکافنده علوم بود آنچنان شکافنده‌ای که جهان و دوران بعد از خود را مبهوت کرد، در واقع حقیقت علوم آل محمد(ص) در این دوران شکوفا شد و درخشش پیدا کرد.
انتهای پیام