صاحب‌خبر - زهره احدی
رجل سیاسی عبارتی است که بارها و بارها آن را شنیده ایم، تکرار شنیدن این عبارت در ایام انتخابات بیشتر هم می‌شود چراکه تایید یا رد صلاحیت نامزدهای انتخابت ریاست جمهوری توسط شورای نگهبان در تعریف این عبارت نهفته است. بنابراین اهمیت تعریف رجل سیاسی با توجه به دامنه تاثیرگذاری که بر سرنوشت سیاسی کشور دارد، اتفاق عجیبی نیست و زمانی که مسئله زنان و تعریف جایگاه این گروه از جامعه در تعریف رجل سیاسی هم به آن اضافه می‌شود، بر ابهام و سوالات پیرامون این عبارت اضافه می‌شود. معمای رجل سیاسی مسئله ای است که از زمان تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد و تا به امروز هم ادامه یافته است، حتی صحبت‌های روز گذشته سخنگوی شورای نگهبان درخصوص این عبارت چیزی از ابهامات آن کم نکرد چراکه همچنان درخصوص اینکه زنان نیز می‌توانند رجال سیاسی باشند به قطعیت نرسیده اند.
روز گذشته سخنگوی شورای نگهبان تعاریف، شرایط و معیارهای تشخیص رجل سیاسی ـ مذهبی را برای نامزدهای ریاست‌جمهوری اعلام کرد اما همچنان ابهاماتی درخصوص حضور زنان در این تعریف و اینکه زنان هم می‌توانند به سمت ریات جمهوری برسند یا خیر وجود دارد. البته سال‌ها است که سوال‌هایی در این زمینه وجود دارد که هنوز هم بی پاسخ مانده است. آیا رجل سیاسی بودن برای نامزدهای ریاست جمهوری تنها به مردان مربوط می‌شود یا این قانون زنان را نیز در برمی‌گیرد؟ تا به امروز زنان بسیاری برای نامزدی ریاست جمهوری اقدام کرده‌اند اما از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شده‌اند. با این وجود برای رد صلاحیت آنها دلیل واضحی ارائه نکرده‌اند. شورای نگهبان حتی یک بار علت اصلی رد صلاحیت زنان را جنسیت آنان عنوان نکرده و همین اقدام شورای نگهبان ابهامات ماجرا را بیشتر هم کرده است. حتی عباسعلی کدخدایی روز گذشته پس از اینکه تعریف رجل سیاسی را گفت، همچنان در خصوص جنسیت نامزدها پاسخی قطعی ارائه نکرد. نعمت احمدی حقوقدان برجسته کشورمان در رابطه با این مسئله در گفت‌وگو با «ابتکار» عنوان کرد: «از ابتدای انقلاب این مسئله وجود داشت و زنانی همچون اعظم طالقانی که قدرتمند، با سواد و دارای سابقه انقلابی هستند در تلاش بودند تا در این زمینه ورود پیدا کنند ولی موفقیتی نداشتند.» وی تصریح کرد: «بر کسی پوشیده نیست که خانم طالقانی فردی تحصیلکرده است و سابقه سیاسی هم دارد و مدیر مسئول نشریات مختلفی هم بوده است. وی در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کرد اما رد کردند اما هیچ‌گاه نگفتند که این اتفاق به دلیل زن بودن رخ می‌دهد. در مجلس خبرگان هم عضو زن داشته‌ایم و ممنوعیتی از نظر قانونی وجود ندارد اما همچنان ابهامات آن را برطرف نکرده اند.» این حقوقدان با اشاره به سابقه شورای نگهبان در رد صلاحیت‌ها بیان کرد: «شورای نگهبان باید دقیقا در این خصوص پاسخگو باشد که بر اساس چه متر و معیاری فردی همچون آقای محمود احمدی نژاد رجل سیاسی شد و چرا هشت سال سرنوشت کشور را به وی سپردند؟ در مقابل هم با چه معیاری هاشمی رفسنجانی را به رغم سوابقی که داشت رد صلاحیت کردند؟»
واژه‌ای دردسرساز
درست است که واژه رجل در عربی و ترجمه آن در زبان فارسی به معنای مرد سیاسی است اما تفاوت‌های کاربرد زبانی این واژه منجر شده است نظرات متفاوتی در خصوص ترجمه صحیح این واژه داشته باشیم. احمدی در این خصوص مطرح کرد: «اگر بخواهم به عنوان یک حقوقدان در این خصوص اظهار نظر کنم به نظر من رجل سیاسی منصرف از جنسیت است و رجل به معنای مرد نیست بلکه رجل سیاسی به معنای فردی است که دارای توان مدیریتی باشد.» وی خاطرنشان کرد: «در حقیقت ابهامی در تعریف رجل سیاسی وجود ندارد بلکه این شورای نگهبان است که ورود ابهام آمیز به این قضیه می‌کند و تا این لحظه این ابهام را حفظ کرده است و حتی به این قضیه افزوده است.» این حقوقدان در ادامه افزود: «اگر شورای نگهبان به یکی از زنانی که رد صلاحیت کرده‌اند می‌گفتند که به دلیل زن بودن است که پذیرفته نشده ای. بخشی از مشکل رفع می‌شد، اما تا به امروز این اتفاق هم رخ نداده است. در حقیقت این شورای نگهبان است که به ابهام این ماجرا می افزاید. در صورتی که قانون اساسی بسیار گویا و واضح در این خصوص صحبت کرده است. » احمدی با اشاره به صحبت‌های روز گذشته کدخدایی اظهار کرد: «حال که سخنگوی شورای نگهبان وارد این مسئله شده است بهتر بود که به عنوان مفسر قانون سیاسی این واژه رجل را تعریف می‌کردند که آیا این رجل به معنای مرد است یا زن هم می‌تواند باشد؟»
ریاست جمهوری جایگاهی مردانه است
همانطور که در سطور بالا اشاره شد اختلاف نظر بسیاری در این رابطه وجود دارد این اختلاف‌ها منحصر به اعضای شورای نگهبان نیست بلکه حقوقدانان نیز بر اساس نگاه خود تعریف متفاوتی از رجال سیاسی دارند. عبدالصمد خرماشاهی یکی دیگر از حقوقدانان در رابطه با مسئله رجل سیاسی در گفت‌وگو با «ابتکار» مطرح کرد: «از بدو تصویب قانون اساسی این مسئله مورد بحث و اختلاف و تفاسیر گوناگون بوده است و همانطور که می‌دانید اصل 115در ارتباط با تعریف رجل سیاسی است و می‌گوید که رئیس جمهور باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد. با این وجود سوالی همچنان وجود داشته و دارد که رجل سیاسی مردان هستند یا زنان را هم شامل این مورد می‌شود؟» وی تصریح کرد: «رجل در عربی یعنی مرد البته تعاریف دیگری هم ارائه دادند اما این تفاسیری که ارائه کرده اند چندان با واقعیت منطبق نیست و همانطور که دیدید که در چند دوره بانوانی ثبت نام کردند اما صلاحیت آنها در این زمینه تایید نشد. در این میان عده‌ای گفتند که این اتفاق بنابر دلایل دیگری رخ داده است و برخی هم اعلام کردند به دلیل زن بودن است.» وی خاطرنشان کرد: «در حقیقت، سخنگوی شورای نگهبان شرایط رجل سیاسی را توضیح داد، بایدها و نبایدهای کلی را مشخص کرد اما در همین تعریف هم همچنان مشخص نکرد که زنان هم می‌توانند رئیس جمهور بشوند یا نه. البته من فکر می‌کنم موضوع روشن است و مسند ریاست جمهوری در اختیار آقایان قرار خواهد گرفت.»
اهمیت جایگاه شورای نگهبان
گفتنی است که هر کشوری برای برقراری ثبات و نظم در باید قانونی ثابت و قاطعانه داشته باشد که بدون نیاز به هیچ تفسیری بتوان در رابطه با مسائل موجود در آن صحبت کرد، با این اوصاف باید بررسی کرد که چرا در قانون اساسی ایران نیاز به تفسیر شورای نگهبان وجود دارد؟ خرمشاهی در این خصوص اظهار کرد: « اصل این است که قوانین شفاف باشند و ابهام نداشته باشند، به ویژه قانون اساسی که قانون مادر تلقی می‌شود اما با گذر زمان و اختلافات سلیقه‌ای لازم می‌شود که برخی موارد تفسیرشود و روشن شود که چه نگاهی صحیح است.» وی در ادامه افزود: « اگر درباره رجال سیاسی به صورت خاص بخواهم بگویم؛ از سال های گذشته اختلاف شدیدی وجود داشته است اما من فکر می‌کنم که از نظر افرادی که رجل سیاسی صرف مردان هستند به واقعیت نزدیک تر است.» خرمشاهی خاطرنشان کرد: « لازم بود که سخنگوی شورای نگهبان هم زمانی که اصلاحیه قانون انتخابات را مطرح کرد قضیه رجال سیاسی را برای همیشه روشن می‌کرد ولی با سکوت برگزار شد.» این حقوقدان بار دیگر تاکید کرد: «منظور از رجال سیاسی در قانون اساسی ایران قطعا مردان هستند.»
احترام به نظر شورای نگهبان
بدون شک کلاف سردرگم رجل سیاسی در دست نهادهای مرتبط با آن مانده است حتی آخرین تعریفی که از این عبارت ارائه کرده اند، نتوانسته است به حل این مسئله کمک کند. سیدکمال سجادی به عنوان یکی از فعالان عرصه سیاست در گفت‌وگو با «ابتکار» با اشاره به آخرین اقدامات شورای نگهبان این در رابطه با رجال سیاسی اظهار کرد: «شورای نگهبان تعریفی را ارائه کرده است که رجل سیاسی در واقع شخصی است که ظرفیت‌های لازم برای مدیریت داشته باشد تا بتواند در این جایگاه عملکرد خوبی دشته باشد. » وی در ادامه افزود: «این اتفاق خوبی است که اعضای شورای نگهبان به تعریفی در این زمینه رسیده‌اند و باید همین تعریف را معیار قرار دهیم. امیدوارم که به زودی درباره زنان به نتیجه واحدی برسند و این مشکل نیز رفع شود.» وی در رابطه با جایگاه زنان در تعریف رجل سیاسی گفت: «من تنها چیزی که می‌دانم این است که قانون اساسی باید مورد احترام همه ایرانیان باشد و تفسیر این قانون هم با شورای نگهبان است و در نهایت باید هرچه را که آنها نتیجه می‌گیرند، بپذیریم. مقام معظم رهبری و اعضای شورای نگهبان هستند که باید در این خصوص تصمیم بگیرند.»∎
نظر شما