شناسهٔ خبر: 24289815 - سرویس فرهنگی
نسخه قابل چاپ منبع: ایرنا | لینک خبر

دانشگاه، کانون توسعه و پرسش‌گری- غلامرضا ظریفیان*

رئیس جمهوری در مراسم اختتامیه جشنواره بین‌المللی خوارزمی توصیفات و انتظاراتی از دانشگاه بیان کرد که به نظر می‌رسد در خور توجه است. در ادبیات آکادمیک و دانشگاهی دو مفهوم را می‌توانیم مورد بررسی قرار دهیم.

صاحب‌خبر -

«دانشگاه پیشتاز» و «دانشگاه پیرو». واقعیت این است که برای شناخت دانشگاه چند اصل را باید مورد تأکید قرار داد تا بر اساس آن یک مفهوم آکادمیک با مأموریت پیشتازی برای آن متصور شد. اولین اصل دانشگاه «پرسشگری» است.
اساس دانشگاه بر اساس پرسش در مسأله‌هاست و نهایتاً این پرسشگری دانشگاه را از مجهول به سمت معلوم سوق می‌دهد. بنابراین دانشگاه بر اساس این پرسشگری «آزادی پرسشگری» هم پیدا می‌کند. معتقدم که با بخشنامه و دستورالعمل نمی‌توان دانشگاه را در پرسش محدود کرد.
به میزانی که آزادی آکادمیک از دانشگاه گرفته شود و دانشگاه از پرسشگری خارج شود، دانشگاه به طور کلی از مفهوم اصلی خود خارج می‌شود و اگر بتوان به آن نام دانشگاه را نیز اطلاق کرد، دیگر دانشگاه پیشتاز نخواهیم داشت و با دانشگاه پیرو روبرو خواهیم بود. بنابر این اصل دوم آزادی است.
اصل سوم نیز به «خودگردانی» معروف است. دانشگاه چون محل اجتماع نخبگان تخصصی است، اداره دانشگاه و پرسنل آن متکی بر مقتضیات و چارچوب‌هایی است که خود دانشگاه آن را ترسیم می‌کند. اگر این خودگردانی را از دانشگاه بگیریم، دانشگاه از دانشگاه بودن می‌افتد و اگر هم بتوان نام دانشگاه را بر آن گذاشت باز هم دانشگاه پیرو خواهد بود و نمی‌تواند نقش توسعه خود را انجام دهد.
نکته چهارم اما این است که دانشگاه‌ها علاوه بر اینکه به مسأله‌های روز می‌پردازند به مسأله‌های فردا نیز توجه دارند که اصطلاحاً به آن «آینده پژوهی» می‌گویند. دانشگاه باید در عرصه‌های مختلف علمی با توجه به وضعیت موجود برنامه ریزی کند تا رسیدن به آینده ترسیم شده تسهیل شود. ما در عرصه دانشگاهی تحولات بزرگی را در جهان طی کردیم. زمانی دانشگاه صرفاً وظیفه آموزش و تربیت نیروی متخصص را برعهده داشت. بعدها اما به دلیل تحولاتی که در عرصه‌های علمی پیدا شد علاوه بر وظیفه آموزش، دانشگاه متکی بر پژوهش را به وجود آوردند.
این یعنی پژوهش باید در خدمت آموزش باشد تا روند توسعه سرعت بیشتری پیدا کند. در یک گام جلوتر دانشگاه علاوه بر آموزش و پژوهش با همان نکته‌های چهارگانه‌ای که نگارنده در بالاتر آورده، دانشگاه نوع سوم هم با عنوان «دانشگاه کار آفرین» به وجود آمد. این یعنی اینکه دانشگاه علاوه بر نقش آموزشی و پژوهشی خود باید تولید ثروت و کار هم بکند. نوع چهارم از دانشگاه که امروز با آن روبه‌رو هستیم «دانشگاه جامعه محور» است. این نوع دانشگاه به ما می‌گوید که دانشگاه باید نیاز‌های جامعه را در عرصه‌های مختلف رصد کند و به آنها پاسخ بدهد. نکته مهم اما درباره «تولید دانشگاه» است.
پیش از این گفته می‌شد که دانشگاه باید از طریق آموزش یک فرد متخصص تولید کند. اما بر اساس تعاریف و ادبیات یونسکو دیگر تربیت این نوع دانشجو برعهده دانشگاه نیست بلکه دانشگاه باید به تولید انسان توسعه یافته در عرصه‌های مختلف بپردازد که بتواند زیست جمعی داشته و با محیط سازگار باشد و با آن پیوند بخورد. یک انسان تولید شده دانشگاه باید از اخلاق مدنی برخوردار باشد تا بتواند زیست مدنی را نیز در جامعه گسترش دهد. بنابر این دانشگاه در دوره جدید موتور محرک توسعه پایدار است و دانشگاه زمانی می‌تواند این نقش خود را ایفا کند که براساس مقتضیات و ضوابط بتواند به نقش اصلی خود بپردازد.
*استاد دانشگاه
منبع: روزنامه ایران 06/12/1396
پژوهشم**1197**

انتهای پیام /*

نظر شما