به گزارش ایرنا، از سال 91، زنجان مقام اول شادترین استان کشور را کسب کرد، موضوعی که آن روزها چندان مورد تایید و پذیرش مردم نبود، اما پس از ابلاغ شاخص های مورد ارزیابی نظر شهروندان زنجانی تغییر کرد.
هر منطقه ای از زنجان، رسم و رسوم خاص خود برای شادی را دارد و هر موقعیت بهانه ای برای پهن کردن بساط سور و سات شادمانی.
برداشت گندم، انگور، تولید کشمش، عروسی، خواستگاری، آخر سال و بساط نوروز و خانه تکانی، هر کدام رنگ و نقشی از شادمانی در سینه خود طراحی کرده اند و مردم دیار خمسه دنبال فرصتی برای رونمایی هر ساله از همین نقش و طرح.
اوج این شادمانی ها را می توان در 45 روز باقی مانده تا عید نوروز مشاهده کرد، از جشن های مربوط به چهارشنبه های مختلف تا تکم گردانی و شال سالاماق و قاشق زنی.
زنجانی ها حتی فارغ از مناسبت برای شادمانی هم به هنگام مواجهه با برخی حوادث همچون کم بارانی و خشکسالی هم مراسم های مختلفی تدارک دیده اند و فرصتی برای ساز و آواز دارند اگرچه به بهانه تقاضای باران.
** نوروز و بساط شادمانی
از 45 روز مانده تا عید نوروز، در زنجان قدیم و برخی مناطقی که هنوز رنگ و بوی آداب و سنت های قدیمی را حفظ کرده اند، باید آماده استقبال از مراسم هایی همچون 'ایت چهارشنبه' ( چهارشنبه جوان)، 'قودوخ چهارشنبه'( چهارشنبه کوچک)، 'کوله چهارشنبه'( چهارشنبه کوتاه) و در نهایت 'چهارشنبه سوری' بود.
چهارشنبه هایی که نام هر یک از چهارشنبه اسفند هستند و هر کدام به بهانه و مناسبتی چنین نام هایی به خود گرفته اند و اگرچه هم اکنون خبری از بساط شادی آنها در کار نیست، اما هر کدام بهانه ای برای خانه تکانی، استقبال از بهار، خرید و مهیا ساختن خانه و مکان برای پیشواز نوروز بودند.
چهارشنبه سوری و بساط شادی اش همچنان بجاست، آنچنان که در همین شب، به رغم آنکه بدعت های نوین آتش بازی و استفاده از مواد منفجره باب شده اما هنوز هم هستند مناطق و گروه هایی که رسم 'شال سالاما'، 'قاشق زنی'، 'پای پایلالما' و عیدی بردن برای تازه عروس ها مشاهده کرد.
در رسم شال سالاما که اغلب جوانان و نوجوانان آن را در مناطق روستایی به سبب معماری خاص خانه ها اجرا می کنند، چند جوان در بالای پشت بام حاضر شده و شال دور کمر یا شال گردن خود را از سوراخی که در سقف برای تهویه هوا تعبیه شده، به پایین می اندازد.
در این زمان صاحب منزل باید عیدی که شامل هر هدیه ای از جمله آجیل، قورقا یا خلعتی همچون لباس است را به گوشه شال می بندد و آن را به سمت پایین دو بار می کشد که یعنی شالت را بالا ببر.
در رسم قاشق زنی هم که حتی در محیط های شهری برگزار می شود، عده ای چادر یا پارچه ای به سر می اندازند و سعی می کنند چهره ترسناکی از خود به نمایش بگذارند، قاشق و کاسه به دست، به سمت خانه مردم می روند و در می زنند.
این چهره ترسناک کنایه از روی سیاه زمستان دارد که قصد رفتن کرده است و حالا برای خروج از آن سرزمین و رفع نحوست چهارشنبه آخر سال، از صاحب خانه خلعت یا هدیه ای طلب می کند و صاحب خانه هم هر چه در کرم دارد به او می دهد.
در چهارشنبه آخر سال زنجان، برادرها و پدرها برای خواهران و دختران خود، شام و عیدی می فرستند، شامی که اغلب یا شیر برنج است یا شیش انداز.
یک روز قبل یا همان روز چهارشنبه آخر سال، خانواده داماد هم بساط عیدی بردن برای تازه عروس خود را مهیا می سازند و چندین طبق شیرینی و میوه و خلعت و شام مهیا می سازند و با بساط ساز و آواز به در خانه عروس می روند.
مهمانان ساعتی را مهمان خانه عروس هستند و هر کسی هم که دعوت است به فراخور توان مالی خود هدیه ای برای عروس فراهم می سازد، سال بعد پس از برگزاری مراسم ازدواج، این مراسم را خانواده عروس برای تازه عروس و داماد برگزار می کنند.
اما نوروز در زنجان، قاصدک هم دارد و این قاصدک یا همان 'تکم چی' خود پیام آور شادی و فراهم ساز جشن و شادمانی است.
تکم چی لباس مخصوصی به تن می کند و یک بز چوبی به دست از خارج از روستا وارد می شود در حالی که می خواند ' تکم تکم، یاخچی تکم، بوینوندا وار نقطا تکم' (بز من، بز خوب من، که در گردنت زنگوله ای آویزان داری).
تکم چی هم که پیام آور نزدیک شدن بهار و نوروز است، برای مردم خوش یمن محسوب می شود و مردم هم به پاس قدردانی از این اخبار خوب، خلعت و هدیه ای به وی می دهند.
3001/6085
گزارش : مینا افشاری** انتشار: رویا رفیعی