گروه بین‌الملل خبرگزاری فارس؛

امارات عربی متحده، کشوری است که چند سالی است تمایلی مفرط برای تبدیل شدن به قدرتی منطقه‌ای نشان داده اما این کشور بسیاری از مؤلفه‌های قدرت راهبردی را ندارد؛ وسعت سرزمینی، جمعیت، قدرت نظامی، انسجام درونی و مشروعیت سیاسی، و هرچند از دو مزیت برخوردار است، مثل موقعیت استراتژیک و موقعیت اقتصادی، اما باید بداند، بحران‌آفرینی در منطقه، جای خالی مؤلفه‌های قدرت را پر نخواهد کرد.

در سال‌های اخیر بویژه پس از رخدادهای موسوم به «بهار عربی» امارات بیش از ظرفیت خود وارد معادلات منطقه‌ای شده است و در مسیر این بلند پروازی‌ها، از همسایگان خود گرفته تا یمن و سوریه و شاخ آفریقا را متضرر کرده تا منافع تازه تعریف شده بزرگ‌تر از حجم خود را تأمین کند.

اهداف ابوظبی از بحران‌سازی در شاخ آفریقا؛

امارات عربی متحده، توسعه‌طلبی‌های خود را به کشورهای آفریقایی کشانده است. کشورهای مصر، تونس، سومالی، اریتره، جیبوتی و لیبی به طور مستقیم و غیر مستقیم حضور امارات و دخالت‌های این کشور را در خود حس می‌کنند. به طور معمول هنگامی که کشوری از منابعی بیش از نیاز خود بهره‌مند باشد، دست به توسعه‌طلبی خارج از مرزهای جغرافیایی خود می‌زند. در گزارش قبلی به دخالت‌ها و توطئه‌های امارات در قطر (+) و یمن (+) پرداختیم که چگونه حاکمان ابوظبی برای به ضربه زدن به دوحه حتی پیش قدم‌تر از عربستان، از هیچ اقدامی فروگذار نمی‌کنند.

ابوظبی حضور خود را به یمن و به خصوص استان مهم «عدن» محدود نکرده و تلاش دارد از حضور در آفریقا چندین هدف را در پیش بگیرد:

1- تسلط بر باب المندب از بخش غربی 2- مقابله با جنبش‌هایی مثل اخوان المسلمین 3- سرمایه‌گذاری اقتصادی و تسلط بر منابع ارزان کشورهای آفریقایی 4- تأمین امنیت ترانزیت انرژی

در ادامه به بررسی اجمالی حضور امارات در شش کشور مصر، تونس، لیبی، اریتره، سومالی و جیبوتی می‌پردازیم.

مصر:

مقابله با اسلامگرایان

همراه با اوج گرفتن ایدئولوژی اخوان المسلمین در جریان جریانات موسم به «بهار عربی» و به خصوص در مصر، امارات چنین احساس کرد که پیروزی این جریان اسلامگرا می‌تواند ضربه‌ای اساسی به این کشور به حساب آید و چه بسا مشروعیت حکام اماراتی را زیر سؤال ببرد، چرا که در همان زمان عده‌ای از نویسندگان و اندیشمندان اماراتی که برخی از آن‌ها وابسته به اخوان‌المسلمین بودند؛ خواستار اصلاحات در قانون اساسی و قوانین انتخابات شورای ملی و اعطای آزادی‌های بیشتر شدند و در مارس 2011 طی نامه‌ای به «خلیفه بن زاید» رئیس امارات خواسته‌های خود را بیان کردند که البته پس از آن تعداد بسیاری از اعضای جمعیت «الاصلاح و التوحید» که وابسته به اخوان المسلمین هستند بازداشت شدند و پس از آن نیز امارات اقدامات امنیتی شدیدی برای مقابله با نفوذ جریانات انقلابی به این کشور در پیش گرفت.

مسأله دیگر در ضدیت امارات با اخوان‌المسلمین شاید ادعای پایگاه خبری «میدل ایست اونلاین» در خصوص کودتای علیه «محمد بن زاید باشد». بنا بر نوشته این پایگاه خبری، «حمدان بن زاید» برادر «محمد بن زاید» ولیعهد امارات در سال 2011 قصد کودتا علیه وی را داشت. طبق این گزارش «حمدان بن زاید» قصد داشت با کمک رهبران قبائل، نظام پادشاهی را طوری در امارات پایه‌گذاری کند که «آل نهیان» سهمی از قدرت را نداشته باشد.این تحرکات به شدت از سوی گروههای اخوانی در امارات حمایت می‌شد که پس از کشف و خنثی‌سازی کودتا، خشم «محمد بن زاید» از اخوان‌المسلمین دو چندان می‌شود.

بنابراین حاکمیت امارات بر این عقیده است که با پایان کار اخوان‌المسلمین در مصر می‌تواند نابودی اسلام سیاسی در منطقه را تا ابد تضمین کند و اخوان‌المسلمین مصر سر شاخه دیگر جنبش‌های اخوانی در جهان محسوب می‌شود و اگر تجربه مصر شکست بخورد، در درگیر نقاط نیز نخواهد توانست تشکیل حکومت دهد.

تلاش برای تسلط بر اقتصاد مصر

از سوم ژوئن 2013 امارات شروع به کمک اقتصادی بلا محدود به دولت برآمده از کودتا و دولت السیسی کرد.

اما با ادامه یافتن بحران اقتصادی در مصر، امارات متوجه این شد که کمک‌های مالی هیچ تأثیری در بهبود شرایط اقتصادی مصر ندارد (برخی منابع خبری وابسته به اخوان‌المسلمین گفته‌اند که این کمک‌های مالی وارد حساب‌های بانکی سران ارتش شده است)به هر صورت امارات تصمیم گرفت که از یک تأمین کننده مالی به یک شریک اقتصادی تبدیل شود. از این رو شروع به سرمایه‌گذاری وسیع در بخش‌های  املاک، اکتشافات، نفت، گردشگری، صنعت، پتروشیمی، مواد غذایی و کشاورزی مصر کرد و بسیاری از پروژه‌ها را در دست گرفت که به گفته منابع خبری در حال حاضر 638 شرکت اماراتی به ارزش 18.4 میلیارد درهم (5 میلیارد دلار)در مصر مشغول فعالیت هستند.

در بخش گردشگری بنا بر گزارش شرکت حمل و نقل دریایی و زمینی مصر، طی یادداشت تفاهمی با شرکت کشتیرانی امارات متحده عربی، قرار شده است تا پروژه‌های با محوریت کانال سوئز به شرکت‌های اماراتی واگذار شود و در این راستا در اولین قرار داد، امارات در پروژه‌ی انبار کانتینرها در ساحل شرق پورت‌سعید به میزان 150 میلیون دلار وارد شده است.

تسلط بر ارتش مصر

کشورهای عربی خلیج فارس همواره بر قدرت ارتش مصر در مواقع مورد نیاز، تکیه کرده‌اند، همان‌گونه که در جنگ فارس در سال 1990 رخ داد. از زمان کودتای 3 ژوئیه، امارات در صدد تحت کنترل خود در آوردن ارتش مصر بود؛ چه بسا که حمایت بی حد و حصر امارات از عبدالفتاح السیسی که در آن زمان وزیر دفاع بود در همین راستا انجام شد. امارات توانسته است از قدرت ارتش مصر برای پیش برد برخی اهداف خود در منطقه بهره ببرد؛ به طور مثال در بحران لیبی، جنگنده‌های ارتش مصر چندین مرتبه مواضع گروههای سلفی که با «ژنرال حفتر» در مبارزه بودند را هدف قرار دادند. شاید از این رو بتوان دلیل کمک 5.4 میلیارد یورویی امارات به مصر برای خرید جنگنده‌های رافائل فرانسوی را فهمید.

همچنین در روند تجاوز عربستان و امارات به یمن، هر چند مصر حاضر نشد نیروی پیاده نظام خود را به یمن بیاورد، اما نیروی دریایی مصر به بهانه تأمین امنیت کشتیرانی در باب‌المندب و در اصل از خوف تسلط کامل نیروهای یمنی بر این گذرگاه، وارد عمل شد.

سیطره سیاسی:

امارات تلاش دارد تا با هدف ایجاد توازن سیاسی میان کشورهای عربی خلیج فارس و ایران، مقابله با تهدیدات تعریف شده برای خود و تثبیت منافع خود روندهای سیاسی در مصر را تحت کنترل خود درآورد.

در حال حاضر به نظر می‌رسد هیچ گزینه‌ای مناسب‌تر از عبدالفتاح السیسی برای امارات جهت ریاست‌جمهوری در مصر نیست. وضعیت کاندیداها برای انتخابات ریاست‌جمهوری فوریه 2018 نیز تا کنون به گونه‌ای است که السیسی هیچ رقیب صاحب نامی را ندارد و تقریبا وی در کارزار انتخابات تنهاست.

گزینه السیسی به حدی برای امارات مطلوب است که ابوظبی حتی گزینه «احمد شفیق» را نیز بر نیتابید. احمد شفیق که پس از روی کار آمدن محمد مرسی به امارات گریخته بود، سه روز پس از اعلام نامزدی در امارات، از سوی مقامات ابوظبی دستگیر و به مصر عودت داده شد.

خانواده احمد شفیق گفته بودند که پس از عودت وی به مصر، تماس با او برایشان مقدور نبوده است. آنها مقامات قاهره را به تخلف متهم کردند و گفتند که احمد شفیق بر خلاف میل خودش در هتلی در قاهره نگهداری می‌شود.

تونس:

تونس نیز از جمله کشورهایی است که تغییرات پس از برکناری «زین العابدین بن علی» در راستای منافع امارات نبود و به خصوص حزب اسلامگرای «النهضه» دائما در تیررس توطئه‌های ابوظبی قرار دارد.

«منصف المرزوقی» اولین رئیس‌جمهور پس از انقلاب تونس، امارات را دشمن انقلاب‌های عربی توصیف کرده است.

به گفته منابع خبری، امارات از فردای سقوط «بن علی» شروع به ایجاد شبکه جاسوسی کرد که اداره آن بر عهده یک افسر اطلاعاتی اماراتی به نام سرهنگ «عبدالله الحسونی» است و کسی هم که در تونس توانسته به سازمان امنیت این کشور نفوذ کند، فردی است به نام سرگرد «عبدالله خلیفه حمد سفیان السویدی» که بعنوان مدیر در دایره «اداره اسلام سیاسی» مشغول به فعالیت است.

به گفته منابع خبری، طرح شکست حزب «النهضه» تونس در انتخابات شهرداری‌ها در می 2018 از برنامه‌های این شبکه جاسوسی است. این شبکه جاسوسی همچنین برای نفوذ به حزب «نداء تونس» و افراد نزدیک به «قاید السبسی» رئیس‌جمهور تونس و همچنین نفوذ به پارلمان و مسئولین امنیتی و دولتی تلاش می‌کند.

در جریان اعتراضات اخیر در تونس نیز، برخی شخصیت‌های تونسی از هویدا بودن دست‌های امارات سخن می‌گویند. «بشیر بن حسن علی» مبلغ مشهور تونسی، امارات را به دست داشتن در اعتراضات اخیر، متهم کرده و درصفحه خود فیسبوک خطاب به مردم تونس نوشته است: امارات از طریق نمایندگان خود به تخریب کشور ما دل بسته است، بنابراین شما فرصت را از این کشور بگیرید.

«ابو یعروب المرزوقی» از اندیشمندان تونسی نیز در گفت‌و‌گو با شبکه آناتولی ترکیه، گفته است که امارات و فرانسه درتلاش برای ایجاد نا امنی و آشوب و حمایت از افراد ضد انقلاب هستند.

منع امارات از سفر زنان تونسی با هواپیما در تاریخ 1 دی ماه گذشته نیز باعث بروز اعتراضات بسیاری در جامعه تونس شد. مسئولین اماراتی هدف از این اقدام را مسائل امنیتی ذکر کردند که به نظر می‌رسد چندان برای افکار عمومی تونس قانع کننده نبود. «عبد الواحد الیحیاوی» عضو دفتر اجرایی حزب «الحراک» تونس در گفت‌و‌گو با شبکه روسیا الیوم این اقدام را سیاسی دانست و گفت که حاکمان ابوظبی بعلت اختلافات سیاسی به وجود آمده از زمان انقلاب دست به این کار زده‌اند. او بهانه امنیتی امارات را رد کرد و گفت که تا کنون حتی یک تونسی نیز در حوادث تروریستی کشورهای عربی خلیج فارس مشارکت نداشته و تمامی عاملین خود از اتباع همین کشورها بودند و بهانه امنیتی نمی‌تواند صادق باشد.

لیبی

دخالت امارات، پس از کودتای «خلیفه حفتر» در لیبی، آشکار شد. خلیفه حفتر، از فرماندهان جدا شده از ارتش معمر قذافی در سال 1980 است که در زمان انقلاب، فرمانده نیروی زمینی نیروهای انقلابی را بر عهده داشت. وی که نفوذ بالایی نیز در میان فرماندهان نظامی لیبیایی دارد، در می 2014 طی عملیاتی اعلام کرد که کنگره لیبی فاسد شده و اراده مبارزه با تروریست‌ها ندارد. وی هدف خود را مبارزه با تروریست‌ها و اخوان‌المسلیمن ذکر کرد، بنابراین هنگامی که نام مبارزه با اخوان‌المسلمین به میان می‌آید، امارات نیز باید در آن‌جا حضور داشته باشد. عربستان و امارات از ابتدای سقوط معمر قذافی سعی داشتند، تا به ترکیه و قطر اجازه نفوذ در لیبی را ندهند؛ بنابراین پس از سقوط قذافی، لیبی عملا عرصه رقابت امارات و عربستان با ترکیه و قطر شد. آنکارا و دوحه سعی کردند تا گروه‌های اسلامگرا از جمله اخوان‌المسلیمن را بر سر کار بیاورند.

بنابراین همزمان با کودتای خلیفه حفتر، امارات و عربستان به عنوان اصلی‌ترین طرف‌های حمایت‌کننده از وی مطرح شدند و خلیفه حفتر در تاریخ 20 ژوئن 2014 از قطری‌ها و ترک‌ها خواست تا ظرف 48 ساعت لیبی را ترک کنند.

اوج حضور و دخالت امارات در لیبی، به حمله جنگنده‌های این کشور به فرودگاه طرابلس پایتخت لیبی بود. داستان از این قرار بود که نیروهای اسلامگرا موسوم به «فجر لیبی» سعی داشتند تا فرودگاه لیبی را از دست متحدان «خلیفه حفتر» خارج کنند که در پی این درگیری‌ها، جنگنده‌های اماراتی و مصری در تاریخ 31 مرداد 93 به فرودگاه طرابلس حمله کردند و خسارت‌های سنگینی نیز به فرودگاه وارد کردند؛  به طوری که 90 درصد فرودگاه آسیب دید و 13 فروند هواپیما نیز منهدم شد.

این حمله، دخالت غیر مستقیم امارات در لیبی را وارد فاز دخالت مستقیم و نظامی کرد، حملاتی که از سوی وزارت خارجه‌ آمریکا نیز تأیید شد.

امارات از آن پس تا کنون، به حضور نظامی خود در لیبی وسعت بخشیده و ابعاد این حضور زمانی روشن‌تر شد که سال گذشته تصاویری از حضور هواپیماهای شناسایی و تهاجمی سبک AT-802U به همراه پهپادهای مسلح اماراتی در فرودگاه Al Khadim در شرق این کشور افشا شد.

مسأله مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد، موضوع قاچاق انسان در لیبی است که ابعاد جهانی نیز به خود گرفته و در این قائله، پیش از همه دستان اماراتی‌ها آشکار شده است. به این موضوع در مقاله‌ای جداگانه پرداخته خواهد شد و در این‌جا ذکر همین نکته کافی است که در تاریخ 7 بهمن گذشته کمپین «تحریم امارات متحده عربی» و چندین سازمان حقوق بشری دیگر از جمله «افریکن لایوز متر» در اعتراض به دست داشتن امارات در قاچاق انسان از کشورهای آفریقایی به ویژه لیبی، در مقابل سفارت امارات در لندن، پاریس و واشنگتن تجمع کردند.

اریتره

موقعیت استراتژیک اریتره و قرار گرفتن آن در بخش غربی «باب المندب» و ساحل دریای سرخ و همچنین مشرف بودن بر یمن، باعث شده تا امارات از لحاظ نظامی و ساخت پایگاههای متعدد جذب این کشور شود.

امارات در ساحل و فرودگاه «عصب» که در کنار دریای سرخ قرار دارد اقدام به ایجاد تأسیسات نظامی کرده است. تصاویر هوایی منتشر شده در سال 2015 در ساحل «عصب» نشان از حضور وسیع کشتی‌های جنگی اماراتی در طول خط ساحلی دارد. هدف اصلی تلاش برای تسلط بر باب المندب که روزانه 3.3 میلیون بشکه به طور روزانه از آن‌جا عبور می‌کند و دسترسی سریع به سواحل یمن است.

در فرودگاه «عصب» نیز طبق تصاویر ماهواره‌ای، امارات اقدام به ساخت زیرساخت‌های نظامی و استقرار تانک‌های «لکلرک» و جنگنده‌های میراژ2000 و بالگردها و پهبادهایی با برد 3500 متر کرده است.

به گزارش مؤسسه «استراتفور» آمریکا، حضور امارات در ساحل «عصب» طولانی مدت خواهد بود و محدود به جنگ یمن نیست.

در همین حال به گفته منابع خبری، «محمد بن زاید» ولیعهد امارات و «اسیاس افورقی» رئیس‌جمهور اریتره، ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و افورقی از اکتبر 2016 تا ژانویه 2017 یعنی در طول سه ماه دو بار به ابوظبی سفر کرد.

سومالی

امارات جزو معدود کشورهایی است که با منطقه «سومالی‌لند» درارتباط است و بدون مجوز از دولت مرکزی سومالی وارد توافقات متعدد با این منطقه جدایی‌طلب شده است.

( سومالی لند نام منطقه‌ای جداطلبی است که قبایل پنج استان شمالی سومالی از ۱۹۹۱ به خود داده و از کشور سومالی جدا شده‌اند. پایتخت سومالی‌لند هرجیسا است. هنوز هیچ کشوری سومالی‌لند را به رسمیت نشناخته است و در سطح بین‌الملل تنها به عنوان یک منطقه خودمختار از سومالی شناخته می‌شود)

امارات اقدام به اجاره فرودگاه و ساحل شهر «بربره» کرده که با اعتراض شدید دولت مرکزی سومالی مواجه شده است و مردم این کشور نیز چندین بار در اعتراض به اقدام امارات دست به تظاهرات زده‌اند.

.امارات در فوریه 2017 موفق شد تا موافقت پارلمان «صومالی‌لند» را برای احداث پایگاه نظامی در شهر «بربره» در شمال غرب سومالی را بگیرد که پس از نمایندگان سومالی به امارات هشدار دادند که در امور داخلی این کشور دخالت نکند.

اقدامات امارات باعث شد تا برخی از کشورهای آفریقایی که در سی‌اُمین دور اجلاس اتحادیه آفریقا در آدیس‌آبابا پایتخت اتیوپی شرکت کرده بودند ضمن ابراز ناراحتی از دخالت امارات در سومالی و پایگاه‌های نظامی اریتره از احتمال شکایت به اتحادیه آفریقا خبر دهند.

این کشورها معتقد بودند که امارات اقدام به ایجاد ناآرامی در سومالی و شورش علیه رئیس‌جمهور این کشور به دلیل مواضع آن در خصوص بحران به وجود آمده در شورای همکاری خلیج‌فارس، کرده است.

جیبوتی

جیبوتی نیز به دور از حضور و دخالت‌های امارات نمانده است و ابوظبی تلاش بسیاری کرد تا در این کشور نیز اقدام به ایجاد پایگاه نظامی کند اما روابط دو کشور پس از فرود جنگنده اماراتی در فرودگاه بین المللی جیبوتی بدون اجازه مقامات این کشور، تیره شد. بدنبال این اقدام، حملات لفظی شدیدی بین مسئولان دو کشور در گرفت وجیبوتی نیروهای اماراتی را از تاسیسات نظامی خود اخراج کرد. ابوظبی نیز کنسولگری خود را در جیبوتی تعطیل وورود شهروندان این کشور را با خاک خود منع کرد. اما در سال 2016 بار دیگر کنسولگری امارات در این کشور بازگشایی شد.

در سال 2014 نیز شرکت «بنادر امارات» توانسته بود با پرداخت رشوه امتیاز استفاده از بار انداز کانتینر «دورالیه» که بزرگترین ساحل جهت بارگیری کانتینر در آفریقا است را بدست بگیرد که پس از افشاگری «اسماعیل عمر غیله» رئیس‌جمهور جیبوتی این قرارداد فسخ شد.

انتهای پیام/ص

عضویت در کانال تلگرامی بین‌الملل و سیاست خارجی فارس