صاحب‌خبر - مهدی زال زاده*
دوازدهم بهمن ماه مصادف با اول فوریه، در حالی ریاست شورای امنیت سازمان ملل از قزاقستان به کویت منتقل شد که کارنامه ای پرتکاپوتر از این شورا برجای ماند. ژانویه 2018 یکی از آشفته ترین ماه های روابط بین الملل بود. در سه روز آغازین سال جدید، دمای هوا کاهش یافت و سرمایی شدید نیمی از کره زمین را فرا گرفت. همراه این سرما، جنگ سرد بین روسیه و آمریکا بعد از اعمال تحریم جدید شروع شد. در افغانستان چندین اقدام تروریستی مرگبار رخ داد. در خاورمیانه نیز، ترکیه در سوریه عملیات نظامی گسترده علیه کردها آغاز کرد. در شبه جزیره کره و در آستانه بازی های المپیک، بین سئول و پیونگ یانگ تهدید هسته ای سر گرفت که البته در اواخر به پیشنهاد دوستی تبدیل شد.
در چهار جلسه ویژه خاورمیانه و بیش از بیست نشست مذاکرات اعضا، همه این بحران ها تحت مراقبت ریاست شورای امنیت سازمان ملل بود. موضوع مذاکرات، غائله تروریسم در خاورمیانه بود که تمام کشورهای جهان را تهدید می کرد و نیز نگرانی از کاربری سلاح های کشتار جمعی.
شایان ذکر است همه رویدادهای جهان در دستور کار شورای امنیت قرار نمی گیرد و این بر عهده اعضای شورای امنیت یا در واقع، بر عهده دبیر شوراست. به تازگی شورای امنیت سازمان ملل متحد تنها به عرصه مشخص کردن روابط بین نمایندگان بعضی از کشورها تبدیل شد و این مساله دستور کار جلسه را تعیین کرد.
ریاست شورای امنیت در اولین ماه از سال جدید، کوشید تا مخاطراتی جهانی که در مذاکره دو جانبه نمایندگان کشورها به آن توجه نمی شد را در دستور اقدام شورا قرار دهد. مثل بحران در افغانستان که مسئله منطقه ای فرض می شد. افغانستانی که سال های اخیر تولید هروئین را بیشتر و با طرح های پیچیده تر روانه بازارهای سیاه کشورهای دیگر می کند. البته صادرات تروریسم را نیز می بایست به آن افزود. علاوه بر آن، بحران تروریسم در خاورمیانه نیزمساله همه کشورهای جهان است. از سال 2000 میلادی تعداد حملات تروریستی در جهان 10 برابر افزایش یافته است. تنها در سال 2016 تروریست ها در 104 کشور یعنی بیش از نیمی از کشورهای جهان عملیات تروریستی داشتند. مسائل یاد شده در قبال موضوعاتی چون جنگ تحریم، درگیری های سیاسی و مسابقه تسلیحاتی در دستور کار جهانی محو شده بود. داعش اخراج شده از عراق و سوریه به دنبال پایگاه جدید در منطقه است که با توجه به رادیکالیسم روز افزون در افغانستان، به نظر می رسد جای خود را یافته است.
در همین ماه ژانویه به پیشنهاد قزاقستان، جلسه جداگانه برای موضوع افغانستان در شورای امنیت اختصاص یافت که توانست توجه اعضای شورا را جلب کند. در تاریخ 13 تا 15 ژانویه، 15 نماینده کشورهای عضو شورای امنیت برای ارزیابی وضعیت و نتیجه گیری به کابل رفتند و اکنون نیاز به اقدام فوری را می دانند.
عدم گسترش سلاح های کشتار جمعی مسئله مهم دیگر مورد پیگیری در دوره ریاست قزاقستان در شورای امنیت سازمان ملل متحد بود. در دنیای امروز داشتن دکمه قرمز نماد قدرت کشور و استدلال اصلی در اختلاف است و جهان به این مسئله واکنش نشان نمی دهد.
گویا تهدید هسته ای غیر واقعی است. تلاش کشورهای توسعه یافته برای بازداشتن سایر کشورها ازدستیابی به قدرت هسته ای نیز بی ثمر است چون خود این کشورها اقدامی برای نابودی زرادخانه های هسته ای خود نمی کنند. البته که مساله اصلی گسترش سلاح هسته ای نیست. مسئله وجود این سلاح است. نوسلطان نظربایف رئیس جمهوری قزاقستان نیز در سخنرانی خود در شورای امنیت سازمان ملل متحد اشاره کرد که گسترش این سلاح، خطر دستیابی تروریست ها به این سلاح و انتقام گرفتن آنها بخاطر بازنده بودن در خاورمیانه را در پی
دارد.
قزاقستان با استفاده از تریبون های اصلی جهان تلاش می کند تا اهمیت عدم گسترش سلاح های کشتار جمعی برای زندگی بشریت را تفهیم کند. این اقدام بخشی از سیاست خارجی این کشور و یک برنامه ریزی دقیق در مورد به حداقل رساندن خطر هسته ای است. پیشنهاد نظربایف ایجاد مکانیزم واقعی مجازات برای دستیابی و یا گسترش سلاح های کشتار جمعی و محدودیت خروج از پیمان عدم گسترش سلاح های هسته ای است.
برای این که این مکانیزم در واقع اجرا شود، قزاقستان کشورهای جهان را برای گفت وگو و مذاکره به منظور اعتماد متقابل دعوت می کند اگر چه اعتماد، در روابط بین المللی مدرن کم یاب است اما همین اعتماد است که همه درگیری ها و بحران های جهان را حل خواهد کرد و البته کشورهای دارای سلاح هسته ای و آنها که در پی آن هستند، باید بدانند که بدون سلاح هسته ای هم می شود یک کشور موفق و معتبر بود.
اگر چه در عرف بین الملل ، ریاست شورای امنیت سازمان ملل را گاهی اوقات جدی نمی گیرند؛ اما تجربه ریاست این شورا در ژانویه ای که گذشت، شیوه رسیدگی به مسائل را نشان داد به نحوی که بدون اختلاف و درگیری، همه قطعنامه ها به تصویب رسید. شیوه ریاست قزاقستان بر شورای امنیت به نحوی بود که مقابله با تروریسم و گسترش سلاح های کشتار جمعی را پیگیری کرد و اکنون نوبت جامعه جهانی است که مسئولیت بزرگ ساختن آینده ای امن را به انجام رساند.
*کارشناس مسائل بین‌الملل∎
نظر شما