چکیده

قاعده حد وسط ارسطو، در خوانشی شایع بمعنای پرهیز از افراط و تفریط ـ که در نگاه بدوی تا حدی مفهومی کمی است ـ در نظر گرفته شده است. این خوانش با نقدهایی از سوی صاحب‌نظران حوزه اخلاق مواجه شده است. متفکران مسلمان نیز در نقد و بررسی و احیاناً تقویت آن گامهایی برداشته‌اند. مهمترین گام در ترمیم این قاعده، واردکردن مفهوم «ردائت» به اخلاق فلسفی در جهان اسلام است. این مفهوم در کنار کمیت به کیفیت توجه کرده و نقصهای قاعده حدوسط ارسطو را ترمیم میکند. نکته جالب توجه این است که خوانش دقیق متون ارسطو نیز مؤید حضور عنصر ردائت در نظام اخلاقی وی است. این مفهوم را اولین بار خواجه طوسی در بخش هایی از اخلاق ناصری طرح کرد و سپس قاضی عضدالدین ایجی آن را در جای منطقی تری از مباحث اخلاقی قرار داد و از آن پس، بسیاری از اخلاقیون مسلمان آن را پذیرفته و در آثار خود درج نمودند. نوشتار حاضر، پیدایی و سیر تاریخی این مفهوم و نیز اهمیت آن را طرح و بررسی خواهد کرد.

کلمات کلیدی : حدوسط ارسطو ، معیار کمی ، معیار کیفی ، ردائت ، خواجه طوسی ، عضدالدین ایجی

نویسندگان:

حسین اترک، محسن جاهد

فصلنامه تاریخ فلسفه – سال هفتم، شماره 2، پاییز 1395.

برای مشاهده کامل مقاله روی فایل مقابل کلیک کنید.