صاحب‌خبر - معصومه معظمی
چندی پیش آیت الله محمود هاشمی شاهرودی، رئیس جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام در
برنامه ای تلویزیونی موضوعی را مطرح کرد که واکنش برخی سیاسیون را به همراه داشت. آیت الله شاهرودی که بعد از فوت آیت الله هاشمی رفسنجانی، ریاست مجمع تشخیص مصلحت را بر عهده گرفت، دربرنامه ای تلویزیونی که باز هم نشانگر نگاه تبعیض آمیز و رویکرد میلی صداوسیما است چرا که طی سالهای طولانی چنین مصاحبه تلویزیونی را برای رئیس پیشین مجمع درنظر نگرفته بود، اظهاراتی بیان کرد. رئیس فعلی مجمع تشخیص مصلحت نظام در این برنامه تلویزیونی گفت: «مدتی است که می‌گویند در بازنگری قانون اساسی کشور ما همانند برخی از کشورهای دو مجلسی، با دو مجلس اداره شود؛ هم‌اکنون می‌توان گفت که مجمع تشخیص مصلحت نظام مقدار مهمی از وظایف مجلس سنا در نظام‌های دومجلسی را انجام می‌دهد». او در این اظهارات مجمع تشخیص را به نوعی مجلس سنا دانست و تاکید کرد که دیگر نیازی به طرح اداره کشور با نظام دوپارلمانی نیست.
موضوع قابل طرح اینکه آیا واقعا آنطور که هاشمی شاهرودی مدعی شده است، مجمع تشخیص مصلحت نظام تمام یا بخشی از وظایف مجلس سنا در نظام‌های دومجلسی را برعهده دارد؟ در این باره برخی نمایندگان در گفت وگو با «ابتکار» به اظهار نظر پرداخته و تاکید دارند که مجمع تشخیص جایگاه خودش را دارد و فلسفه تشکیل آن مشخص است و به هیچ عنوان نمی‌توان این دو جایگاه را با هم مقایسه کرد. چرا که اصولا کارکرد و جایگاهشان کاملا از یکدیگر تفکیک شده و متفاوت است. محمود صادقی، نماینده حقوقخوانده مردم تهران در مجلس به «ابتکار» گفت: «وظیفه مجمع تشخیص در وهله اول حل اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان است و در صورتی که هر یک بر مواضع خود پافشاری کنند، برای حل این موضوع به مجمع تشخیص ارجاع می شود و این مجمع هم بر اساس مصلحت، درباره آن موضوع تصمیم می‌گیرد. ممکن است نظر مجلس یا شورای نگهبان را تایید کند یا راه حلی بینابین را در نظر بگیرد.» این نماینده اصلاح طلب مجلس دهم همچنین افزود: « این مجمع برای تشخیص ضرورت‌ها که در شرایط عادی قابل انجام نیست تشکیل شده است. البته در قانون اساسی وظیفه دیگری با عنوان مطالعه سیاست‌های کلی نظام را بر عهده دارد که بعد از تعیین چشم اندازها و تایید از سوی رهبری، وظیفه مشورتی و مکمل قانون‌گذاری را بر عده دارد. در حالی که نظام های دوپارلمانی مجلس سنا مستقل است و وظیفه بینابینی در این باره وجود ندارد و مصوبه ای که از مجلس شورا عبور می کند، در مجلس سنا تایید یا رد می شود.» مسعود رضایی، دیگر عضو فراکسیون امید مجلس هم در گفت‌وگو با «ابتکار» با بیان اینکه «وقتی قصد معرفی یک ساختار را در جامعه داریم برای آن نام گذاری می‌کنیم»، تاکید کرد: «پیام و مفهوم هر ساختاری در نام‌گذاری آن باید روشن باشد. وقتی میگوییم مجمع تشخیص مصلحت، به این معنی است که وقتی درباره تایید مصوبه ای مجلس و شورای نگهبان با مشکل مواجه شده اند، این مجمع به عنوان مرجع حل اختلاف ورود کند و نظر یکی از طرفین که به قانون
نزدیک تر است را تایید کند و به منزله خروج از بن بست است.» قاسم میرزایی نکو، دیگر عضو فراکسیون امید مجلس نیز که عضویت کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس را بر عهده دارد نیز در این باره به «ابتکار» گفت: «دراین باره باید کار عمیق کارشناسی صورت بگیرد. یکی از مشکلات ساختاری این است که مجلس شورای اسلامی صبح تا شب قانون تصویب میکند و به نظرم نیاز به یک قوه عاقله داریم که مثل همه دنیا که مجلس سنا دارند، ما هم مثل گذشته چنین مجلسی داشته باشیم تا مشکلات به طور کارشناسی حل شوند.»
مجمع تشخیص مجلس داوری است نه قانون‌گذاری
این نماینده مردم دماوند در مجلس به «ابتکار» تاکید کرد: «مجمع تشخیص از ابتدا محلی برای حل اختلاف و شورای داوری بین مجلس و شورای نگهبان بوده است تا این مشکل و اختلاف نظر حل شود. بنابراین قابلیت سنا شدن را ندارد.» او تاکید کرد: « باید مجلس سنا دربازنگری قانون اساسی لحاظ شود. البته نیاز نیست درکل قانون اساسی بازنگری صورت بگیرد، همین‌که مورد به مورد موارد مدنظر لحاظ شوند، اصلاح صورت می‌گیرد. به هر حال مجمع تشخیص به هیچ وجه نمی تواند کار مجلس سنا را انجم دهد و جایگزینی برای آن باشد.» این نمایندگان تاکید دارند که مجمع تشخیص جایی برای حل اختلاف مجلس و شورای نگهبان است و به هیچ وجه جایگاه و کارکردی شبیه به سنا نداشته و ندارد. مسعود رضایی در این باره معتقد است: « وقتی یک موضوعی به بن بست
می رسد، گروهی از بزرگان جمع می شوند و برای خروج از این بن بست چاره اندیشی و مصلح اندیشی می کنند. بنابراین صلاحیت و جایگاه مجمع تشخیص در همین حد است و نباید جایگاه قانون‌گذاری برای آن متصور شد. چرا که طبق قانون اساسی صلاحیت قانون‌گذاری با مجلس است و صلاحیت مجمع تشخیص در حد حکمیت بین مجلس و شورای نگهبان و تدوین سیاست های کلی است که مورد تایید رهبری قرار گرفته است. همچنین وظیفه مشورت به رهبری را بر عهده دارد.»
محمود صادقی هم در ادامه تشریح وظایف مجمع تشخیص به «ابتکار» گفت: «مجلس سنا در قبل از انقلاب نیمی انتصابی بود و نیمی انتخابی، در حالی که در مجمع تشخیص همه اعضا انتصابی هستند و به لحاظ شخصیت حقوقی برخی افراد خود به خود عضو می‌شوند یا از طرف رهبری منصوب می شوند و انتخاب مردم در آن دخالتی ندارد. به همین دلیل جایگاه این دو کاملا بایکدیگر متفاوت است. البته از یک نظر شاید چون مجمع نخبگان است از یک جهت شباهتی داشته باشد، ولی از نظر قانونی جایگاه کاملا متفاوتی دارند.»
سنا فرزند نامشروع و غیر قابل قبول است
البته در تکمیل این جداسازی و تفکیک کارکرد مجمع تشخیص مصلحت با مجلس سنا، برخی نمایندگان از جمله علیرضا محجوب تاکید دارند که مجلس سنا از ابتدا «فرزند نامشروع» بوده است و هیچ جایگاهی در ایران ندارد و کسی خواستار مجلس سنا نبوده و نیست و نباید مجمع تشخیص را با این جایگاه مقایسه کرد. این نماینده چند دوره مردم تهران در مجلس به «ابتکار» گفت: «در قانون اساسی اولیه ایران که در زمان مشروطه به تقلید از بلژیک و فرانسه نوشته شده بود، مجلس سنا در آن قید نشد و تنها درسال 1329 یعنی 50 سال بعد از تصویب اولین قانون اساسی ایران با انتخاب یک مجلس موسسان که بارها مصدق و کاشانی و دیگر انتخابات آن را جعلی دانستند، این موضوع شکل گرفت. سنا در ایران هیچگاه نه مورد تایید ملیون بوده است و نه مورد تایید مذهبیون و کسانی که به متون قانون نویسی در ایران اشراف داشته اند چرا که ابزار قدرت و نفوذ صاحبان قدرت است.» او همچنین افزود: « در ایران هم اگر امروز درباره نظام دوپارلمانی تاکید می شود به این دلیل است که برای نماینده «تراز» مشخص کنند. تشکیل سنا در جهان پدیده میمون و مبارکی نیست که بخواهیم مجمع تشخیص مصلحت را سنا بدانیم. مجلس سنا همیشه علیه مردم است و در هیچ کشوری سنا همراه با مردم نبوده و نیست.» این نماینده مردم تهران در خانه ملت همچنین ادامه داد: « مجمع تشخیص مجمعی برای موضوعات خاص و ویژه است و این موضوعات خاص نه جنبه قانون‌نویسی دارد و نه جنبه قانون‌گذاری و اگر مجلس و شورای نگهبان احساس کنند اختلاف نظری ندارد و کارشان را به مجمع تشخیص ارجاع ندهند، دیگر موضوعی بجز سیاست‌گذاری کلان نظام وجود ندارد که به این مجمع ارجاع شود. به همین دلیل مجمع تشخیص و شورای نگهبان هیچ یک سنا نیستند و سنا مربوط به جوامع دو مجلسی است.»
آقای شاهرودی خواسته است تشکیلات مفصل دیگری مثل سنا شکل نگیرد
قاسم میرزایی نکو هم در ادامه گفت وگوی خود با «ابتکار» تصریح کرد: « وظایفی که بر عهده مجلس سنا است در حیطه وظایف و اختیارات مجمع تشخیص مصلحت نیست و چشم انداز سیاست کلی نظام را رهبر انقلاب ترسیم می کنند و مجمع تشخیص فقط این سیاست های کلی را تدوین و ابلاغ می کند. بنابراین آقای هاشمی این حرف را به این دلیل زده است که یک تشکیلات مفصل دیگر مثل مجلس سنا به وجود نیاید.» میرزایی نکو در تایید عملکرد مجلس سنا خاطرنشان کرد: « به نظرم یکی از معضلات ما نداشتن مجلس سنا است. نه فقط نداشتن مجلسی با این اسم، بلکه مجلسی که بتواند قوه عاقله فکری کشور باشد و بگوید فلان کار با این روش باید انجام شود و راهکار بدهد.
در حالی که متاسفانه ستادها و شوراهای مختلف تشکیل داده ایم و وقت وزرا و اجرایی ها را در این شوراها برای تصمیم گیری درباره موضوعات تلف می‌کنیم.»
نظام دوپارلمانی موافقان و مخالفانی دارد
میرزایی نکو همچنین تاکید کرد: « باید در جایی دیگر این تصمیمات گرفته شود. به همین دلیل با تشکیل نظام دو پارلمانی کاملا موافقم و تاکید دارم نیاز اصلی کشور ما است.» صادقی، نماینده حقوق خوانده اصلاح طلب مجلس در ادامه گفت وگوی خود با «ابتکار» درباره نظام دومجلسی در کشورمان توضیح داد: « اگر اجازه داده شود پارلمان به درستی شکل بگیرد و کار کند بسیاری از مشکلات حل می شود. ولی متاسفانه در کشور ما به نحوی عمل می شود که یک نهاد را دستکاری می کنیم و وقتی ضعیف شد بعد توی سرش می زنیم. در حالی که معتقدم اگر این مجلس برآمده از آرای مردم باشد و محدودیت‌های مرحله انتخابات کم شود و به حداقل قانونی اکتفا شود، مجلسی قوی شکل می‌گیرد که می‌تواند کارآمد باشد.» این
نماینده اصلاح طلب مجلس همچنین تاکید کرد: «متاسفانه در مرحله پیشاانتخابات و پساانتخابات جایگاه مجلس را ضعیف کردهایم و فشارهای زیادی روی آن اعمال می شود. اینکه بعد از تضعیف شدن مجلس بگوییم چون ضعیف است حالا نظام را دوپارلمانی بکنیم یعنی این مجلس عوام است و حالا باید یک مجلس خواص هم درست کنیم.» صادقی همچنین خاطرنشان کرد: « اگر اجازه دهیم مجلس طبق قانون اساسی عملکرد خودش را داشته باشد، شاید نیازی به تشکیل مجلس سنا نباشد. ضمن اینکه مجلس شورا به آرای عمومی نزدیک تر است و اعضای آن انتصابی نیستند. پس باید آسیب شناسی کنیم چرا مجلس نتوانسته آنطور که باید انتظارات را برآورده کند و بکوشیم این مشکلات را رفع کنیم.»∎
نظر شما