به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از مهر، سالانه به‌طور متوسط ۷۷ سانتی‌متر از سطح آب‌های زیرزمینی استان زنجان به دلیل برداشت‌های بی‌رویه کاهش می‌یابد و ناگوارترین وضعیت را در این میان دشت ابهر و خرم‌دره دارد که سالانه یک متر و ۴۰ سانتی‌متر با افت آب مواجه است.

از شمال تا جنوب و از غرب تا شرق استان زنجان، این روزها در حالی درگیر خشک‌سالی است که باوجود کمی بارش بازهم وضعیت استان زنجان در بین استان‌های درگیر خشک‌سالی شرایط نسبتاً خوبی به شمار می‌آید.

این روزها دیگر از باران‌های سیل‌آسا و برف‌های چندم‌تری خبری نیست، دشت‌ها به مرز خشکی رسیده و فرونشست زمین در بسیاری از دشت‌ها به دلیل اضافه برداشت‌ها از آب‌های زیرزمینی به وقوع پیوسته است.

ساخت سدهای متعدد بدون مطالعه و انحراف در مسیر طبیعی رودخانه‌ها باعث برهم خوردن نظم طبیعی در زمینه چرخش تشکیل ابرهای بارور شده است، به‌گونه‌ای که این امر موجبات خشک شدن بسیاری از رودخانه‌ها را فراهم کرده است.

وضعیت خشکسالی در زنجان

اطلاعات سازمان هواشناسی کشور و مرکز خشکسالی و مدیریت بحران می‌تواند برای تحلیل و بررسی وضعیت اقلیمی استان زنجان بسیار راه‌گشا باشد. این مرکز درصد خشکسالی دوره یک ساله تا پایان شهریور امسال استان زنجان را بررسی و ارائه کرده که این اطلاعات نشان می‌دهد استان زنجان دارای ۱۹ درصد خشکسالی خفیف، ۳۲.۲ درصد خشکسالی متوسط، ۲۱.۳ درصد خشکسالی شدید و ۲۷.۵ درصد خشکسالی بسیار شدید است.

در این زمینه دادستان عمومی و انقلاب زنجان با یادآوری اینکه مسئله آب جدی است و با شعار دادن کارها جلو نمی‌رود، می‌گوید: موضوع اضافه برداشت از آب‌های زیرزمینی بسیار جدی است و باید جلوی برداشت بی‌رویه آب گرفته شود.

حسن مظفری مهرماه سال جاری در جلسه شورای اراضی آب، با بیان اینکه آب خریدنی نیست و باید در حفظ و استفاده بهینه از آب همه جهادگونه پای‌کار بیایند، می‌افزاید: نمایندگان مجلس نباید برای کسب رأی و جایگاه وعده‌های دروغین در خصوص آب به مردم بدهند و امروز در مسئله آب مجلس شورای اسلامی و دولت مقصر هستند.

دادستان عمومی و انقلاب زنجان با بیان اینکه مجلس با تصویب برخی قوانین به‌جای تعیین مجازات برای مجرمی که عمل غیرقانونی انجام داده و چاه غیرمجاز حفر کرده است، اجازه صدور پروانه بهره‌برداری برای وی را داده است، ادامه می‌دهد: این‌گونه قوانین سبب شده که آمار چاه‌های غیرمجاز چندین برابر شود.

مظفری با اشاره به وجود بیش از ۹ هزار حلقه چاه غیرمجاز در استان زنجان، اظهار می‌کند: اگر این تعداد چاه با فرض برداشت ۱۵ لیتر در ثانیه آب به‌طور هم‌زمان برای برداشت اقدام کنند، در یک دقیقه بیش از ۸ میلیون و ۴۰۰ لیتر آب از منابع آبی خارج می‌شود.

ارتفاع آب‌های زیرزمینی استان زنجان ۷۷ سانتی‌متر افت دارد

وی با بیان اینکه ارتفاع آب‌های زیرزمینی استان زنجان ۷۷ سانتی‌متر افت دارد، یادآور می‌شود: افت حتی یک سانتی‌متر از منابع آبی برای کشور زیان‌آور و جبران‌ناپذیر است.

دادستان عمومی و انقلاب زنجان با بیان اینکه در اکثر دولت‌ها جدیت لازم برای مقابله با معضل کاهش منابع آبی کشور وجود نداشته است، می‌افزاید: اکنون وضعیت منابع آبی کشور از مرحله تنش آبی به یک شرایط سخت تبدیل‌شده است.

مظفری همچنین با انتقاد از پشت‌میزنشینی مسئولان در این رابطه، خاطرنشان می‌کند: همه دستگاه‌های مرتبط باید با جدیت تمام، مقابله و پلمب چاه‌های غیرمجاز را آغاز کنند.

کاهش ۵۲ درصدی بارندگی‌های زنجان نسبت به بلندمدت

مدیرکل هواشناسی استان زنجان نیز از کاهش ۵۲ درصدی بارندگی‌های استان نسبت به بلندمدت خبر می‌دهد.

احد یاغموری با بیان اینکه ازنظر طبقه‌بندی اقلیمی، استان زنجان در منطقه نیمه‌خشک واقع شده است، می‌گوید: یکی از ویژگی‌های این مناطق آن است که نوسانات بارشی، صرف‌نظر از شرایط اقلیمی زیاد است، درحالی‌که نوسانات مناطق نیمه‌خشک و مرطوب نسبت به مناطق نیمه‌خشک کم است.

میانگین بارش‌ها در پاییز طی ۴۸ سال گذشته ۷۶ میلی‌متر بوده است. آمار حاکی از آن است که در این مدت، حتی بارشی در حدود ۱۱ میلی‌متر در طول فصل پاییز نیز داشته‌ایموی با اشاره به میانگین بارش‌ها در پاییز طی دوره ۴۸ ساله، تصریح می‌کند: میانگین بارش‌ها در پاییز گذشته ۷۶ میلی‌متر بوده است. آمار حاکی از آن است که در این مدت، حتی بارشی در حدود ۱۱ میلی‌متر در طول فصل پاییز نیز داشته‌ایم، همچنین در یکی از سال‌ها نیز شاهد بارش پاییزی ۱۷۴ میلی‌متری در زنجان بوده‌ایم که این خود، حاکی از آن است که نوسانات بارش در فصل پاییز زیاد است.

این مسئول با بیان اینکه مطرح کردن مسائلی از قبیل اینکه وجود واحدهای آلاینده در استان باعث کاهش ابرهای باران‌زا شده است، به‌هیچ‌وجه پایه علمی ندارد، اظهار می‌کند: در صورت صحت داشتن این موضوع، امروز باید شاهد بارندگی در شهرهایی چون خرم‌دره، آب‌بر و ... که واحدهای آلاینده در آن مستقر نیستند، بودیم، درحالی‌که وضعیت بارش‌ها در کل استان بر همین منوال است و حتی باید گفت که وضعیت نامناسب بارش‌ها در کل کشور این‌گونه است.

یاغموری با اشاره به اینکه بحث اقلیم، بحث فرا استانی بوده و نظرات مختلفی در این زمینه داده شده که یکی از این نظرات، گرم شدن زمین به دلیل تولید گازهای گلخانه‌ای است، می‌گوید: این در حالی است که در بخشی از اروپا شاهد جو سرما و بارش برف هستیم و این نشان می‌دهد نمی‌توان برای کل کره زمین نسخه واحدی پیچید. نابه‌هنجاری‌های اقلیمی وقتی از حالت عادی خارج می‌شود می‌تواند منجر به سیل‌ها یا خشک‌سالی شدید شود.

میزان بارش‌های فصل پاییز امسال در زنجان  ۴۲ میلی‌متر است

مدیرکل هواشناسی استان زنجان در ادامه میزان بارش‌های فصل پاییز امسال در زنجان را ۴۲ میلی‌متر عنوان کرده و می‌افزاید: این وضعیت در ۴۰ سال اخیر بی‌سابقه نبوده است. در کل، الآن وضعیت بارش استان زنجان از اول مهر تا ۲۴ دی‌ماه حدود ۴۶ میلی‌متر بوده که این میزان در مدت‌زمان مشابه پارسال ۸۴ میلی‌متر بوده است.

یاغموری ادامه می‌دهد: استان زنجان در مقایسه با بلندمدت ۵۲ درصد کاهش بارندگی داشته که بیانگر آن است که با خشک‌سالی مواجه هستیم، در این بازه زمانی وضعیت بارندگی در کشور ۶۱ درصد کاهش داشته است. وضعیت بارش استان زنجان نیز علی‌رغم اینکه با خشک‌سالی شدید مواجه است اما از ۲۰ استان کشور بهتر و نسبت به ۱۰ استان وضعیت بدتری دارد.

وی  با یادآوری اینکه تحلیل هواشناسی بیانگر آن است که بارش قابل‌ملاحظه‌ای پیش‌بینی نشده است، خاطرنشان می‌کند: این در حالی است که به هر میزان بارش‌ها در مدت‌زمان باقی‌مانده از سال اتفاق بیفتد، جبران کاهش بارندگی‌ها را نخواهد کرد. از طرفی با توجه به اینکه دمای هوا بالا است، این امر باعث تبخیر شدن بارش‌ها می‌شود.

میزان بارش‌ها در استان زنجان از اول مهرماه امسال تا ۱۸ دی‌ماه حدود ۴۷.۱ میلی‌متر بوده که نسبت به پارسال ۵۲ درصد کاهش داردمدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان نیز در این رابطه می‌گوید: میزان بارش‌ها در استان زنجان از اول مهرماه امسال تا ۱۸ دی‌ماه حدود ۴۷.۱ میلی‌متر بوده که نسبت به پارسال ۵۲ درصد کاهش دارد.

یوسف رضاپور با بیان اینکه بر مدیریت مصرف آب در استان زنجان تأکید کرده و می‌افزاید: متأسفانه امسال بارش‌ها در استان نسبت به سال‌های گذشته کاهش داشته و مشکل آب جدی است.

وی به میزان مصرف آب در بخش‌های مختلف در استان زنجان اشاره‌کرده و یادآور می‌شود: مصرف آب در بخش کشاورزی ۹۱ درصد، بخش صنعت ۴ درصد و آب شرب ۵ درصد است و میزان مصرف آب در بخش صنعتی در استان از متوسط کشوری بالاتر است.

رضاپور تأکید می‌کند: ذخیره آب سد تهم ازلحاظ حجمی ۳۶ میلیون مترمکعب است و این ذخیره از سال‌های گذشته مانده است و در حال حاضر مشکل آب جدی است و ۴۶۰ لیتر در ثانیه از آب سد تهم برای آب شرب زنجان استفاده می‌شود.

وی به وضعیت آب در سد تهم اشاره‌کرده و یادآور می‌شود: سد تهم ۲۰ درصد نسبت به سال قبل کسری مخزن دارد.

رضاپور  از وجود بیش از ۱۷ هزار و ۸۲۶ حلقه چاه، ۷۳۰ قنات و ۵ هزار و ۸۹۶ چشمه در استان زنجان خبر داده و ابراز می‌کند: شاهد اضافه برداشت به میزان ۱۵۲ میلیون لیتر از چاه‌های استان هستیم و دشت زنجان سالانه ۵۵ سانتی‌متر افت سطح آب زیرزمینی دارد. همچنین دشت زرین‌آباد ۷۲ سانتی‌متر و دشت ابهر ۱۴۰ سانتی‌متر افت آب سطح زیرزمینی در سال را تجربه می‌کنند.

اگر در مصرف آب مدیریت نکنیم، سال آینده مجبور به جیره‌بندی خواهیم شد

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با بیان اینکه ذخیره آب پشت سد تهم از ۴۳ میلیون مترمکعب در سال گذشته به ۳۶ میلیون مترمکعب در سال جاری رسیده است، اظهار می‌کند: با توجه به شرایط خشک‌سالی، کاهش بارندگی، افت منابع آب زیرزمینی و وضعیت بارش‌های سال جاری در استان، اگر در مصرف آب خود دقت نکنیم، سال آینده باید آب شرب در استان جیره‌بندی شود.

رضاپور، فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌های استانی و ملی را در این زمینه مؤثر خوانده و می‌گوید: کشاورزان و بهره‌برداران منابع آب را در این زمینه باید آگاه کرد، متأسفانه بسیاری از مصرف‌کنندگان الگوی مصرف آب را در بخش‌های کشاورزی، صنعت، خدمات و شرب رعایت نمی‌کنند چون عمق کمبود آن را درک و احساس نکرده‌اند و باید در جریان مشکل قرار گیرند.

وی به مردم استان درزمینهٔ روند مصرف آب در همه زمینه‌ها به‌ویژه در بخش کشاورزی هشدار داده و می‌گوید: باید در مصرف آب مدیریت کرده و الگوی مصرف را رعایت کنیم تا از مشکل آب نجات پیدا کنیم.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان از بحرانی بودن پنج دشت استان زنجان از تعداد هفت دشت موجود خبر داده و می‌افزاید: عمده مصرف منابع آبی کشور در بخش کشاورزی است.

رضاپور تصریح می‌کند: ضامن اجرای همه برنامه‌های حوزه آب، مشارکت مردم است و اگر خواهان خروج از خشک‌سالی هستیم باید الگوی مصرف را مدنظر قرار دهیم.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان زنجان نیز می‌گوید: تعداد ۸ هزار و ۵۰۰ حلقه چاه غیرقانونی و تنها ۱۲۰ حلقه چاه برای تأمین آب شرب است.

علیرضا جزءقاسمی ادامه می‌دهد: بیش از ۷۰۰ هزار مشترک در ۲۱ شهر استان زنجان تحت پوشش این شرکت هستند و تاکنون هیچ مشکلی به لحاظ کمی و کیفی در ارائه خدمات به مردم وجود نداشته است.

جزءقاسمی، بخش صنعت را یکی از مصرف‌کنندگان عمده آب در کشور معرفی کرده و می‌افزاید: با استفاده از ظرفیت پساب تولیدی در تصفیه‌خانه‌های استان می‌توان علاوه بر اینکه مطمئن‌ترین و پایدارترین منبع آب را در اختیار صنایع قرار داد، از اتلاف بی‌رویه آب سالم در صنایع نیز جلوگیری و پساب را جایگزین آن کرد.

ضرورت استفاده از پساب در صنایع آب بر

جزءقاسمی با اشاره به اینکه تصفیه‌خانه شهر زنجان در حال حاضر به‌تنهایی سالانه ۱۰ میلیون مترمکعب پساب تولید می‌کند، می‌گوید: این پساب می‌تواند به‌راحتی در بخش صنعت و برای صنایع رده‌های الف و ب نظیر فولاد، ریخته‌گری، پتروشیمی و صنایع روی- که حساسیت بالایی در مصرف آب ندارند- مورداستفاده قرار گیرد که علاوه بر جلوگیری از اتلاف آب سالم و پاک در این صنایع، از آلودگی محیط‌زیست نیز به نحو چشم‌گیری جلوگیری می‌شود.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان زنجان ادامه می‌دهد: در حال حاضر با تولید پساب فاضلاب به میزان ۳۷۷ لیتر در ثانیه در استان زنجان آمادگی داریم ۲۸ درصد از آب موردنیاز صنایع در استان زنجان را تأمین کنیم که در افق طرح، این رقم به ۵۰ درصد نیز خواهد رسید.

صنایع استان زنجان به میزان ۱۳۶۷ لیتر بر ثانیه آب مصرف می‌کنند که با جایگزینی پساب صنعتی با آب شرب می‌توان گام‌های بزرگی در تامین آب مورد نیاز شهروندان برداشتجزءقاسمی یادآور می‌شود: طبق آمار اعلامی، صنایع استان زنجان به میزان ۱۳۶۷ لیتر بر ثانیه آب مصرف می‌کنند که با جایگزینی پساب صنعتی با آب شرب می‌توان گام‌های بزرگی در تامین آب مورد نیاز شهروندان برداشت.

۲۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی به آبیاری تحت‌فشار مجهز شد

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان نیز معتقد است: درمجموع در استان زنجان از سال ۹۳ تاکنون بیش از ۲۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان زنجان به آبیاری تحت‌فشار مجهز شده است.

حسین جعفری با بیان اینکه از مسدود کردن ۱۲۵ حلقه چاه در نیمه نخست امسال و ۸۳۲ حلقه چاه غیرمجاز در شش‌ماهه دوم پارسال خبر داده و اظهار می‌کند: تاکنون از مجموع ۷ هزار و ۳۶۹ حلقه چاه غیرمجاز استان، حدود هزار و ۳۱۲ حلقه چاه مسدود شده است و امیدواریم در نیمه دوم امسال و با همراهی دستگاه قضایی، تعداد بیشتری از چاه‌های غیرمجاز استان را مسدود کرده و با متخلفان برداشت غیرقانونی از ذخایر آب استان، برخورد شود.

جعفری به اجرای طرح آبیاری تحت‌فشار در استان زنجان اشاره‌کرده و می‌افزاید: درمجموع در استان زنجان از سال ۹۳ تاکنون بیش از ۲۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان زنجان به آبیاری تحت‌فشار مجهز شده است.

وی اظهار می‌کند: در برهه کنونی استفاده از روش آبیاری تیپ، برای آبیاری محصولات زراعی متداول شده است و این روش در آبیاری در مناطقی که تلفات آب در حین آبیاری زیاد است می‌تواند جایگزین خوبی برای روش‌های مرسوم آبیاری نظیر نواری و شیاری باشد.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان به طرح آبیاری تحت‌فشار در استان زنجان طی سال گذشته اشاره‌کرده و یادآور می‌شود: خوشبختانه اجرای طرح آبیاری تحت‌فشار در استان زنجان به‌خوبی محقق شده است.

جعفری  از اجرای مطلوب طرح آبیاری تحت‌فشار در استان زنجان خبر داده و اظهار می‌کند: این طرح در استان با استقبال خوب کشاورزان همراه بوده و اولویت مهم این سازمان اجرای طرح آبیاری تحت‌فشار است و توجه به موضوع باعث صرفه‌جویی در مصرف آب می‌شود.

کاهش هزینه‌های برق و انرژی مصرفی از مزایای آبیاری تحت‌فشار است

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان به مزایای سیستم‌های آبیاری تیپ اشاره کرده و می‌افزاید: در این روش شاهد کاهش مصرف آب به میزان ۲۰ درصد نسبت به بارانی و ۶۰ درصد نسبت به سطحی بوده و می‌توان گفت که بهترین سیستم برای مزارعی که دارای کمبود آب هستند، به شمار می‌رود.

جعفری ابراز می‌کند: افزایش عملکرد در واحد سطح به میزان حدود ۳۰ درصد و افزایش کیفیت محصولات کشاورزی، امکان تزریق سم و کود توسط نوارهای آبیاری، امکان آبیاری تنها با باز و بسته کردن یک شیر و کاهش هزینه‌های برق و انرژی مصرفی در مقایسه با سیستم‌های بارانی از مزایای آبیاری تحت‌فشار است.

در پایان گفتنی است از هفت دشت استان، پنج دشت شرایط بحرانی دارد و در راستای تقویت این دشت‌ها طرح‌هایی همچون طرح تعادل‌بخشی و تغذیه مصنوعی در استان انجام می‌شود.