ستاد مشترک ارتش ترکیه شنبه شب به دنبال اعلام آغاز عملیات زمینی در عفرین توسط رئیس جمهور این کشور، در بیانیه ای اعلام کرد: عملیات عفرین تحت عنوان «شاخه زیتون» آغاز شده است. در بیانیه صادره توسط ستاد مشترک ارتش ترکیه  در این خصوص آمده است: «نیروهای مسلح ترکیه، برای برقراری ثبات و امنیت در مناطق مرزی و کل منطقه و همچنین رهایی مردم دوست و برادر کشورهای همسایه از ظلم عناصر تروریستی گروهک‌های‌ پ‌ک‌ک، ک‌ج‌ک، پ‌ی‌د و داعش عملیاتی را تحت عنوان شاخه زیتون آغاز کرده است». از زمان آغاز عملیات نظامی ترکیه در عفرین، تاکنون دهها غیرنظامی کشته و زخمی شده اند. این درحالی است که دولت دمشق نیز به این عملیات واکنش نشان داده و آن را صراحتا محکوم کرده است.

در همین ارتباط، یک منبع آگاه در وزارت خارجه سوریه ادعای دولت ترکیه مبنی بر اطلاع دمشق از عملیات نظامی را تکذیب کرده و از جامعه بین الملل خواست این تجاوز را محکوم و برای توقف آن اقدام فوری کنند این منبع سوری همچنین عملیات نظامی ترکیه را تجاوز به حاکمیت ملی سوریه برشمرده است. از سوی دیگر، اقدام نظامی ترکیه در شهر «عفرین» سوریه با واکنش مسکو نیز مواجه شده است. وزارت دفاع روسیه در همین ارتباط با صدور بیانیه ای تأکید کرده است که عملیات نیروهای ترکیه ای در عفرین موجب تضعیف روند صلح در سوریه می شود. از منظر قوانین بین المللی نیز، سازمان ملل متحد به هیچ طرفی اجازه نمی دهد که بدون موافقت شورای امنیت و یا داشتن مجوز از دولت قانونی، یک کشورِ دارای حاکمیت مستقل را مورد تجاوز قرار داده و به نقض حاکمیت ملی آن بپردازد.

مقابله با طرح جدید ایالات متحده در شمال سوریه

واقعیت این است که عملیات «شاخه زیتون» ترکیه در شهر کرُد نشین «عفرین» که البته قرار است تا شهر «منبج» در شمال سوریه نیز امتداد پیدا کند، در راستای تلاش آنکارا برای مقابله با طرح جدید ایالات متحده آمریکا در شمال سوریه انجام می شود. آمریکایی‌ها در امتداد تحرکات خصمانه و مشکوک در سوریه، درحال تشکیل «نیروهای امنیت مرزی» در شمال این کشور هستند. هرچند که مقامات عالیرتبه این کشور ازجمله «رکس تیلرسون» وزیر خارجه ایالات متحده این مسئله را تکذیب کرده اند، اما شواهد و قرائن و واکنش‌های رسمی متعدد به اقدام مشکوک آمریکایی‌ها حکایت از درست بودن ماجرا دارد و به زودی نیروهای امنیت مرزی در شمال سوریه سربرخواهند آورد. جبهه شمال سوریه به عنوان یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین جبهه‌های موجود در این کشور محسوب می‌شود. علت این مسئله نیز به منافع و مصالح مختلف بازیگران گوناگون منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ازجمله آمریکا، ترکیه و همچنین کُردها بازمی‌گردد. ایالات متحده آمریکا پس از ناکامی سنگین تروریست‌های تکفیریِ تحت‌الحمایه خود اکنون به صورت ویژه به جبهه شمالی در سوریه چشم دوخته است و امیدوار است از طریق تشکیل نیروهای امنیت مرزی که برخی تعداد آن را 30 هزار نفر برآورد کرده‌اند، بخشی از شکست‌های پیشین خود را جبران کند. در واقع، جبهه شمالی سوریه آخرین کارت ایالات متحده برای تداوم بازیگری واشنگتن در این کشور به شمار می‌رود.

لذا اکنون دولت ترکیه که خطر تشکیل نیروهای امنیت مرزی در شمال سوریه را احساس کرده، به ظاهر عملیات شاخه زیتون را برای مقابله با آمریکایی ها در جبهه شمالی ترتیب داده است تا بدین سان تلاش های واشنگتن برای تشکیل یک دولت مستقل کُرد در این جبهه را خنثی کند_ هرچند برخی تحلیل گران این اقدام ترکیه را ظاهر موضوع دانسته و نگران آن هستند در پس این نگاه ، ترکیه بستر ساز و توجیه گر حضور مجدد ارتش آزاد و گروههای تکفیری همسو با ترکیه و آمریکا در سوریه باشد و مقابله با آمریکا یک بازی هدفمند باشد _  از سوی دیگر، دولتمردان ترکیه تشکیل چنین دولتی در مرزهایشان را تهدیدی جدی برای امنیت ملی خود قلمداد می کنند. این همان مسئله ای است که وزارت دفاع روسیه بر روی آن صحه گذاشته و صراحتا اعلام کرده است که واشنگتن با طرح جدید خود در شمال سوریه مسبب اصلی تحریک مقامات آنکارا و آغاز عملیات تجاوزکارانه آنها در عفرین است.

تلاش برای تحقق رؤیای ارتش 22 هزار نفری

به موازات تلاش آمریکایی ها برای تشکیل نیروهای 30 هزار نفری در شمال سوریه، دولتمردان آنکارا نیز برای محقق ساختن رؤیای خود در تأسیس ارتش 22 هزار نفری در جبهه شمالی تلاش می کنند. نیروهای 22 هزار نفری که آنکارا عزم خود را برای تشکیل آن جزم کرده است، در واقع همان تروریست‌هایی‌ هستند که پیشتر و در جریان مذاکرات صلح سوری از آنها تحت عنوان «گروه های تروریستی قابل مذاکره» یاد می شد. مقامات ترکیه ای با این اقدام قصد دارند در آن واحد سه هدف را محقق سازند؛ اول اینکه خطر کُردها را برای همیشه از مرزهای خود دور ساخته و اجازه ندهند که تشکیل دولت مستقل کُردی احتمالی تهدیدی برای امنیت ملی آنها تلقی شود. دوم آنکه طرح ایالات متحده آمریکا با این اقدام ترکیه در نطفه خفه شده و معادلات به صورت کاملا معکوس رقم بخورد و واشنگتن دیگر نتواند همچون گذشته به حمایت های مالی و تسلیحاتی خود از نیروهای دموکراتیک کُرد سوری ادامه دهد. سوم آنکه؛ زمینه برای به زیر کشیدن «بشار اسد» به عنوان رئیس جمهوری مشروع سوریه فراهم شده و آنکارا بتواند با قدرت بیشتری برای روی کار آوردن نیروهای تحت الحمایه خود در سوریه تلاش کند. پیشتر نیز مقامات ترکیه اعلام کرده بودند که از دیدگاه آنها بشار اسد هیچ جایی در روند انتقال سیاسی در سوریه نخواهد داشت و باید از قدرت کنار برود. این مسئله نشان می دهد که «حذف اسد از قدرت» به راهبردی کلان در نزد مقامات ترکیه تبدیل شده است و آنها قصد ندارند از آن عدول کنند.

عصبانیت از عملیات بزرگ مقاومت

علاوه بر آنچه که گفته شد، دولتمردان آنکارا همچنین از عملیات بزرگ ارتش سوریه در شمال این کشور و به ویژه در استان ادلب و حومه آن به شدت عصبانی هستند. مدتی است که نیروهای مقاومت سوری عملیات بزرگی را در حومه استان ادلب کلید زده ‌اند. نیروهای سوری در جریان این عملیات بزرگ موفق شدند کنترل کامل روستاها و مناطق مهمی همچون «المزیونه»، «العلیه» و «ام وادی» را به دست گیرند. ازآنجایی که آنکارا نیک می‌داند که تسلط نیروهای مقاومت بر مناطق استراتژیک واقع در حومه ادلب می‌تواند ضربه سنگینی به نیروهای تحت الحمایه آنها وارد کند، تحرکات خصمانه خود را در این جبهه آغاز کرده‌ اند تا به زعم خود مانع از پیشروی نیروهای مقاومت در حومه ادلب شوند.

کوبیدن آخرین میخ بر تابوت مذاکرات صلح

به نظر می رسد که مقامات آنکارا با ارتکاب اشتباهات فاحش و استراتژیک خود در شمال سوریه به دنبال کوبیدن آخرین میخ بر تابوت مذاکرات صلح سوریه طی سالهای گذشته هستند. اقدام نظامی آنکارا در شمال سوریه تحت هیچ شرایطی با تعهدات آن در جریان مذاکرات آستانه و ژنو مبنی بر تلاش برای گسترده تر کردن دامنه «مناطق کاهش تنش» همخوانی ندارد. به همین دلیل، عملیات نظامی شاخه زیتون، اقدامی «یکجانبه گرایانه» بوده که نه تنها موجب حل و فصل بحران سوریه نمی شود، بلکه آتش جنگ در این کشور را بیش از پیش شعله ور خواهد کرد و موجب پیچیده تر شدن معادلات سیاسی و میدانی خواهد شد. اگرچه مقامات آنکارا مدعی هستند که این عملیات با هدف مبارزه با تروریسم و برقراری صلح و ثبات در شمال سوریه انجام می شود، اما تحولات میدانی، برعکس این ادعا را نشان می دهد. در همان ساعات اولیه آغاز عملیات تجاوزگرایانه ترکیه در شمال سوریه، تروریست های تکفیری «ارتش آزاد» موفق به ورود به شهر «عفرین» سوریه شدند؛ این درحالی است که آنها تا پیش از عملیات نظامی ترکیه موفق به تحقق این امر نشده بودند. لذا می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که عملیات غیرقانونی ترکیه در سوریه، حداقل تاکنون به نام صلح و به کام تروریسم تمام شده است.

سخن پایانی

دولتمردان ترکیه با آغاز عملیات نظامی تجاوزکارانه در سوریه بدون موافقت دولت دمشق و همچنین رعایت پروتکل های بین المللی در این خصوص، درست به مانند آنچه که طی ده‌های گذشته از ایالات متحده آمریکا شاهد بودیم، درحال بنیانگذاری بدعتی زشت و نادرست در عرصه تحولات بین الملل هستند. این اقدام ترکیه در واقع نوعی لشکرکشی غیرقانونی به یک کشورِ دارایِ حاکمیت ملی مستقل محسوب می شود که عدم مقابله جامعه جهانی با آن، بدون شک موجب تحریک دیگر بازیگران قلدرمآب منطقه‌ای و بین المللی خواهد گشت تا در آینده و به منظور تأمین منافع و مصالح‌شان به راحتی دست به اقدامی مشابه بزنند.

آنکارا با این اقدام خود نشان داد که از دیدگاه ترکیه، این قوانین و موازینِ قاعده مند و ساختاری نیستند که بر فضای بین الملل حاکم هستند و این کشور با اتکاء به قانون جنگل به حل و فصل مشکلات، معضلات و چالش های خود در عرصه بین المللی می پردازد. مسیر اشتباهی که هم اکنون دولتمردان ترکیه در پیش گرفته اند، نتیجه‌ای غیر از آنچه که آمریکایی ها طی حداقل چهار یا پنج دهه گذشته از تجاوزگری های متعدد خود، بدان دست یافته اند، دربرنخواهد داشت. باتوجه به دست برتر نیروهای مقاومت سوری در عملیات بزرگ نظامی خود در شمال سوریه به ویژه در ادلب، ترکیه شانس بسیار کمی برای تحقق اهداف خود در شهر عفرین دارد.

انتهای متن/