آمار بالای عفونت‌های بیمارستانی موجب شده است همواره بستری شدن در بیمارستان‌ها با احتمال ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی همراه باشد اگرچه عفونت بیمارستانی در همه بخش‌های بیمارستانی وجود دارد، اما این عفونت‌ها در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان و کودکان، سوختگی، عفونی و مراقبت‌های ویژه بیشتر است.

همچنین بیمارانی که به بیماری‌های مزمن و صعب‌العلاج مبتلا می‌شوند و مجبورند زمان زیادی را در بیمارستان‌ها سپری کنند، از دیگر افرادی هستند که احتمال ابتلای آنان به عفونت‌های بیمارستانی وجود دارد.

کیمیای آمار دقیق از عفونت‌های بیمارستانی

در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، آمار دقیق عفونت‌های بیمارستانی با ذکر دقیق منشأ عفونت وجود دارد، ولی در بسیاری از بیمارستان‌های ما، آمار عفونت‌های بیمارستانی کاملا مخدوش است. برخی مسئولان بیمارستان‌های خصوصی نیز از ذکر آمار عفونت‌های بیمارستانی اجتناب می‌کنند تا وجهه بیمارستان شان خراب نشود.

در بسیاری از بیمارستان‌های دولتی هم به دلیل نبود آزمایشگاه‌های مرجع، نمونه‌های عفونت بیمارستانی بدرستی بررسی نمی‌شود؛ مثلا در بسیاری از مراکز درمانی در شهرهای کوچک و مناطق محروم، نمونه‌های آزمایشگاهی مشکوک به عفونت‌های بیمارستانی به مراکز استان‌ها ارسال می‌شود، اما خیلی اوقات به‌دلیل جدی نگرفتن فرآیند بررسی نمونه ها، آمار دقیقی از عفونت‌های بیمارستانی در آن مرکز درمانی به دست نمی‌آید.

علی ماهر، معاون فنی معاونت درمان وزارت بهداشت هم نبود آمار دقیق از عفونت‌های بیمارستانی را قبول دارد و می‌گوید: جمع‌آوری اطلاعات درباره مقاومت میکروبی و آمار عفونت‌های بیمارستانی از چالش‌های جدی در حوزه سلامت است. باید از بیمارستان‌ها حمایت کنیم تا گزارش دقیقی از آمار عفونت‌های بیمارستانی اعلام کنند. در این زمینه 400 بیمارستان کشور سامانه ثبت عفونت‌های بیمارستانی دارند، اما براساس گزارش‌ها در سال 95 فقط یک درصد از موارد عفونت‌های بیمارستانی ثبت شده بود و این نشان از گزارش‌دهی ضعیف بیمارستان‌هاست. ماهر تاکید دارد: ما در حال بازنگری نظام پایش و ارزیابی عفونت بیمارستانی و به دنبال جمع‌آوری اطلاعات هستیم تا بتوانیم در زمینه ثبت و گزارش تعداد عفونت‌های بیمارستانی فرهنگسازی کنیم.

کاهش 70 درصدی عفونت‌ها با رعایت بهداشت دست

تولید و بازنگری راهنماهای فنی، پیشگیری و کنترل عفونت در بیمارستان‌ها، دفع ایمن پسماندها، تزریقات ایمن و رعایت بهداشت محیط از جمله مهم‌ترین اقدامات اعلام شده وزارت بهداشت برای کنترل عفونت‌های بیمارستانی است.

معاون فنی معاونت درمان وزارت بهداشت با اشاره به مهم‌ترین دلایل انتقال عفونت‌های بیمارستانی در ایران هشدار می‌دهد: انتقال آلودگی میکروبی از طریق دست‌ها، بیشترین عامل انتقال عفونت بیمارستانی است و ما از دست‌اندرکاران حوزه سلامت خواهش می‌کنیم در رعایت بهداشت دست ها،‌ حداکثر تلاش خود را به کار گیرند،‌ زیرا با رعایت بهداشت دست، 70 درصد عفونت بیمارستانی کاهش پیدا می‌کند. مثلا در موارد بسیاری به دلیل شیوع عفونت بیمارستانی مجبور به تعطیلی یک بخش شدیم و در بررسی‌ها دریافتیم علت شیوع عفونت، رعایت نکردن بهداشت دست‌ها بوده است.

همچنین محمدحسن اعلمی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد هم تاکید دارد: بیش از یک سوم بیماران در بخش مراقبت‌های ویژه به عفونت‌های بیمارستانی مبتلا می‌شوند؛ در حالی که رکن اصلی در پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی، بهداشت دست است. متاسفانه وضعیت و میزان پذیرش بهداشت دست حتی میان کادر بهداشت و درمان بیمارستان‌ها و مراکز درمانی بسیار کم است.

ضرورت تجویز منطقی آنتی‌بیوتیک
در انسان و دام

این که گمان کنید در بیمارستان‌های شیک، عفونت‌های بیمارستانی کمتر است، درست نیست. اگر کادر درمانی در یک بیمارستان بسیار مدرن، اهمال کند و بهداشت اولیه را رعایت نکند، احتمال بروز عفونت‌های بیمارستانی وجود خواهد داشت. داوود یادگاری، رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با جام‌جم هشدار می‌دهد: نباید به هیچ وجه عفونت‌های بیمارستانی را دست کم بگیریم یا سعی در مخفی نگه داشتن آمار عفونت‌های بیمارستانی داشته باشیم. حتی گفته می‌شود در چند دهه آینده، احتمال مرگ و میر بر اثر عفونت‌های بیمارستانی در جهان از آمار مرگ و میر بر اثر سرطان هم پیشی می‌گیرد. نکته دیگری که شاید کمتر به آن توجه شود، ضرورت منطقی‌سازی تجویز آنتی‌بیوتیک در بخش دام و طیور است. به گفته یادگاری، حدود 70 درصد مصرف آنتی بیوتیک‌ها در بخش غیرانسانی اتقاق می‌افتد. به همین دلیل، مقاومت دارویی در دام و طیور می‌تواند به انسان هم منتقل شود و همین مساله به گسترش عفونت‌های بیمارستانی دامن می‌زند.

درواقع به اعتقاد یادگاری، نه فقط باید برای مقابله با عفونت‌های بیمارستانی با مصرف بی رویه آنتی بیوتیک در انسان‌ها مقابله شود، بلکه باید در حوزه دام و طیور هم به شکلی عمل کنیم که میزان تجویز آنتی‌بیوتیک در حیواناتی که گوشت آنها به مصرف انسان می‌رسد، کاهش یابد. درست است اگر کادر درمان، بهداشت اولیه را رعایت کند، آمار عفونت‌های بیمارستانی به شکل چشمگیری کاهش پیدا می‌کند، اما نیاز است ملاقات کنندگان بیماران بستری هم بر حفظ بهداشت شخصی تاکید داشته باشند تا عفونت از بیرون به داخل بیمارستان منتقل نشود. روبوسی نکردن با بیمار بستری و تا حد امکان، دست ندادن به بیمار از جمله راهکارهای ساده‌ای است که می‌تواند احتمال انتقال عفونت‌های بیمارستانی را در بیمار و ملاقات‌کننده‌ها کاهش دهد.

افزایش مقاومت دارویی میان بیماران ایرانی

گفته می‌شود هر ایرانی سالانه حدود 340 عدد قرص مصرف می‌کند که با این حساب، ایران پس از چین، دومین کشور پرمصرف دارو در جهان به حساب می‌آید.

حسینعلی شهریاری، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم، به عوارض همین مصرف خودسرانه دارو و تاثیر آن بر عفونت‌های بیمارستانی اشاره می‌کند و می‌گوید: مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها در ایران باعث شده است مقاومت دارویی در ایرانی‌ها افزایش پیدا کند و به همین دلیل، در صورت بروز عفونت‌های بیمارستانی، درمان بسیاری از بیماران به وسیله آنتی‌بیوتیک‌های رایج میسر نیست.

همین مساله به گفته شهریاری، موجب افزایش دوره درمان عفونت‌های بیمارستانی و افزایش هزینه‌های بیمار و نظام سلامت می‌شود.

وی اعتقاد دارد، می‌توان با کمک گرفتن از خیران سلامت و بخش خصوصی، سرمایه‌گذاری بهتری برای کنترل عفونت‌های بیمارستانی انجام داد تا کنترل عفونت‌های بیمارستانی در اولویت قرار بگیرد.

به گفته شهریاری، عفونت‌های بیمارستانی در هیچ کجای جهان صفر نیست، اما در کشور ما میزان عفونت‌های بیمارستانی، بیشتر از کشورهای توسعه یافته است. این نماینده مجلس عنوان می‌کند: یکی از عمده دلایل گسترش عفونت‌های بیمارستانی، فرهنگ غلط مصرف دارو در کشور است؛ طوری که خیلی‌ها درمان دارویی خود را نیمه‌کاره رها می‌کنند و همین مساله به گسترش عفونت‌های بیمارستانی دامن می‌زند.

امین جلالوند