اگر چه امروزه بسیاری از موسیقیدانان بجز دانش موسیقی از تحصیل علم برخوردار بوده و در دانشگاه های برتر کشور دانش آموخته شدند اما مهدی برکشلی و لطف الله مفخم پایان را می توان به عنوان نخستین موسیقیدانان کشور نام برد که در کنار موسیقی فاخر، درجات علمی را پشت سر گذاشته و در رشته فیزیک، شیمی، باستان شناسی و جغرافیا به کرسی استادی دانشگاه نیز دست یافتند.
استاد مهدی برکشلی به سال 1291 خورشیدی در تهران متولد شد و دوره ابتدایی و متوسطه را به ترتیب در دبستان توفیق و دبیرستان شرق گذراند و در بیست و یک سالگی موفق به اخذ لیسانس در رشته فیزیک و شیمی شد.
به دلیل علاقه مندی به موسیقی نواختن ویولن را در حین تحصیل نزد اسماعیل زرین فر فرا گرفت و پس از آن برای آموختن موسیقی نظری و عملی و ادامه نوازندگی ویولن به محضر علینقی وزیری راه یافت و نخستین کسی بود که در مدرسه خصوصی وی (مدرسه عالی موسیقی) موفق به دریافت دیپلم شد.
او همچنین مدتی نزد ابوالحسن صبا به فرا گیری ردیف های موسیقی ایرانی پرداخت. برکشلی در ارکستر انجمن دوستداران موسیقی ملی که توسط روح الله خالقی در سال 1323تاسیس شده بود به نوازندگی ویولن و آهنگسازی اشتغال داشت.
برخی از آهنگ های این هنرمند مانند 'شادباش'، 'امید' و 'دهقان' مکرر در کنسرت های انجمن موسیقی توسط ویولن خودش و
پیانوی زنده یاد جواد معروفی اجرا شد و مورد توجه و تشویق مخاطبان قرار گرفت.
برکشلی در فیزیک به مبحث صوت علاقه خاصی داشت و در اصوات و فواصل موسیقی ایرانی مطالعات فراوانی کرد و با روش الکترو
آکوستیک موفق به ثبت و عکس برداری از ارتعاشات برخی از فواصل گام های این هنر شد.
درسال 1325 جهت ادامه تحصیل موسیقی به فرانسه رفت و در آنجا علاوه بر مطالعه در مرکز بین المللی مطالعات تعلیم و تربیت، با
مدرک دکترای دولتی علوم دانش آموخته شد و مدتی نیز در مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه (C.N.R.S) در رشته تحصیلی
صداشناسی (آکوستیک ) مشغول به کار شد و در سال 1332 از دانشگاه اکس مارلی دکترای تخصصی در رشته علوم آکوستیک را
اخذ کرد.
در این مدت به دلیل اشتراک رشته های فیزیک و موسیقی در مبحث اصوات و ارتعاشات به شناخت مختصات فیزیکی گام ها و دیگر
جنبه های علمی موسیقی همت گمارد و در باره تاریخ و ویژگی های موسیقی سنتی ایران و آثار موسیقیدانان قدیم ایرانی نیز به
تحقیق و تالیف پرداخت و دانسته های خود را در زمینه ردیف موسیقی در سی صفحه گرامافون 78 دور در صداخانه ملی پاریس
ضبط کرد.
در سال 1333 پس از بازگشت به ایران بازرس تعلیماتی وزارت فرهنگ (آموزش و پرورش فعلی ) شد و برای توسعه اداره کل هنرهای
زیبا طرح هایی از قبیل تاسیس سازمان ملی فلکلور ایران و صدا خانه ملی و تاسیس دوره عالی موسیقی شناسی در هنرستان
عالی موسیقی ملی ارائه و پیشنهادهای کارسازی در این زمینه ها کرد.
پس از آن در گروه فیزیک دانکشده علوم دانشگاه تهران به تدریس مباحثی از قبیل حرارت، مکانیک، الکترومگنتیک، فیزیک جدید،
آکوستیک و سایر رشته ها پرداخت و در اوایل دهه 1350 به سمت مدیریت گروه فیزیک دانشکده علوم منصوب شد.
او رسالات گوناگونی در باره موسیقی و صوت نوشت که 'موسیقی دوره ساسانی، از انتشارات دانشگاه تهران 1326'، شرح
ردیف هفت دستگاه موسیقی ایران (فارسی و فرانسه) به پیوست ردیف موسیقی ایرانی، گردآورنده و نگارش از موسی معروفی،
تهران 1342'، 'مبانی آکوستیک (ترجمه از انگلیسی) با همکاری دکتر ضیاء الدین اسماعیل بیگی، تهران 1350 ' ، ' گام ها و دستگاه
های ایرانی، تهران 1355 '، 'اندیشه های علمی فارابی در موسیقی، از انتشارات فرهنگستان ادب و هنر ایران، 1357 ' و غیره
از آن جمله اند.
بیش از 60 مقاله در زمینه های صداشناسی، موسیقی و آموزش علوم به زبان های فارسی، انگلیسی و فرانسه، یازده عنوان تالیف در زمینۀ فیزیک، مکانیک، پرتو نگاری(رادیو گرافی) و موسیقی و چهار عنوان ترجمه و شرح متون کهن در بارۀ موسیقی از این هنرمند برجای مانده است.
ترجمه و تفسیر کتاب 'الموسیقی الکبیر' اثر ابونصر فارابی به زبان فارسی همچنین از ارزشمندترین آثار استاد مهدی برکشلی است. وی به پیشنهاد دکتر محمود حسابی با همکاری چندین تن از موسیقیدانان و هنرمندان از جمله وزیری و مخبر السلطنۀ هدایت
و با استفاده از امکانات دانشکدۀ فیزیک که تحت سرپرستی دکتر حسابی اداره می شد، تحقیقات و آزمایشگاه هایی در مورد گام های موسیقی ایرانی انجام داده که حاصل این اقدام به تالیف و چاپ چندین مقاله و کتاب در این زمینه منجر شد.
محور اصلی تحقیقات وی برمبنای شناخت اصول پردگانی و مختصات فیزیکی نسبت های فواصل مخصوص موسیقی ایرانی است که
در کتابش با عنوان 'گام ها و دستگاه های موسیقی ایرانی' مشاهده می شود.
استاد برکشلی در سی ام دی ماه سال 1366 درهفتاد وپنج سالگی دارفانی را وداع گفت و در امامزاده عبدالله ری آرام گرفت.
خبرنگار: زهره کرمی **انتشار دهنده: محسن حسن نیا
7330/1899