صاحب‌خبر - اگر شما هم فکر می‌کنید اختراع «آتاری» افق جدیدی در بازی‌های ویدئویی روی بشر گشود، سخت در اشتباهید. چون پیش از آتاری، «جعبه قهوه‌ای» تنها با 6 بازی با گرافیک تصویری بسیار ابتدایی و ساده (که امروزه، فاجعه نامیده می‌شود!) و بدون صدا، پا به عرصه گذاشته بود. اما آتاری در ایران بیشتر گل کرد و طرفدار بیشتری داشت. در این یادداشت بعضی کنسول‌ها را نام می‌بریم و ژانرهای کلی بازی‌ها را به اختصار توصیف می‌کنیم. کنسول‌ها در گذر زمان بعد از آتاری، سگا و نینتندو صحنه بازی‌های ویدئویی آن زمان را تحت سلطه گرفتند و هر سال کنسول‌های جدیدتری را وارد بازار می‌کردند؛ تا اینکه شرکت سونی، با کنسول Play Station سری توی سرها درآورد و بقیه کنسول‌های بازی در افق محو شدند. بعد دنیا هی گشت و گشت تا رسید به امروز، که نسل فعلی کنسول بازی ویدئویی بین سه رقیب عمده تقسیم شده است: ایکس‌باکس 360، پلی‌استیشن 3 و نینتندو وی. بین همین رقابت‌ها، کم‌کم ضریب نفوذ تلفن همراه، در کشورهای مختلف بالا رفت و این ابزار الکترونیکی کوچک و همه‌کاره، به دست همه رسید. اولین بازی‌های پیش‌فرض تلفن‌های همراه هم، مثل بازی‌های ویدئویی اولیه، ابتدایی و ساده بودند؛ از چند پیکسل سیاه متحرک در یک صفحه زرد که دنبال هم قطار می‌شدند و Snake می‌ساختند تا پازل‌ها و خانه‌سازی‌هایی با گرافیک ساده. هرچه گوشی‌های موبایل پیشرفته‌تر شدند، بازی‌های جذاب‌تر با گرافیک بهتر نیز طراحی و وارد بازار شدند. به این دلیل که بازی‌های موبایلی نیاز به اتصال به تلویزیون و نشستن در جای ثابت (روبه‌روی تلویزیون!) ندارند، شاید بتوان گفت این روزها کاربران بیشتری دارند؛ اما نباید فراموش کرد که بازی‌های رایانه‌ای و ویدئویی همچنان طرفداران پر و پا قرص خود را دارند که بعضی از آنها به‌شدت حرفه‌ای هستند و به مسابقات رده‌بالا نیز راه می‌یابند (گیمرهای حرفه‌ای). ژانرهای گوناگون بازی‌ها بازی‌های ویدئویی و رایانه‌ای براساس انفرادی یا دسته‌جمعی بودن بازی، آنلاین یا آفلاین بودن بازی و ویژگی‌های دیگر نیز قابل دسته‌بندی هستند؛ اما در این یادداشت انواع بازی‌ها را به تفکیک ژانر یا سبک آنها بررسی می‌کنیم. اگر تفاوت‌های کوچک این سبک‌ها را کنار بگذاریم، می‌توانیم تمام 50 نوع آنها را در هفت ژانر یا سبک کلی، دسته‌بندی کنیم. البته بیشتر بازی‌های رایانه‌ای ترکیبی از دو یا چند ژانر هستند. الف) سبک اکشن این بازی‌ها بیشتر بر پایه حرکات فیزیکی شخصیت‌های بازی، متمرکز است و بازیکن با جنگیدن و حذف دشمنان، به مراحل بالاتر می‌رود؛ استفاده از چاقو، شمشیر، اره برقی، مشت و لگد، انواع سلاح‌های گرم، سلاح‌های جنگی و... برای کشتن دشمن، در این بازی‌ها معمول است. بازی‌های این سبک، معمولا بسیار خشن هستند و فروش آنها به کودکان و نوجوانان ممنوع است (البته در کشورهایی که بر عرضه محتوای دیجیتال، نظارت دارند!). ازجمله بازی‌های معروف در این سبک می‌توان به جی‌تی‌ای‌وی و مورتال کامبت اشاره کرد. ب) سبک ماجراجویی در این سبک، بازی‌کننده در نقش یک ماجراجو ظاهر شده و می‌کوشد چالش‌ها و معماهای موجود در محیط بازی را یافته و حل کند تا به مراحل بالاتر برود. طراحی بازی‌های ماجراجویی از تمام ژانرهای دیگر سخت‌تر است، چون نیاز به سناریوی قوی و جذاب دارد تا مخاطب را تا پایان بازی با خود همراه کند. ایندیانا جونز، سایبریا و رزیدنت اویل از معروف‌ترین بازی‌های این سبک هستند. ج) سبک تیراندازی در این سبک، دشمنان قصد کشتن بازی‌کننده را دارند و او باید برای دفاع از خود، با استفاده از سلاح‌های متنوع موجود در بازی، همه را بکشد. محیط بازی کاملا جنگی و خشن است. معروف‌ترین بازی‌های این سبک عبارتند از: کال آف دیوتی، بتلفیلد و کانتر استریک. د) سبک نقش‌آفرینی در این ژانر، بازی‌کننده ابتدا یک شخصیت را انتخاب می‌کند و در یک جهان معمولا خیالی، مراحل مختلف بازی را پشت‌سر می‌گذارد؛ بعد از هر مرحله، شخصیت انتخابی بازی‌کننده، قوی‌تر می‌شود و قابلیت‌هایش ارتقا می‌یابد. فاینال فانتزی معروف‌ترین بازی در این سبک است. و) سبک استراتژی در این‌گونه بازی‌ها، بازی‌کننده دغدغه بهبود و ارتقای جهان خود در بازی را دارد. مدیریت همه چیز در محیط بازی به دست اوست و می‌کوشد با نقشه کشیدن، تدبیر و تفکر و تصمیم‌گیری‌های درست و بهنگام، جهان خود را بهبود دهد و دشمنانش را از بین ببرد. رد آلرت، تراویان و کلش آو کلنز از بازی‌های معروف این سبک هستند. هـ) سبک شبیه‌سازی بازی‌های این سبک، در واقع، از حالت سرگرمی و تفریح خارج شده‌اند و بیشتر کاربرد آموزشی دارند. بازی‌های سبک شبیه‌سازی، برای کارهایی که جذاب و پرمخاطب هستند، طراحی می‌شوند که هم جنبه سرگرمی دارند و هم به نوعی ابزار آموزشی محسوب می‌شوند؛ مانند شبیه‌سازی پرواز، مزرعه‌داری و... . ی) سبک ورزشی یکی از پرطرفدارترین ژانرهای بازی، ورزشی است. تمام انواع ورزش‌ها ازجمله فوتبال، بسکتبال، ورزش‌های رزمی، اتومبیل‌رانی، موتورسواری و... در این تقسیم‌بندی قرار می‌گیرند. البته ممکن است قوانین ورزش واقعی کمی با قوانین موجود در بازی‌های ورزشی متفاوت باشد. Need for Speed و Most Wanted از بازی‌های اتومبیلرانی محبوب به شمار می‌روند. رده‌بندی سنی بازی‌ها اگر بازی به صورت فیزیکی (DVD یا CD) فروخته شود، پشت جلد آن، اغلب، محدوده سنی مناسب برای مخاطب بازی درج شده است. بعضی از سایت‌های ارائه بازی‌های رایانه‌ای هم در معرفی بازی، محدوده سنی مناسب یا ممنوعه را یادآوری می‌کنند؛ اما عملا بر عرضه و تقاضای این قبیل محتوای دیجیتال که اثرگذاری بالایی نیز دارد، هیچ نظارتی صورت نمی‌گیرد و نمی‌توان به نوشته‌های پشت جلد یا محدوده سنی توصیه‌شده در سایت‌ها نیز اعتماد کرد. حتی تصاویری که به صورت نمونه و برای معرفی بازی، به مخاطب ارائه می‌شود، به واقع گویای ژانر، سناریو، تم، الفاظ، موسیقی و المان‌های تصویری گوناگون موجود در بازی نیست. بنابراین، توصیه می‌کنیم «محدوده سنی» درج‌شده را جدی نگیرید. خودتان بازی را براساس معیارهای فرهنگی، اخلاقی، مذهبی، اجتماعی و... موردنظرتان بررسی کنید و در مورد مناسب بودن یا نبودن آن برای فرزند خود، تصمیم بگیرید. بهتر است خودتان نسبت به این مساله حساسیت لازم را به خرج بدهید و تمام این مسئولیت را برعهده مسئولان ذی‌ربط نگذارید. پ.ن: بازی‌های معرفی‌شده در این یادداشت، صرفا معروف‌ترین‌های هر سبک بودند و از لحاظ محتوایی اکثرا نامناسب تلقی می‌شوند.∎​