به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی از دی ماه دو سال پیش تاکنون 10 گزارش در مورد اقدامات برجامی ایران انتشار داده که پایبندی تهران به توافق هسته ای همواره در این گزارشات برجسته است. تاکید بر پایبندی ایران به برجام تنها به گزارش های دوره ای آژانس محدود نمی شود بلکه مدیر کل این سازمان از هر فرصتی برای بیان همکاری های سازنده ایران با آژانس سخن به میان می آورد.
از طرفی گزارشات مثبت آژانس، محکم ترین دلیل پایبندی به برجام برای حامیان آن است. به عنوان نمونه چندی پیش «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اشاره به تایید فعالیت های هسته ای ایران از طرف آژانس تصریح کرد که برجام یک توافق دوجانبه نیست و به هیچ کشوری تعلق ندارد و رییس جمهوری هیچ کشوری نمی‌تواند به آن پایان بدهد.
بی تردید روی سخن مسوول سیاست خارجی اتحادیه به شخص ترامپ و سیاست های برجامی او بود. مقامات کاخ سفید که از هیچ کوششی برای زیر سوال بردن برنامه فروگذار نمی کنند برای مدتی در پی تاثیرگذاری بر آمانو و تغییر محتوای گزارشات آژانس برآمدند.

** تلاش بی ثمر آمریکا برای تغییر مسیر آژانس
ایالات متحده برای مقابله با ایران نخست تلاش کرد تا همچون دوران پیش از برجام اعضای گروه 1+5 را با سیاست های خود همراه کند اما پس از ناکامی در این راه، آژانس و روند بازرسی ها را هدف گرفتند تا از این راه بر جمهوری اسلامی اعمال فشار کنند.
آژانس بین المللی انرژی اتمی از آغاز مذاکرات هسته ای در مهرماه 1392 تاکنون نقش شایان توجهی در به ثمر رسیدن گفت وگوها ایفا کرده و اکنون نیز در جایگاه داوری بی طرف نقش مهمی در ادامه رایزنی ها، اجرا و پایبندی کشورها به برجام دارد. همین درجه بالای اهمیت آژانس موجب شد تا مقامات و دولتمردان آمریکایی برای زیر سوال بردن فعالیت های ایران به دنبال تاثیرگذاری بر این سازمان باشند.
«نیکی هیلی» نماینده آمریکا در سازمان ملل یکی از این افراد بود که پیش از انتشار هشتمین گزارش آژانس به منظور گفت وگو با آمانو درباره تحرکات منطقه ای و آزمایش های موشکی ایران به وین سفر کرد؛ تلاش هایی که پس از انتشار هشتمین گزارش مثبت آژانس درباره ایران بی ثمر ماند و نشان داد که پروژه سران واشنگتن با شکست مواجه شده است.
طبق گزارش آژانس که اوایل شهریورماه و تنها چند روز پس از دیدار هیلی با آمانو منتشر شد، میزان کل اورانیوم غنی شده ایران را 88.4 کیلوگرم و سطح غنی سازی انجام شده بر روی این میزان اورانیوم را نیز تنها 3.67 درصد ارزیابی کرد. افزون بر آن میزان کل آب سنگین در دست ایران نیز 111 تن اعلام شد که این میزان کمتر از محدودیت وضع شده از سوی آژانس (میزان 130 تن) محسوب می شد. گزارش آژانس نشان داد که اصرار نماینده آمریکا در سازمان ملل نتوانسته تاثیری بر تصمیم مدیر آژانس بگذارد.
آمریکا در اقدام بعدی خود تلاش کرد تا آژانس را به بازرسی های نامتعارف از مراکز غیرهسته ای ایران وادار سازد. مقامات کاخ سفید مدعی هستند که باید افزون بر تاسیسات هسته ای ایران از مراکز نظامی نیز بازرسی کامل و همه جانبه از صورت گیرد. درهمین زمینه، 13 نفر از نمایندگان کنگره چهارم آبان ماه در نامه ای به نماینده آمریکا در سازمان ملل، خواستار تقویت بازرسی ها از ایران شدند.
افزون بر آن، پیش نویس طرح «تشدید نظارت بر برجام» که از طرف «باب کورکر» رییس کمیته روابط خارجی سنا و سناتور«تام کاتن» تدوین شده نیز برنامه ای دیگر از طرف آمریکا به منظور فشار بر آژانس بین المللی انرژی اتمی است.
به دنبال فشارهای کاخ سفید بر مسوولان آژانس، برخی گمان می کردند که سفر اخیر آمانو به تهران با حاشیه هایی در خصوص درخواست جدید برای بازرسی همراه باشد اما بر خلاف تصور، آمانو نه تنها در این سفر هیچ درخواستی مبنی بر بازرسی از مرکزهای جدید نکرد بلکه همچون گذشته فعالیت های هسته ای ایران را مورد تایید قرار داد.
برخلاف درخواست های پیاپی آمریکا برای اعمال فشارهای بیشتر بر ایران اما آمانو تاکید کرد «آژانس همواره به صورت بی طرفانه و کلی و بر اساس پادمان استاندارد مفاد ذکر شده در برجام را بررسی و تایید کرده است». در مقابل، «بهروز کمالوندی» معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران نیز با رد بازدید احتمالی مدیر کل آژانس از تاسیسات نظامی تصریح کرد که موضوع بازرسی از مراکز نظامی ایران برای همیشه بسته شده و شورای حکام آژانس نیز آن را ممهور کرده است.
انتظار می رود همان طور که مدیر کل آژانس نیز متذکر شد، این سازمان با رعایت اصول اصلی از قبیل اصل بی طرفی از جایگاه این نهاد راستی آزما در سطح بین المللی دفاع کند. این بهترین راهی است که آژانس می تواند جایگاه و نقش خود را به عنوان داور بی طرف در جهان بهبود بخشد.
البته از زمان اجرای برجام تاکنون آژانس توانسته به درستی نقش سازنده خود را ایفا کند. موضوعی که هیچ گاه از دید مقامات جمهوری اسلامی دور نمانده به گونه ای که حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری کشورمان در دیداری با مدیر کل آژانس بر آن صحه گذاشت.
روحانی با تاکید بر ضرورت حفظ استقلال و بی طرفی آژانس بین المللی انرژی اتمی، آژانس را تنها مرجع تاییدکننده پایبندی ایران به برجام دانست و گفت که «برجام معیار مشخصی دارد و ملاک عمل ایران نیز صرفا همان معیارها است.»

پژوهشم**1969**1601**خبرنگار: حسن شکوهی نسب **انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.