خبرگزاری مهر، گروه جامعه-عابدین سالاری اسکر*: جلسه «سی و هفتم» شورای شهر تهران دستاورد خاصی برای شهر تهران نداشت. از آنجا که دو ساعت از زمان شورا به این موضوع اختصاص یافت، در زیر به آن می پردازم.

۱.  اگر به زبان خیلی ساده و خلاصه بخواهم بیان کنم، در این گزارش «نجفی» شهردار تهران مدعی است که «قالیباف» شهردار سابق با داشتن ۱۲ سال فرصت، ۶۸ هزار نفر نیروی انسانی و ۲۲۷ هزار میلیارد تومان منابع مالی در اختیار ، شهرداری را با ۸۶ هزار میلیارد تومان بدهی (تعهد)، رتبه آخر یا نزدیک به آخر در میان شهرهای دنیا (از حیثِ سه شاخص؛ رقابت پذیری، زیست پذیری و پویایی) و یک سیستم فاسد و ناکارآمد تحویل وی داده است. (بخوانید شهرداری ورشکسته و شهری در آستانه انفجار و غیرقابل زیست)

۲. راستی آزمایی آمارها و ارقام این گزارش کار آسانی نیست و نیازمند دسترسی به منابع و ماخذ، همراه با تسلط کامل بر همه حوزه های عمل و محیط شهرداری است. منطقا و قاعدتا انتظار می رفت شورای شهر تهران به عنوان نهاد ناظر و فرادست، به جای دست زدن برای «نجفی»، کارگروهی را تشکیل و نسبت به راستی آزمایی و حساب کشی دقیق اقدام می کرد (کاری که سه دوره قبلی شورا نیز نکردند!).  در حال حاضر، نوعِ پاسخ و موضع گیری شهردار سابق تهران و تیم مدیریتی اش می تواند در شفاف سازی و آسانتر کردنِ قضاوت راجع به این گزارش، کمک کند که باید منتظر آن ماند.

۳. اگر آنچه «نجفی» در این گزارش می گوید، درست و صحیح باشد، بدین معناست که برخی نهادها و دستگاه ها (شورای دوم، سوم، چهارم، سازمانهای نظارتی و قضایی) کارویژه و وظیفه خود را به درستی انجام نداده اند. باید سهم هر کدام در شکل گیری این وضعیت معلوم شود. به عبارت دیگر، نظارت نکردن شورا بر مجموعه شهرداری (به دلیل همسویی سیاسی) عامل اصلی شکل گیری این وضعیت بوده است. در حال حاضر نیز، همین وضعیت بر تهران حاکم است (شورا و شهردار همسو)! آیا این همسویی و تعطیلی نظارت منجر به تکرار همین وضعیت در ۴ سال آینده نخواهد شد؟

۴. «نجفی» و دوستان همسو، شش سال در شورای دوره سوم و اصلاح طلبان (۱۳ نفر) در شورای دوره چهارم حضور داشته اند. حتی «نجفی» به «قالیباف» در دوره سوم شورا رای داده است. در دوره سوم شورا، «نجفی» در حد ساکت ترین و کم اثرترین عضو آن شورا اثرگذاری نداشت. حال، سوال کلیدی این است که سهم وی و دوستان سیاسی اش در شکل گیری این فرایند چه میزان است؟

۵. فرض کنید، آنچه «نجفی» در این گزارش می گوید، درست باشد. حال، سوال افکار عمومی (مردمی که در انتخابات اخیر، رای به تغییر دادند) این است که آیا «نجفی» (با شش سال سابقه در دوره سوم شورا) و با این تیم مدیریتی همراه (رفقای بازنشسته، دوستان سیاسی، بازماندگان از دولت، نوچه ها و نهایتا مدیران درجه ۲و ۳ قالیباف) می تواند با وضعیت درآمدی امروز شهرداری، این شهر ورشکسته و در آستانه انفجار را نجات دهد و مساله ای از تهران را حل کند؟ پاسخ قطعی این است که خیر! ( در کارنامه صد روزه شهردار تهران با جزئیات به آن پرداختم)

۶. «نجفی» در سه مقطع زمانی ؛ « ۱۸ مرداد در زمان ارائه برنامه ها برای تصدی پست شهرداری» ، «اولین نشست خبری با رسانه ها (مهرماه)» و  نهایتا «جلسه امروز شورای شهر تهران» ، در خصوص مسائل و موضوعات گذشته سخن گفته است. اگر این سه مقطع زمانی را روی نمودار برده و مقایسه کنید، به روشنی پیداست که در دفعهِ سوم (ارائه گزارش  عملکرد ۱۲ سال گذشته) کاملا متفاوت از مقاطع قبلی سخن گفته است. یعنی از یک پوستهِ «محافظه کارانه»، «دوطرفه» و «ملایم» به یک رویکرد «شفاف»، «تند» و «صریح» رسیده است. طرح موضوعاتی چون «وجود فساد سیستماتیک»، «نام بردن از شرکت کارگزاری وابسته به سپاه»، «کنایه و مزاح با لفظ مدیریت جهادی»، «اشاره به نمایندگان نهادهای انتخابی و انتصابی در هیات مدیره سازمان فرهنگی- هنری شهرداری تهران»، «دیمی خواندن برخی از اقدامات» و ... در ادبیات متعارفِ «نجفی» چندان مرسوم نبوده است. سخنان جدید «نجفی» حکایت از تغییر مواضع وی می دهد. در خصوصِ دلایل این تغییرات، در حال حاضر شواهد روشنی وجود ندارد، اما پیامدها و معانی متعددی می تواند به دنبال داشته باشد. «نجفی» با خوش بینی ناشی از حمایت مالی دولت از خود (که خیلی سریع رنگ باخت) و احتمالا عدم اطلاع از عمق و گستردگی مسائل و مشکلات شهر تهران (موضع گیری جدید، به یک معنا می تواند، نشانهِ شانه خالی کردن از ضعف عملکرد صد روزه اول و نوعی فرار به جلو در آینده باشد) به مقام شهرداری رسید. وی در این مدت، تلاش کرد پالس های متعدد و مثبتی را به بخش هایی از حاکمیت ارسال کند (به نظر می رسد در این بخش هم موفق نشده است) تا نهایتا بتواند با مجموعه این عوامل، دوره مدیریتی موفقی را در تهران پشت سر بگذارد. به نظر می رسد، تغییر مواضع و تندی در جلسه، احتمالا پایانی بر برخی از تصورات و انتظارات وی بوده است. در نتیجه، «نجفی» یک دو راهی پیش روی خود می بیند؛ یک راه اینکه، به زودی غزل خداحافظی بسراید و برود، یا اینکه بایستد و تغییر مسیر دهد (مسیری که شورای اصلاح طلب و جریانات حزبی پشت آنها، از وی انتظار دارند). سوابق گذشته وی نشان از این نمی دهد که گزینه دوم را انتخاب کند.

۷. «نجفی» در این گزارش، شرح ماوقع کشف یک فساد مالی در شهرداری را رسانه ای کرد که در جای خود، نوعی افشاگری محسوب می شد. یا به مورد دیگری اشاره کرد و گفت: «بعد از تحت فشار گذاشتن توانسته اند از مجموعه ای که به گفته وی وجود فساد در آن قطعی است، (پروژه «سارینا کیش»)  مقادیری پول را برگرداندند. این دو مورد را، در کنار این مطلب قرار دهید که اوایل شروع به کار، از به کارگیری بازرسان مخفی در شهرداری سخن گفته بود. مجموعه این گفته ها و اتفاقات، علامت های خاصی را به ذهن متبادی می سازد! از طرفی دیگر، اخیرا یک عضو شورا به صورت سربسته به تصرف یک مجموعه متعلق به شهرداری در منطقه ۲۲ اشاره کرده بود. شواهد و قرائن نشان می دهد که هنوز اقدام قضایی از طرف شهرداری برای احقاق حقوق مردم و شهر در این فقره صورت نگرفته است!

به نظر می رسد، شورا و مراجع نظارتی و قضایی بایستی به این موضوعات ورود کرده و ابعاد آنها را آشکار سازند.

من در جلسه شورا به دقت به حرف های وی گوش کردم. سپس، گزارش ۵۰۰ صفحه ای را با جزییات مطالعه کردم. از آنجائیکه مطالب فراوانی در آن آمده است، آن بخش هایی که می تواند، تصویر مورد نظر «نجفی» از شهر تهران را ارائه دهد، در زیر آورده ام.

۱.  سهم درآمد پایدار شهرداری بین ۷ تا ۲۵ درصد در نوسان است. یعنی تنها راه اداره شهر تا اطلاع ثانوی فروش زمین و آسمان شهر است.

۲.  شهرداری تهران ۲۹۵۱۰ میلیارد تومان بدهی قطعی ثبت شده در دفاتر، ۱۳۹۹۵ میلیارد تومان بدهی قطعی ثبت نشده در دفاتر ، ۸۶۰۰ میلیارد تومان بدهی احتمالی و برآوردی دارد که سر جمع آن معادل ۵۲۱۰۰ میلیارد تومان است (در آستانه بحران و ورشکستگی)  

۳.  مجموع منابع ریالی شهرداری تهران در دوره زمانی ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۵، ۲۲۷ هزار میلیارد تومان بوده است. آمارها نشان می دهد که به جز سال ۹۳ و ۹۶، سهم تملک دارایی های سرمایه ای (کار عمرانی) بیشتر از مصارف هزینه ای بوده است. لذا بخشی اعظمی از بودجه شهرداری، صرف امور عمرانی و توسعه زیرساخت های شهری شده است. (این یکی از جملات و تعابیر مثبت در خصوص عملکرد ۱۲ سال گذشته است که در این گزارش آمده است.)

۴.  برای اتمام پروژه های نیمه تمام شهری حدود ۳۴۰۰۰ میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز است.

۵.  شهرداری ۶۸ هزار نیروی انسانی در اختیار دارد.

۶.  فساد سیستماتیک در شهرداری وجود دارد.

۷.  بر اساس نظرسنجی های مستقل، رضایت شهروندان از شهرداری در حد بسیار پایین قرار دارد.

۸.  جایگاه شهرداری در رتبه بندی بین المللی بسیار نامناسب است (رتبه آخر رقابت پذیری از میان ۱۲۰ شهر ، رتبه ۶۱ زیست پذیری از میان ۷۰ شهر و رتبه ۱۶۱ پویایی از میان ۱۸۰ شهر )

۹.  حجم بالای نیروی انسانی و تراکم آن در شهرداری و جذب نیرو عمدتا سلیقه ای و بر اساس صلاحدید افراد.

۱۰.  ۳۲ درصد از کسانی که تجربه مراجعه به شهرداری داشته اند، گفته اند که برای انجام کارشان از آنان درخواست غیرمتعارف شده است.

۱۱.  وضعیت فعلی صندوق بازنشستگی شهرداری بیانگر بحران جدی مالی و قرار گرفتن آن در آستانه ورشکستگی است.

۱۲.  در خصوص عملکرد موسسه صندوق ذخیره کارکنان شهرداری تهران، ۸۵ درصد دارایی های صندوق در بخش املاک و ساختمان  و بیش از ۷۰ درصد آن در پروژه «سارینا کیش» صورت گرفته است.

۱۳.  در فاصله سالهای ۸۴ تا ۹۲، حدود ۲۲۶ کیلومتر بزرگراه و ۷۳ کیلومتر مترو ایجاد شده است.

۱۴.  سهم هر یک از مدهای حمل و نقل؛  مترو ۹درصد، اتوبوس ۱۰ درصد، تاکسی ۲۲ درصد، خودروی شخصی ۵۳ درصد، موتورسیکلت ۵/۵ درصد.

۱۵.  طول خطوط مترو در حال حاضر ۲۰۵ کیلومتر (تحقق ۵۰ درصدی طول خطوط مترو تا پایان سال ۹۵ و نیاز شهر تهران به ۴۵۹ کیلومتر بر اساس مطالعات شرکت فرانسوی!)

۱۶.  ناوگان اتوبوسرانی شرکت واحد با میانگین ۳۷/۹ سال سن در بدترین شرایط تاریخی خود به سر می برد و سهمی ۱۲ درصدی در تولید ذرات معلق در شهر تهران دارد.

۱۷.  برای کاهش میانگین سنی ناوگان تاکسیرانی باید سالیانه حدود ۱۰ هزار دستگاه تاکسی نوسازی شود که منابع مالی لازم وجود ندارد.

۱۸.  از مجموع ۲۵۵۷ روز پایش هوای شهر تهران طی سالهای ۸۹تا ۹۵، شهروندان تهرانی ۸۲ روز هوای پاک (۳درصد)، ۱۵۳۲ روز هوای سالم(۶۰ درصد)، ۸۶۴ روزهوای ناسالم (۳۴ درصد) و ۶ روز هوای بسیار ناسالم داشته اند.

۱۹.  سهم واگذاری قراردادها از طریق مناقصه نسبت به سایر روش ها زیر ۵۰ درصد بوده است.

۲۰.  به طور کلی، فعالیت های عمرانی و زیر ساختی شهرداری تهران با وجود برخورداری از مزیت ها و کارنامه موفق که مهمترین آنها را می توان بومی سازی دانش مورد نیاز توسعه شهری، استفاده از توان متخصصین داخلی و بی نیاز نمودن شهر تهران از متخصصین خارجی دانست ، همواره در معرض انتقادات جدی به ویژه از منظر زیست محیطی بوده است. .( این یکی از جملات و تعابیر مثبت در خصوص عملکرد ۱۲ سال گذشته است که در این گزارش آمده است.)

۲۱.  ظرفیت جمعیت پذیری شهر تهران رو به اتمام است و تا افق ۱۴۰۵ تنها برای ۵۰۰هزار نفر ظرفیت خالی وجود دارد.

۲۲.  ۲۹۰۰ هکتار از ۱۴۰۰۰ هکتار کاربری خدمات تثبیت شده در طرح تفصیلی تحقق نیافته که بیشترین آن به ترتیب، مربوط به تفریحی و گردشگری با ۶۱ درصد ، پارگینگ با ۵۲ درصد ، فضای سبز با ۲۷ درصد و تجهیزات شهری ۲۰ درصد می باشد.

۲۳.  تعداد طبقات در ۲۳ درصد پروانه های صادره با حداکثر تعداد طبقات تعیین شده در طرح تفصیلی مغایرت دارد که از این میان  ۳ درصد ساختمانها دارای مغایرت بیش از یک طبقه بوده اند.

۲۴.  در حوزه بلند مرتبه سازی، ۴۷۶ ساختمان (۶۳ درصد) قبل از سال ۸۵ ، ۱۶۳ ساختمان (۲۱ درصد) سالهای ۸۵ تا ۹۱ و ۱۶ درصد (۱۲۶ساختمان) بعد از سال ۹۱ ساخته شده است.( جز بخش هایی از گزارش است که بیشترین سهم را به دوران قبل از مدیریت «قالیباف» می دهد)

۲۵.  در فاصله سالهای ۹۲ تا ۹۵ مجموعا ۲۳۵ پروانه ساختمان با وسعت ۶/۱۰۹ هکتار در اراضی باغی صادر شده است که بیشترین آن مربوط به منطقه یک با حدود ۷۰ هکتار بوده است.

۲۶.  از ۲۰۶ هزار پلاک بافت فرسوده تهران ، تاکنون ۸۳ هزار پلاک(۴۰ درصد) نوسازی شده و ۶۰ درصد باقی مانده است که ۸۵ درصد از بافت فرسوده تهران پایین محور خیابان «انقلاب» قرار دارد.

۲۷.  سرانه ورزشی تا سال ۱۳۹۶ برابر ۰.۹۶ درصد متر مربع به ازاء هر نفر و پراکنش آن در مناطق بسیار نامتوازن و ناهمگون است.

۲۸.  سرانه فضاهای فرهگی – اجتماعی مخصوص بانوان بسیار اندک (۰۴/۰ متر مربع) و در بیشتر مناطق ۲۲ گانه صفر است.

۲۹.  بیش از ۶۶ درصد کل پسماند تهران به روش تلنبار که غیر بهداشتی ترین روش دفع پسماند است، دفن می شود.

۳۰.  نسبت تفکیک از مبدا زباله در شهر ۱۳ درصد است.  تنها ۳ درصد به صورت واقعی و مجاز توسط شهرداری صورت می گیرد و ۱۰ درصد مابقی به شکل غیر مجاز و از طریق زباله گردی انجام می شود

۳۱.  ارتقاء سرانه فضای سبز درون شهری در سالیان گذشته به قیمت از میان رفتن چندین هکتار از باغات شهر تهران شده و بوستان های عمدتا کوچک و پراکنده ایجاد شده در سطح شهر نمی توان این خلاء کارکردی را جبران کند.

۳۲.  ۱۵ درصد شهروندان تهرانی در بافت فرسوده و حدود ۴۲ درصد در بافت های بحران زا سکونت دارند که در صورت وقوع زلزله بزرگترین فاجعه انسانی قرن را می آفریند.

*سردبیر هفته نامه طهران شهر