کوه استخر یکی از محوطه های باستانی فارس است که در شهرستان مرودشت و در فاصله 15 کیلومتری از شهر هخامنشی استخر قرار گرفته است، محوطه ای که در دوره های هخامنشی، ساسانی و اسلامی از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و بقایایی از قصر، راه پله و تاسیسات این دوره های تاریخی را می توان در منطقه دید. کوه استخر و این منطقه به واسطه وجود استخر بزرگ سنگی که در بالای کوه وجود دارد به این نام خوانده می شود. استخری که در دوره دیلمیان حدود قرن 2 تا 4 هجری قمری از سنگ و ساروج در این محل ساخته شده تا بتواند آب شرب قلعه را تامین کند.
قلعه یا دژ نظامی در ارتفاع این کوه وجود دارد که برای رسیدن به این قلعه، پلکان های سنگی نیز در دوره های مختلف تاریخی ساخته شده و هم اینک به وضوح دیده می شود.
اما آنچه که این روزها نگرانی فعالان حوزه میراث فرهنگی فارس را دوچندان کرده، نحوه حفاظت از این محوطه باستانی است. یا اینکه در حال حاضر راه رسیدن به قلعه صعب العبور است اما متاسفانه در گوشه و کنار این قلعه می توان حفاری های غیرمجاز را دید که حتی عمق برخی از این حفاری ها به 3 متر هم می رسد و آن طور که دبیر انجمن گردشگری فرزندان پارسه به خبرنگار ما گفت، کوه استخر یکی از محوطه های ارزشمند و تاریخی فارس است که باید حفاظت شود، هرچند که همچنان ناشناخته باقی مانده و کمتر گردشگری می تواند از آن دیدن کند.
محمد رستمی با اشاره به وجود حفاری های غیرمجاز در این محوطه تاریخی، گفت: متاسفانه در این محل شاهد چاله هایی هستیم که نشان می دهد عده ای در این محل حفاری های غیرمجاز کرده اند و جا دارد مسئولین مربوطه نسبت به این موضوع اقدامات جدی تری به کار گیرند.
به گفته دبیر انجمن گردشگری فرزندان پارسه، کوه استخر می تواند به یک جاذبه جدید گردشگری استان فارس تبدیل شود چرا که دارای ویژگی های منحصربه فرد و بقایایی ارزشمند از دوره های مختلف تاریخی است.
وی در ادامه این گفت و گو افزود: در دوران شاه عباس صفوی حاکم فارس به نام یعقوب خان ذوالقدر بر علیه شاه عباس قیام
می کند و در سال 998 هجری قمری به قلعه استخر پناه می برد. شاه عباس داروغه شیراز را مامور تسخیر قلعه می کند و سپس قلعه را تخریب می کنند. امام قلی خان سردار شاه عباس صفوی هم قلعه بندر و قلعه استخر و بسیاری از قلعه های فارس راتخریب می کند. در دوران ناصرالدین شاه قاجار حاکم فارس فرهاد میرزا با توپ قلعه های فارس را درهم کوبید و دیگر کسی نتوانست در قلعه متحصن شود.
رستمی در خصوص دلایل ساخت بنا بر روی کوه استخرنیز گفت: زندان ، مقر حکومتی و یا استحکاماتی که احتمالا از دوران باستان برای مصون ماندن از دستبرد و حملات خارجی به کار برده اند از جمله دلایل ساخت این بنای تاریخی است.
وی با اشاره به اینکه کوه استخر را به نام هایی چون میان قلعه، ستخر، ستخر گزین، کوه دژ استخر و خاله سرو می نامند، افزود: قدیمی ترین منبعی که در خصوص این کوه وجود دارد تاریخ بلعمی است که در سال 255 هجری قمری است. همچنین از مورخان دوران اسلامی ابن بلخی، ابن حوقل، حمداله مستوفی ، اصطخری، زرین کوب شیرازی، مجدالدین محمد حسینی که در سال 1004 هجری قمری در دوران صفویه از این کوه نام می برد،هستند.
وی اضافه کرد: شاعر نامی کشورمان فردوسی نیز از این کوه نام می برد و در اشعار خود چنین گفته است: پناه دلیران ایران زمین گل است، سپید ، ستخر گزین و یا در جای دیگرمی گوید: ستخر گزین نشستگه شاه ایران زمینرستمی در ادامه به بازدید جهانگردان اروپایی از این بنای تاریخی نیز اشاره کرد و گفت: یکی از سیاحان اروپایی به نام پیترو دلاواله در سفرنامه خود در 1621 میلادی از این کوه نام می برد اما به طور قطع نخستین جهانگرد اروپایی که از این کوه دیدن می کند، جیمز موریه در سال 1808- 1809 میلادی است که از کوه نیز بالا رفته است.
وی در ادامه به وجود کتیبه ای به خط پهلوی ساسانی دراین محوطه تاریخی اشاره کرد و گفت: این کتیبه در 8 سطر و حدود 12 سال قبل پیدا می شود که در واقع مضمون آن آمرزش برای درگذشتگان است.
حفاری غیر مجاز در کف استخری مربوط به دوران اسلامی، بر بالای کوه استخر مرودشت وی در ادامه گفت: استخر عضدی که در دوران سلطنت غضدالدوله دیلمی ساخته شده است ، 55 متر طول ، 20 متر عرض ، 8 متر عمق و حدود 9 هزار متر مربع گنجایش آب دارد. همچنین در این منطقه درخت سروی که بیش از دو هزار سال قدمت دارد با بلندای 10 متر دیده می شود .
رستمی ادامه داد: پلکان هایی که در دوران باستان برای سهولت در رفت و آمد در نزدیکی ورودی قلعه از سنگ کوه تراشیده اند هنوز قابل استفاده هستند و به وضوح هم می توان بخشی از باروی دژ استخر مربوط به دوران ساسانی و علائم و نشانه هایی از دوران قدیم را بر صخره های این کوه دید.

46