او ضمن تعیین شرایطی چهارگانه گفت: «امروز اعمال برخی تحریم‌های معین هسته‌ای را متوقف می‌کنم اما تنها برای اینکه توافق متحدان اروپایی‌مان برای اصلاح نقایص فاحش توافق هسته‌ای ایران را محفوظ نگاه دارم. خلاف دولت اوباما، دولت من وارد تعامل با متحدان اروپایی‌مان شده تا بتوانیم به یک توافق مکمل دست پیدا کنیم که ایران را درصورت اقدام برای ساخت یا آزمایش موشک‌های دوربرد، ممانعت از بازرسی‌ها یا حرکت به سمت سلاح‌های هسته‌ای هدف تحریم‌های جدید قرار دهد.»
این اقدام ترامپ از طرفی نشان داد که هارت و پورت‌های انتخاباتی او در حالی جدی‌تر می‌شود که او به زمان بیشتری برای تکمیل پازل خود نیاز دارد و دست و پای او برای اقدام ناگهانی علیه برجام همچنان بسته است و از طرف دیگر نشان‌دهنده تشخیص درست محمدجواد ظریف درخصوص احتمال همراهی اروپا با آمریکایی‌ها در مساله برجام است. احتمالی که ظریف برای بررسی ابعاد آن آخرین روزهای هفته گذشته عازم بروکسل شد تا ضمن گفت‌وگو با مقامات اتحادیه اروپا در رایزنی‌های سیاسی با وزرای امورخارجه آلمان، فرانسه و انگلستان میزان پایبندی این کشورها به توافق هسته‌ای و فاصله قول تا عمل آنها در صورت خروج ترامپ از برجام را ارزیابی کند.
حالا این احتمال با شروط اولتیماتوم ترامپ به اروپا برای دخیل کردن موضوعات غیرهسته‌ای به برجام همراه شده و شرایطی را فراهم آورده تا نگرانی‌ها درخصوص آینده توافق هسته‌ای بیشتر شود چراکه اظهارات جمعه شب ترامپ نزدیکی معنایی ویژه‌ای با سخنان ماه‌های اخیر مقامات اروپایی درخصوص ایران دارد. امانوئل مکرون آبان‌ماه و طی سفری به امارات متحده عربی گفته بود: «برنامه موشکی ایران به‌شدت نگران‌کننده است و باید در این ارتباط و فعالیت‌های موشکی این کشور گفت‌وگو کرد. وی در مصاحبه با شبکه اسکای‌نیوز عربی اظهار کرده بود که اعمال تحریم‌ها علیه ایران می‌تواند گزینه‌ای برای پاسخ به برنامه موشکی ایران باشد.»
پیش از این نیز «آنگلا مرکل»، صدراعظم آلمان و «ترزا می»، نخست‌وزیر انگلیس در گفت‌وگویی تلفنی بر تشدید فشارها بر ایران تاکید کرده و گفته بودند: «لازم است جامعه جهانی برای مقابله با فعالیت‌های منطقه‌ای بی‌ثبات‌کننده ایران و بررسی روش‌های رفع نگرانی‌ها درباره برنامه موشکی ایران همراه شود.»
با این شرایط کارشناسان سیاسی و بین‌المللی متصورند که مانند گذشته ممکن است اروپا و آمریکا با یک همراهی از پیش هماهنگ شده ایران را به گوشه رینگی ببرند که شاید خروج از آن دشوار‌تر از قبل باشد. «فرهیختگان» در گفت‌وگو با چند تن از صاحب‌نظران اظهارات ترامپ، آینده آن و احتمال همراهی اروپا و آمریکا برای دخیل کردن مسائل موشکی و منطقه‌ای در برجام را مورد بررسی قرار داده است.
سیدمحمد مرندی، عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران با اشاره به ضرورت ترامپ برای تمدید معافیت‌های تحریمی ایران گفت: «آمریکایی‌ها می‌خواهند منفعت محدودی که ایران از برجام می‌برد را گروکشی کنند تا از ما امتیازات جدیدی بگیرند. طبیعی است که این شدنی نیست.» وی با بیان آنکه صرفا این روش نشان می‌دهد نباید در مورد هیچ مساله‌ای به آمریکا اعتماد کنیم، گفت: «برجام نشان داد آمریکا قابل اعتماد نیست. بنابراین نباید چنین اشتباهی کرد و بر سر مسائل دیگر با آمریکا به مذاکره نشست. چراکه چنین اقدامی به معنای باج روی باج است و آمریکا از ما باج‌خواهی می‌کند.»
این کارشناس مسائل آمریکا ادامه داد: «در صورت پذیرفتن مذاکره موشکی و انعقاد توافقی در این خصوص، آمریکایی‌ها 6 ماه بعد، تعهدات در حوزه موشکی را زیر سوال می‌برند و همین‌طور ما را محروم می‌کنند. لذا اشتباه محض است که به مذاکره مجدد با آمریکا فکر کنیم.»
مرندی با بیان اینکه هم اینک آن بهره‌ای که قرار بود از برجام ببریم را نمی‌بریم، یادآور شد: «چه در زمان اوباما و چه در زمان ترامپ آمریکایی‌ها به تعهدات خود عمل نکرده‌اند. اکنون ما بخش زیادی از آن منفعتی که قرار بود ببریم را نمی‌بریم. لذا اگر برجام از بین رود این آمریکاست که بیش از ما زیان خواهد دید.»
وی با تاکید بر اینکه جایگاه آمریکا امروز ضعیف‌تر از گذشته است، گفت: «آمدن ترامپ و رفتارهایی که در سطح جامعه بین‌الملل انجام می‌دهد بر شدت این ضعف می‌افزاید.»
این کارشناس مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرد: «اگر برجام لغو شود با توجه به اینکه ما به‌طور کامل به تعهدات خود عمل می‌کنیم ولی در مقابل بهره کمی از آن می‌بریم، این ما هستیم که برگه‌های بیشتری را در دست خواهیم داشت چون ما به شرایط عادی بازمی‌گردیم و همین الان هم بهره زیادی از برجام نمی‌بریم. بنابراین زیان ما زیان کشوری نیست که بهره کامل از قرارداد می‌برد.»
مرندی در ادامه اضافه کرد: «برپایه این واقعیت ضربه‌ای که به ما وارد می‌آید محدود است و ضربه‌ای که آمریکا می‌خورد قطعا بیشتر است و اگر برجام نقض شود دولت ایران در همه زمینه‌ها چه نظامی و چه برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز باید سنگین‌ترین سرمایه‌گذاری را انجام دهد.»
وی با اشاره به رویکرد دوگانه اروپا در قبال برجام و موضوعاتی چون برنامه موشکی ایران، گفت: «اروپایی‌ها کلا قابل اعتماد نیستند. آنها عمیقا به آمریکا وابسته هستند. هرچند در رابطه با برجام اروپا منافع مهمی دارد. برجام تنها دستاورد سیاسی اتحادیه اروپا در سطح بین‌الملل است و سه وزیر زیر آن را امضا کرده‌اند.»
این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: «اگر اتحادیه اروپا نتواند در برابر آمریکا مقاومت اساسی از خود نشان دهد در واقع خود را در سطح جهان بی‌اعتبار کرده است و این شکست بزرگی برای اتحادیه اروپاست. من فکر می‌کنم اروپایی‌ها می‌دانند با توجه به اینکه منطقه به سمت بی‌ثباتی بیشتری می‌رود، پس حفظ رابطه خوب با ایران برای اتحادیه اروپا بسیار ضروری است.»
مرندی یادآور شد که «برپایه این واقعیت باید به اروپا فشار آوریم تا آنها به‌طور کامل به جبهه آمریکا نروند. از طرف دیگر شرایط آمریکا شرایط خوبی نیست. ترامپ آمریکا را منزوی کرده و اهانت‌هایی که ترامپ به مردم آمریکای لاتین و آفریقا کرده است نیز این انزوا را را تشدید می‌کند.»
وی در ادامه تحریم جدید وزارت خزانه‌داری آمریکا و قرار دادن نام رئیس قوه‌قضائیه در لیست تحریم را توهین به ملت ایران دانست و گفت: «این نشان می‌دهد آمریکا از برجام سوءاستفاده می‌کند چون تمام این تحریم‌ها به نوعی نقض برجام است و همچنین اهانت به کل ملت ایران تلقی می‌شود.»
مهدی مطهرنیا، کارشناس مسائل بین‌المللی گفت: در ادبیات سیاسی مرزهای بلوف و واقعیت بسیار ظریف هستند، لذا جداسازی بلوف‌های استراتژیک و واقعیت‌های عملیاتی چندان ساده نیست. به همان اندازه در ادبیات سیاسی بلوف از دروغ دور است. بلوف زدن، نه به معنای دروغ گفتن بلکه به معنای اولتیماتوم دادن غیررسمی برای تاثیرگذاری در رفتارها و کنش‌های رقبا انجام می‌گیرد و لذا سیاستمداران در زمانی که بلوف می‌زنند اگر با ادبیات سیاسی آشنا باشند و به‌عنوان سیاستمداران ورزیده اقدام به بلوف کنند باید پشتوانه عملیاتی سخن خود را در نظر بگیرند چراکه ممکن است بازیگر رودررو کنشی از خود نشان دهند که مجبور باشند بلوف خود را عملیاتی کنند.
وی افزود: هانس مورگنتا به‌عنوان یکی از نظریه‌پردازان برجسته روابط بین‌الملل در حوزه واقع‌گرایی سیاسی بر این نکته تاکید دارد که سیاستمداران برجسته دنیا سیاستمدارانی هستند که در حرف زمانی که سخن می‌گویند باید سخنان آنها یا به آن اندازه پشتوانه عملیاتی داشته باشد که انجام دادن آنها هزینه‌آور نباشد، یا عدم‌انجام آن هزینه‌های دیگر از منظر آبرو و حیثیت را برای آنها به همراه نیاورد. لذا آنچه هم‌اکنون ترامپ بیان می‌دارد در چارچوب بلوف سیاسی باید پشتوانه اجرایی داشته باشد که اگر جمهوری اسلامی ایران بنا بر مواضع رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه خود عمل کرد بتواند بلوف خود را اجرایی کند. رئیس‌جمهور ایران و وزیر امور خارجه قاطعانه بیان داشتند که به هیچ‌وجه حاضر به مذاکره در باب برجام یا پذیرش شروط ترامپ در این زمینه نخواهند بود. لذا ترامپ باید آمادگی اقدام علیه ایران را براساس آنچه بیان کرده، داشته باشد.
این کارشناس مسائل بین‌المللی تاکید کرد: اگر ترامپ بخواهد از آنچه که بیان کرده عقب‌نشینی کند بی‌تردید می‌تواند گزاره‌های حیثیتی را در ادبیات موجود در حوزه افکار عمومی در داخل آمریکا و خارج از این کشور تشدید کند و این موضوع می‌تواند تحریک افکار عمومی را علیه او به همراه داشته باشد. اینجاست که باید بگوییم ترامپ با آنچه مطرح کرده، در مرز میان واقعیت و عدم‌واقعیت باید سر درگریبان فرو برده و باید منتظر بماند تا تحرکات ایران و جواب ایران را در این زمینه نظاره‌گر باشد.
مطهرنیا با برشمردن ویژگی‌های پاسخ‌های ایران اظهار کرد: این جواب‌ها هر چه قاطعانه‌تر باشد به تبع باید او را به سمت عمل بر ضدایران سوق دهد. این زمانی معنادار است که فراموش نکنیم ماموریت دونالد ترامپ در سپهر برنامه‌ریزی‌های استراتژیک و آینده‌نگارانه ایالات متحده آمریکا در قرن 21، برای ترامپ و ایالات متحده آمریکا بسیار مهم است. ایران در مرکز هدف‌گذاری دوره ریاست‌جمهوری ترامپ قرار دارد و او تلاش دارد دکترین محدود کردن همکاری‌های بین‌المللی با ایران و محاصره منطقه‌ای تهران را ساماندهی کند و در صورت لزوم تغییر رفتار در رژیم ایران را به تغییر رژیم در ایران منتهی سازد. این چیزی است که آمریکا برنامه‌ریزی کرده است ولی دلیلی ندارد هر آنچه آمریکایی‌ها برنامه‌ریزی می‌کنند، عملیاتی شود.
محمد عرفانیان، کارشناس مسائل بین‌الملل در تحلیل تمدید تعلیق تحریم‌ها توسط ترامپ گفت: «در این مقطع اقدام ترامپ را نشان از نوعی طراحی می‌دانم که براساس آن گاهی مواقع اذعان دارد کنگره باید تصمیم بگیرد و کنگره نمی‌تواند یا نمی‌خواهد تصمیم بگیرد و بعد به رئیس‌جمهور ارجاع می‌دهند و بعد او هم می‌گوید این آخرین بار است.»
وی با تاکید بر اینکه آمریکا نمی‌تواند از برجام خارج شود، گفت: «ترامپ می‌خواهد تاثیرات مثبت برجام را برای ایران به حداقل برساند. در واقع با این کار سعی دارد فضایی ایجاد کند که ایران نتواند از منافع برجام استفاده کند به این معنا که شرکت‌های مختلف جهان که می‌خواهند در ایران سرمایه‌گذاری کنند، با این بازی سیاسی ترامپ آنها دلزده می‌شوند یا نگران می‌شوند و می‌ترسند و وارد فضای سیاسی ایران نمی‌شوند.»
عرفانیان در ادامه ضمن تاکید بر آنکه خروج از برجام قطعا به ضرر آمریکا و اروپا و به نفع ایران است، خاطرنشان کرد: « ترامپ و تیمش نمی‌خواهند از برجام خارج شوند ولی می‌خواهند کاری کنند که منافع ایران از برجام به حداقل ممکن برسد. این کاری است که آنها انجام می‌دهند.» این کارشناس مسائل سیاسی ادامه داد: «این که چقدر این طرح در باره ایران می‌تواند نتیجه‌بخش باشد، بحث دیگری است. به نظر من ظرفیت‌های ایران گسترده است. خود برجام نیز قراردادی چند‌جانبه است و تنها با آمریکا نیست بلکه با تمام کشورهای اروپایی است و این موضوع باعث می‌شود آمریکا نتواند به اهدافی که در این زمینه دارد برسد و ایران را از نظر اقتصادی در تنگنا قرار دهد.»
وی با اشاره به فشارهای موشکی آمریکا گفت: «آمریکایی‌ها می‌خواهند نه‌تنها جامعه ایران بلکه جامعه جهانی را با خود همراه کنند و ایران را به خاطر برنامه‌های موشکی و مسائل دیگر تحت فشار قرار دهند. منتها اینجا اشکال بزرگی وجود دارد که استراتژیست‌های آمریکایی دچار اشتباه محاسباتی یا نوعی خوش‌باوری شده‌اند. برجام توافق و پیمانی است که امضا و تمام شده است و نمی‌توان درباره آن دوباره مذاکره کرد. مذاکره‌ای بود و تمام شد و امضا شد و طرفین به تعهداتی ملزم شدند. مگر بخواهند پرونده جدیدی را باز کنند که آن بحث دیگری است و به برجام مربوط نیست.»
عرفانیان یادآور شد: «اگر آمریکایی‌ها بخواهند افکار عمومی در داخل ایران را مدیریت کنند بحث موشکی و برنامه‌های موشکی برای ایران کاملا دفاعی محسوب می‌شود و با موجودیت کل کشور در ارتباط است و با بحث هسته‌ای متفاوت است.»
این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: «در برجام هم برنامه هسته‌ای تعطیل نشد و تنها قرار شد شرایطی ایجاد شود که در مدت زمانی خاص و دوره‌ای مشخص محدودیت‌هایی در برنامه هسته‌ای ایران اعمال شود اما در بحث دفاعی، نه نظام اجازه می‌دهد کسی درباره آن صحبت کند و نه مردم چنین اجازه‌ای می‌دهند.»
وی یادآور شد: «مردم ما تجربه هشت سال جنگ را دارند. در آن هشت سال مجبور بودیم روی ظرفیت‌های خود حساب کنیم. هیچ کشوری به ما کمک نکرد و در قضیه دفاعی روی پای خود ایستادیم. مردم با بحث دفاعی به خوبی آشنا هستند. بنابراین امکان ندارد بتوانند افکار عمومی را این‌گونه مدیریت کنند که در تنگنا قرار گیرند و قضایای دفاعی را روی میز مذاکره بگذارند.»
عرفانیان در پایان تصریح کرد: «هر ایرانی با هر طرز تفکر و متعلق به هر جناحی قطعا به موجودیت کشور اهمیت می‌دهد. موجودیت و تمامیت کشور برای هر ایرانی در اولویت قرار دارد و در این صورت برنامه‌ای که به دفاع از کیان کشور مربوط است اصلا قابل مذاکره نیست.»
حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به تمدید تعلیق‌های هسته‌ای از سوی دولت آمریکا گفت: ترامپ چاره‌ای جز تمدید تعلیق تحریم‌ها نداشت. او مجبور بود تعلیق تحریم‌های هسته‌ای را براساس برجام تمدید کند زیرا این موضوع، چیزی نبود که رئیس‌جمهور بتواند آن را نادیده بگیرد و عدم تمدید آن به معنای خروج از برجام محسوب می‌شد.
وی ادامه داد: ادعای ترامپ مبنی‌بر اینکه آخرین باری خواهد بود که تحریم‌ها را تعلیق می‌کند، تنها یک حرف تبلیغاتی است. اصولا اگر دست ترامپ بود اصلا تمدید نمی‌کرد و همین سه باری که تمدید کرد به زور مشاوران او بود چون در واقعیت ترامپ اصلا برجام را قبول ندارد اما وزیر امورخارجه آمریکا، وزیر دفاع و مشاور امنیت ملی آمریکا و همچنین رئیس سازمان اطلاعات و امنیت آمریکا متفق هستند که برجام سند بین‌المللی و به نفع آمریکاست که وجود داشته باشد.
کارشناس سیاست خارجی با بیان اینکه چون ترامپ بازرگان و تاجر بود و اصولا در سیاست تجربه‌ای ندارد، تصریح کرد: ترامپ بدون اینکه متن برجام را به دقت خوانده باشد و اهمیت موضوع را درک کند به موضوعات چهارگانه‌ای که به‌عنوان شرط مطرح کرده است، از ابتدا توجه داشته و تصور او این بود که آمریکا می‌تواند با چانه‌زنی زیاده‌خواهی کند و این چهار خواسته از برجام را محقق کند.
وی با اشاره به اینکه در زمان ریاست‌جمهوری اوباما هم آمریکا به دنبال باز کردن پیچ و مهره صنعت هسته‌ای ایران بود ولی همواره اوباما اعلام می‌کرد که ما می‌خواهیم ولی نمی‌توانیم چنین کاری انجام دهیم، اظهارداشت: ترامپ نمی‌خواهد باور کند که اگر قرار باشد برجام سقف زمانی نداشته باشد در همان مذاکرات با وجود پیگیری به نتیجه نمی‌رسید. ترامپ به دنبال آن است تا ابد ایران را محدود کند، در حالی که اگر چنین چیزی محقق می‌شد مذکرات حتما به نتیجه نمی‌رسید.
بهشتی‌پور ادامه داد: موضوعات موشکی ایران جنبه دفاعی دارد ولی شاهد هستیم که ترامپ بار دیگر آن را مطرح کرده است. مسائلی که در گذشت از سوی مقامات کاخ سفید مطرح شد ولی هیچ‌گاه آمریکا نتوانست اینها را به طرف ایرانی بقبولاند.
وی یادآور شد:امروز اروپا، روسیه و چین هم با ایران در این زمینه همراه هستند. اگر قرار باشد بعد از تفاهم خواسته‌های قبلی که یک کشور خاص به آن نرسیده را مجدد مطرح کند اساسا توافقی در جهان شکل نمی‌گرفت.
کارشناس سیاست خارجی ادامه داد: ترامپ با تهدیدهایی همچون تنها 120 روز یا برای آخرین بار تحریم‌های ایران را تعلیق می‌کنم به دنبال آن است تا فرجه 120 روزه برای خود بخرد و افکار عمومی داخل آمریکا را راضی کند و بتواند در این مدت امتیازی را به دست آورد.
وی در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه از سوی رئیس‌جمهور و وزیر امورخارجه فرانسه بارها بر مذاکرات روی مسائل دفاعی و موشکی تاکید داشتند و امروز ترامپ این را مطرح می‌کند، آیا شاهد همراهی کشورهای اروپایی با ترامپ خواهیم بود، گفت: اینها جدا از هم هستند؛ یعنی خود فرانسوی‌ها هم وقتی مطرح می‌کنند نمی‌گویند در چارچوب برجام مذاکره درباره مساله دفاعی صورت بگیرد. آنها خارج از برجام این را مطرح می‌کنند.
بهشتی‌پور تصریح کرد: کشورهای اروپایی می‌دانند که اگر قرار بود در برجام درباره این موضوع صحبت شود درباره خیلی مسائل دیگر هم باید صحبت می‌شد و اتفاقا دو طرف پذیرفتند تنها درباره مساله هسته‌ای صحبت کنند. بنابراین طرف فرانسوی اگر از گفت‌وگو با ایران درباره مسائل دفاعی حمایت می‌کند خارج و جدا از برجام است.
وی در پاسخ به سوال دیگر «فرهیختگان» مبنی‌بر اینکه برخی از تحلیلگران براین باورند که ترامپ با طرح موضوع موشکی به دنبال آن است تا کشورهایی همچون فرانسه را در این زمینه همراه کند، تحلیل شما در این خصوص چیست؟ اظهارداشت: آمریکایی‌ها تلاش کردند تا فرانسوی‌ها را با خود همراه کنند اما در برجام فرانسوی‌ها فعلا طرف اروپایی‌ها هستند چون در اجلاس روزهای اخیر با آقای ظریف که در بروکسل برگزار شد، کاملا بر اجرای برجام تاکید کردند و گفتند ما همکاری خود را در چارچوب برجام با ایران ادامه می‌دهیم. این نتیجه‌ای بود که خانم موگرینی مطرح کردند. کارشناس مسائل هسته‌ای تصریح کرد: مباحثی که درباره مسائل دفاعی ایران مطرح می‌شود، برای ایران قابل قبول نیست. مسائل دفاعی ما در چارچوب دفاع از منافع ایران و امنیت ملی مطرح است. اگر آمریکا و کشورهای اروپایی نگران این موضوع هستند مربوط به خودشان است. ایران در موضوع دفاعی کاملا شفاف بوده و سیاست‌های مشخصی دارد و به سمت موضوع هسته‌ای نمی‌رود و اساسا چنین فرضی غلط و تبلیغاتی است ولی آمریکایی‌ها همواره برای به حاشیه راندن افکار عمومی تلاش دارند آن را مطرح کنند.
وی خاطرنشان کرد: تا به امروز اروپاییان زیربار مقابله با برجام و همراهی با آمریکا نرفته‌اند چون منافع آنها اقتضا می‌کند تا با جمهوری اسلامی ایران ارتباط داشته باشند. همچنین گزارش‌های آژانس برخلاف ادعاهای آمریکا پایبندی و اجرای کامل برجام را تایید کرده است. از سوی دیگر کشورهای اروپایی با آمریکا در موضوعات مختلف همچون پیمان آب و هوای پاریس و ناتو اختلاف‌نظر جدی دارد و این اختلافات فقط درباره برجام نیست.
جاوید قربان‌اوغلی کارشناس مسائل بین‌الملل:
برجام در بدترین حالت ممکن یعنی نه اجرا و نه توقف قرار دارد
کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به بررسی و تحلیل تمدید تعلیق تحریم‌های ثانویه هسته‌ای توسط ترامپ پرداخت. وی با اشاره به اینکه ترامپ بیان کرده «برای آخرین بار توقف تحریم‌ها تمدید می‌شود»، گفت: «در مورد اینکه 120 روز آینده چه خواهد شد نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی کرد و این موضوع بستگی به عوامل و مولفه‌های بسیاری دارد که هرکدام باید در جای خود تحلیل و بررسی شود.»
قربان‌اوغلی در توضیح این موضوع با بیان اینکه ترامپ علی‌رغم میل باطنی خود، به دلایل متعدد ازجمله مخالفت نخبگان داخل آمریکا به این مساله تن داد، اظهار داشت: «نخبگان آمریکا مخالف خروج این کشور از برجام هستند، چراکه اولا آنها پایبندی آمریکا به یک توافق بین‌المللی را لازم می‌دانند و ثانیا منافعی را برای آمریکا و متحدانش در این توافقنامه مترتب می‌بینند که با خروج آمریکا از برجام این منافع هم از دست خواهند رفت. دیگر اینکه متحدان اروپایی آمریکا که این توافقنامه را امضا کرده‌اند و بر این اساس برجام تبدیل به یک سند بین‌المللی شده، در حال لابی‌گری و رایزنی با ترامپ برای عدم وقوع این اتفاق هستند.»
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل افزود: «در حقیقت طی روزهای اخیر حالتی از بیم و امید در کشورهای اروپایی در مورد تصمیم ترامپ وجود داشت و آنها بر پایبندی خود بر برجام تاکید داشتند. موضوعی که حتی در قبال متحد بسیار نزدیکی همچون انگلیس نیز صدق می‌کرد. مجموعه این عوامل ترامپ را در حالت تردید قرار داد و مانع از این شد که بتواند معافیت‌های تحریمی را لغو کرده و مجددا تحریم‌ها را وضع کند.»
قربان‌اوغلی با بیان اینکه این مساله مانع تحریم‌های غیربرجامی نخواهد شد، اضافه کرد: «در تحلیل نهایی باید گفت خروجی وضعیت کنونی آن است که برجام در حالت نه اجرا و نه توقف قرار گرفته و شاید این بدترین حالت برای توافق هسته‌ای باشد. در واقع آمریکا از برجام خارج نشده که ایران تصمیم نهایی خود را براساس آن بگیرد. باقی ماندن ایالات متحده در برجام نیز همراه با وضعیتی است که تحریم‌های غیربرجامی علیه ایران اعمال می‌شود و این باعث شده که دستاوردهای برجام مورد استفاده قرار نگیرد و حالت بیم و امید در کشورهای جهان برای برقراری روابط عادی اقتصادی با ایران و سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ وجود داشته باشد. در چنین شرایطی بانک‌ها نیز به دلیل نگرانی از اعمال تحریم‌ها یا تمهیدات یک‌جانبه از سوی آمریکایی‌ها براساس تعهدات برجام عمل نمی‌کنند.»
وی افزود: «بر این اساس به صورت خودکار حالت نه اجرا و نه توقف به وجود آمده که شاید از نظر آمریکایی‌ها این بهترین وضعیت باشد. چراکه آمریکایی‌ها مسئولیت خروج از برجام را عهده‌دار نمی‌شوند و در عین حال با اقدامات ترامپ مانع انجام یا پیشرفت یا اجرای کامل برجام خواهند شد.»
این کارشناس مسائل بین‌الملل یادآور شد: «ایران به‌طور مرتب از این بابت متضرر می‌شود، بانک‌ها با ایران کار نمی‌کنند، بیمه‌ها در حال تعلیق هستند، سرمایه‌گذاران وارد نمی‌شوند و هرگونه تصمیم در بازار داخلی ایران در مساله ارز تاثیر می‌گذارد و به تضعیف پول ملی منجر می‌شود. ضمن آنکه پروژه ایران‌هراسی در دنیا مجددا در حال شکل‌گیری است. پروژه‌ای که از منظر آمریکایی‌ها به واسطه آن می‌توان سلاح‌های بیشتری فروخت و رقم‌های نجومی به جیب زد.»
به گفته قربان‌اوغلی «آمریکا درصدد آن است که چماق خروج از برجام بالای سر ایران حفظ شود و چنین تهدیداتی باعث می‌شود شرکت‌های بین‌المللی وارد همکاری با ایران نشوند. لذا بر‌مبنای مجموع این شرایط باید اذعان داشت که وضعیت فعلی بدترین حالت برای برجام است.»
وی ادامه داد: «گذشته از موارد یادشده به نظر نمی‌رسد که آمریکا از برجام خارج شود. آمریکایی‌ها بیشتر تلاش دارند با این‌گونه اقدامات ایران را به ستوه آورند تا تهران از برجام خارج شود و این بهترین گزینه برای ایالات متحده است. بر پایه این واقعیت باید عنایت داشت که نباید ایران در چنین دامی بیفتد.»
این کارشناس مسائل بین‌الملل در باب میزان همراهی اروپا با ایران نیز تصریح کرد: « اروپا به برجام پایبند است. منتها نباید این واقعیت را از نظر دور داشت که اروپایی‌ها در موضوعات دیگر به سمت آمریکا تمایل دارند. به بیان دقیق‌تر آنها متحد استراتژیک قدرتمند خود را هرگز به خاطر ایران رها نخواهند کرد. ایستادگی آنها بر برجام نیز به خاطر توافق بین‌المللی و قطعنامه 2231 و امضای مقامات عالی آنها در ذیل این قرارداد است.»
قربان‌اوغلی افزود: «ایران باید بداند که در موضوعاتی چون برنامه موشکی، مسائل حقوق بشری و مقوله تروریسم اروپا مواضع نزدیک‌تری به آمریکا داشته و توان تحمل آن نیز در مقابل فشارهای این کشور بسیار اندک است. انگلیس، فرانسه، آلمان و... هر یک تفاوت‌هایی با هم دارند ولی موضع آنها در این دست از موضوعات عمدتا یکسان بوده است. بر این اساس ایران نباید اشتباه محاسباتی داشته باشد. ایران باید تمام تلاش خود را به کار بندد تا موضوعات یادشده تحت هیچ شرایطی وارد مساله برجام نشود و حواس‌ها باید جمع باشد که از این سوراخ گزیده نشویم.»
وی نسبت جمهوری اسلامی ایران با مساله تروریسم را کاملا روشن دانست و تاکید کرد: «ما همواره موضعی محکم و قابل اتکا در این خصوص داشته‌ایم. ایران در حال حاضر پرچم‌دار مبارزه با تروریسم افراطی مذهبی و گروه‌هایی چون داعش، طالبان و... بوده و هست.»
این کارشناس مسائل بین‌الملل درخصوص برنامه موشکی به‌عنوان یک ضرورت بازدارنده نیز خاطرنشان کرد: «قبل از آنکه دیگران روی این مساله به پروپاگاندا و طرح سوال و تولید ابهام و هزینه‌هایی بپردازند، ما باید در داخل نوعی دیپلماسی فعال عمومی برای اقناع افکار عمومی داشته باشیم که چرا برای موشک هزینه می‌کنیم. این یک نقطه ضعف است که بیشتر اقدامات ما در جهت رفع اتهام‌ها بوده، نه در جهت همسان‌سازی نظرات عمومی مردم در رابطه با افزایش توان دفاعی برای حفظ امنیت در مقابل مخاطرات بیرونی. این‌گونه نیست که سر در برف فرو بریم و انتظار داشته باشیم که جامعه گفته‌هایمان را بپذیرد. مردم باید اقناع شوند.»
قربان‌اوغلی با تاکید بر اینکه عدم شفافیت در این مسائل موجب می‌شود بخشی از مردم به‌طور ناخواسته با القائات دشمن همراه شوند، گفت: «آنها از این راه تولید ابهام می‌کنند که فرضا اگر ایران توان موشکی را برای حفظ امنیت خود می‌خواهد، چرا این موشک سر از یمن درآورده است؟» اینها سوالاتی است که برای جامعه ایران مطرح می‌شود و پاسخ به آنها انکار‌ناپذیر است.»
نقوی‌حسینی نماینده مجلس:
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص شرایط ترامپ برای ادامه برجام گفت: اگر آمریکا از برجام خارج شود و سایر طرفین نیز موضع سکوت اتخاذ کنند قطعا جمهوری اسلامی ایران برنامه مفصلی برای مقابله با این اقدامات خصمانه خواهد داشت.
وی با بیان اینکه آمریکایی‌ها علی‌رغم تمامی اظهارنظرهایشان این بار نیز مجبور به تمدید لغو تحریم‌های برجامی علیه ایران شده‌اند، تصریح کرد: منتها اظهارات و شروطی را در این اعلام موافقت بیان کردند، شروطی که مضحک بوده و تنها نشان‌دهنده پارادوکس و تناقضی است که در رفتارهای آمریکایی‌ها دیده می‌شود. آمریکایی‌ها از یک طرف نمی‌خواهند برجام ادامه پیدا کند به‌طوری که از زمان اجرای برجام در ۲۶ دی‌ماه ۹۴ تاکنون و بعد از گذشت دو سال تمام تلاش‌شان را به کار بستند تا برجام عملیاتی نشده و اجرایی نشود. این به آن معناست که آمریکایی‌ها نمی‌خواهند برجام ادامه پیدا کند.
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس با اشاره به اینکه اگر آمریکا رسما از برجام خارج شده و آن را نقض کند تمامی توافقات و تعهدات بین‌المللی را زیرسوال برده و دیگر کسی به آمریکا برای انجام این توافقات اعتماد نخواهد کرد یا با دیده تردید وارد توافقی خواهد شد، افزود: خروج آمریکا از برجام برایش هزینه سنگینی به دنبال خواهد داشت.
وی تاکید کرد: ما برای دفاع از کشورمان هر کاری بتوانیم انجام می‌دهیم و در آینده نیز همین راه را ادامه خواهیم داد و به هیچ کشور و هیچ دولتی ارتباطی ندارد که ما برای دفاع از کشورمان چه می‌کنیم، لذا این بحث موضوعی مضحک است و مصداق دخالت در امور داخلی کشورمان است.
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اشاره به طرح ادعای بازدید از سایت‌های هسته‌ای، گفت: ترامپ با این ادعاها نظراتش را بیشتر به نظرات پزشکان آمریکایی نزدیک می‌کند بنابراین ترامپ از لحاظ تعادل روحی و عقلانیت دچار مشکل است. هرکسی می‌داند که تنها مرجع راستی‌آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای ایران، آژانس بین‌المللی انرژی آن هم در چارچوب «ان‌پی‌تی» و پروتکل الحاقی و برجام است لذا قطعا دولت آمریکا وجاهتی ندارد که بگوید از کدام سایت بازدید شود و از کدام سایت بازدید نشود. این ارتباطی به دولت آمریکا ندارد. گذاشتن این نوع پیش‌شرط‌ها و شرط و شروط تنها نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها به دنبال بهانه‌جویی و پیدا کردن محلی برای خروج از پارادوکس دچار شده هستند. در این بین موضع جمهوری اسلامی ایران روشن است.
نقوی‌حسینی در پایان خاطرنشان کرد: اگر آمریکایی‌ها از برجام خارج شوند دو حالت پیش می‌آید، اول اینکه کشورهای عضو گروه 1+5 به اجرای برجام اصرار و در مقابل رفتارها و اقدامات آمریکا و خروج از برجام اعلام کنند که به ادامه برجام پایبند بوده و مشکلی برای برجام به وجود نمی‌آید که قطعا در این شرایط جمهوری اسلامی تصمیمی اتخاذ خواهد کرد. حالت دوم آن است که کشورهای اروپایی موضع سکوت اتخاذ کرده و با آمریکا همراهی کنند .این اتفاق بعید نیست و از اظهارات مسئولان کشورهای اروپایی در ماه‌های اخیر می‌توان چنین احتمالی را هم به خوبی مدنظر داشت. در این شرایط قطعا جمهوری اسلامی ایران برنامه مفصلی خواهد داشت. برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته و اقداماتی پیش‌بینی شده که به نفع منافع ملی است. ایران راه‌هایی برای مقابله با این اقدامات خصمانه درپیش خواهد گرفت که در صورت لزوم در زمان مناسب بیان خواهد شد.
نظر شما