جمعه‌شب به وقت شرق ایالات متحده و صبح شنبه به وقت ایران موعد مهمی در فرآیند اجرای برجام در آمریکاست. طبق برنامه زمانی قبلی، 13 ژانویه روز انجام دو اقدام است؛ اولی دوره 90 روزه دارد یعنی اعلام پایبندی یا عدم پایبندی ایران به برجام و ارسال آن به کنگره و دومی با دوره 120 روزه، موعد اعلام نظر ترامپ درخصوص تمدید «توقف» فرآیند اجرای تحریم‌های ثانویه علیه ایران است.
در مساله اول، جمع‌بندی کارشناسان حاکی از این است که چون ترامپ در دوره قبل پایبندی ایران به برجام را تایید نکرده، تغییر رویه نخواهد داد و این‌بار هم همان کار را خواهد کرد و می‌گوید که ایران به مفاد برجام پایبند نبوده است. با این شرایط دوباره برجام وارد یک فرآیند حقوقی در آمریکا می‌شود؛ فرآیندی که باید دید این‌بار خروجی آن چه خواهد بود و هیات حاکمه آمریکا به‌ویژه کنگره چه تصمیمی درخصوص آن می‌گیرند؟ این فرآیند نگرانی جدی و بسیار موثری را برای همه مجموعه‌هایی که از طرفی با ایران و از طرفی با آمریکا یا دلار آن رابطه‌ای دارند، ایجاد می‌کند و بیش از گذشته دست‌اندازهایی را در تعاملات آنها با تهران به وجود خواهد آورد.
اما درمورد مساله دوم، در صورتی که ترامپ تمدید توقف موقت اجرای تحریم‌ها علیه ایران را امضا نکند، طبق مفاد توافق امضاشده، برجام از دست خواهد رفت چون رکن اصلی آن یعنی کنار گذاشتن تحریم‌ها محقق نشده است و بر همین اساس آمریکا باید منتظر واکنش‌هایی از طرفین توافق اخص ایران باشد.
این شرایط باعث خواهد شد به‌صورت خودکار مشکلات بانکی، مساله فروش نفت و مساله کشتیرانی و بیمه دوباره تکرار شود و ایران هم چنانکه مسئولان سیاست خارجی آن بارها تاکید کردهاند مقابله‌به‌مثل‌هایی را در آستین خواهد داشت و اقدامات مهمی را انجام می‌دهد. برخی رسانه‌ها با پیش‌بینی این شرایط می‌گویند با این وضعیت دگرگونی قابل توجهی در معادلات و نظم‌های بین‌المللی پدید آمده و طرفین به‌صورت جدی متضرر خواهند شد. دیدار‌های چند روز اخیر ظریف در مسکو و بروکسل و گفت‌وگوی برجامی با مقامات روسیه، آلمان، انگلیس و فرانسه روایتگر این است که دیپلمات‌های نزدیک به روحانی هرگونه احتمالی را درخصوص آینده برجام میدهند، حتی خروج قریب‌الوقوع آمریکا.
اما باید گفت واقعیت محتمل‌تر ماجرا چیز دیگری است. همچنان که قبلا هم براساس شواهد و قرائن متعددی کارشناسان مطرح کرده بودند و همچنان که رسانه‌های آمریکایی روز جمعه پیش‌بینی کردهاند، ترامپ برای آنکه در برجام بماند و از فرصت‌های آن استفاده کند این توافق را از بین نخواهد برد و با تمدید تعلیق تحریم‌ها، آن را حفظ خواهد کرد اما در عوض به‌مانند یک‌سال گذشته با صریح‌ترین لهجه ممکن اولا دنیا را از همکاری با ایران خواهد ترساند و ثانیا با ظرفیت‌های قانونی و فراقانونی فراوانی که فراهم آورده موج جدیدی از تحریم‌ها علیه ایران را اعمال خواهد کرد.
تحریم صدا و سیما که چند روزی است به بهانه اغتشاشات در ایران کلید خورده و خبر آن توسط «گاردین» اعلام شده شاید موثرترین اقدام در دور جدید فشار‌های پسابرجامی به ایران باشد. آمریکا با این کار می‌خواهد حاکمیت ایران را به‌صورت جدی محدود کند، اقدامی که البته در داخل هم موافقانی را در سطح موثرین در کشور به همراه دارد. از دید آمریکا مناقشه درخصوص صدا و سیما احتمالا ترفندی برای تشدید گسست دولت و حاکمیت خواهد بود. از طرفی مشخص هم شده که خروجی اغتشاش‌های اخیر تنها banirib# نبوده است و آمریکا از مدت‌ها پیش با تدوین بندهایی قانونی مانند آنچه در ذیل بند 106 کاتسا آمده، برای تحریم‌های جدید بر ایران برنامه‌ریزی کرده است. البته دیوید ساترفیلد، معاون وزیر امور خارجه آمریکا اعمال تحریم را فقط به دو موضوع ذکر شده محدود نکرده و دامنه فشار بر ایران را گسترده‌تر دانسته، مانند حضور در سوریه.
* نویسنده : علی جمشیدی دبیر سیاسی
نظر شما