صاحب‌خبر - به گزارش ایرنا، مسجد و حوض معجردار یا همان مسجد صاحب الزمان (عج) اثری تاریخی مربوط به دوران صفویه است که در سال 1394 نیز در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
این مسجد از بناهای قدیمی در منطقه ثامن مشهد و آمیخته شده با فرهنگ و هویت بافت مذهبی این منطقه است ولی متاسفانه اخیرا در همهمه بهسازی بافت فرسوده اطراف حرم مطهر رضوی، زمزمه هایی مبنی بر تخریب این بنا به گوش می رسد.
در مجاورت این مسجد، مجتمعی تجاری در دست ساخت است که بنا به گفته منبعی موثق، متعلق به یکی از اعضای اولین و سومین دوره شورای اسلامی شهر مشهد است و ساخت آن حریم منظری این مسجد را تخریب کرده است.
تخریب بناهای تاریخی در مشهد صبغه طولانی دارد که خانه های حناساب، ترکمن، داروغه، خانه تاریخی قلابدوزها و مهدیه عابدزاده، از آخرین مواردی هستند که تخریب آنها در کارنامه شهرداری مشهد به ثبت رسیده است.
در روزهای اخیر نیز با انتشار خبر صدور حکم تجدید نظر دادگاه برای خروج مجموعه فرهنگی- مذهبی مسجد و حوض معجردار از فهرست ابنیه میراثی کشور و در مرحله ابلاغ بودن این حکم، گروه ها و انجمن های مردم نهاد برای جلوگیری از تخریب آن دست به کار شده اند.

*درخواست انجمن های مردمی از استاندار خراسان رضوی
روز گذشته انجمن مردم نهاد توسعه و گردشگری چهارباغ خراسان، انجمن صنفی مهندسان معمار خراسان رضوی و جمعی از تشکل ها نظیر فتیه و مجمع مطالبه مردمی در نامه ای از استاندار خراسان رضوی درخواست حمایت و جلوگیری از تخریب این بافت تاریخی را کردند.
در این نامه خطاب به علیرضا رشیدیان، آمده است: به رغم پیگیری‌های انجام شده از طرف انجمنهای صنفی– تخصصی، سمن‏های فرهنگی و دوستداران میراث فرهنگی- تاریخی و همچنین پیگیریهای اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی متأسفانه باخبر شدیم حکم دادگاه برای خروج مجموعه فرهنگی- مذهبی مسجد و حوض معجردار از فهرست ابنیه میراثی کشور صادر شده و در مرحله ابلاغ قرار دارد و هر لحظه امکان تخریب این مجموعه می‏رود.
'ناگفته پیداست که مسجد و حوض معجردار به عنوان اثری صفوی- قاجاری بخشی از حافظه تاریخی و فرهنگی شهر مشهد بوده و در شرایطی که در 20 سال گذشته بخش اعظم ابنیه تاریخی بافت کهن و ارزشمند مشهد به بهانه طرح نوسازی و بازسازی بی‏محابا نابود و تخریب شده است، به ‏عنوان اندک نشانه‏های باقیمانده از گزند تیغ توسعه بولدوزری، می‌تواند حافظ بخشی از هویت به تاراج رفته این بافت باشد'.
در ادامه این نامه آمده است: همچنین صبغه مذهبی- فرهنگی و وقفی این بنا، نمایه‏ای بارز از روابط انسانی میان زائر و مجاور در اکوسیستم زیارت و در حریم منور ثامن الحجج (ع) است.
'صرف نظر از اینکه فرآیند دادرسی به این موضوع از منظر تهیه کنندگان این نامه غیرتخصصی بوده و کارشناسان اظهارنظرکننده درباره ارزش و جایگاه تاریخی این بنا فاقد صلاحیتهای حداقلی لازم بوده‏اند، با تأسف باید توجه جنابعالی را به تلاش‏های مستمر پشت پرده برای تخریب این اثر تاریخی- مذهبی با هدف‏های مالی- اقتصادی خاص جلب نماییم. اقدامی که سالم بودن روند رسیدگی به این پرونده را با علامت سؤال بزرگی همراه کرده است'.
در بخش دیگری از این نامه مطرح شده است: در فرآیند دادرسی و اعلام حکم نهایی نکاتی وجود دارد که بر غیرتخصصی بودن فرآیند و نبود مدارک صحه می گذارد از جمله اینکه هیات کارشناسی 5 نفره برخلاف هیئت سه نفره اولیه فاقد صلاحیت کارشناسی در حوزه بررسی ابنیه میراثی بوده‏اند.
'همچنین در فرآیند دادرسی، علاوه بر مستندات میراث، کلیه نامه ها و درخواست‏های متعددی که از سوی نخبگان و جریان‏های دانشگاهی، انجمن‏های صنفی تخصصی و سمن های میراثی و فرهنگی تقدیم دادگاه شده بود، نادیده گرفته شده است'.
'تخریب مسجد معجردار، به حوض یا آب انبار معجردار که اثری صفوی است و همراه مسجد با یک شماره پرونده ثبت ملی شده، آسیب جبران ناپذیر می‏زند، چرا که ورودی این آب انبار، درب مجاور مسجد است و صدور چنین حکمی در دادگاه در اصل تخریب دو اثر تاریخی مسجد قاجاری و حوض انبار صفوی را به دنبال دارد که خود خیانتی بزرگ به تاریخ نه تنها مشهد، بلکه ایران اسلامی است و عواقب آن بر عهده مسببان آن خواهد بود'.
در ادامه این درخواست آمده است: متأسفانه در طول فرآیند دادرسی مطلع شدیم که توافقنامه‏ای عجیب به منظور تلاش برای خروج این بنا از فهرست ابنیه میراثی با حضور شخص مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی و شهرداری منطقه ثامن تنظیم شده و وفق این توافقنامه، اداره کل میراث فرهنگی که وظیفه پاسداری فیزیکی و حفاظت حقوقی از بنا را داشته است از ادامه پیگیری حقوقی و اطلاع‏رسانی برای حمایت نهادهای مدنی سرباززده است. گذشته از این‏که عقد این تفاهم‏نامه کاملاً غیرقانونی بوده و مورد سؤال و حیرت بدنه مدیریتی و کارشناسی سازمان و همچنین نهادهای صنفی-تخصصی قرار گرفته است، تأثیر غیرمستقیم آن در فرایند دادرسی، یعنی حذف مدعی العموم، امکان صدور این حکم نادرست را فراهم کرده است.
در ادامه افزوده شده است: طرح نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی در مرحله بازنگری است و طبق مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی کشور که با چاپ در روزنامه رسمی نیز قطعی و لازم‏الاجرا شده است، طرح قبلی لغو کامل گردیده و بر توقف ادامه هرگونه تخریب تأکید شده است.
'شایان ذکر است، طبق استعلام به‏عمل آمده توسط اداره کل راه و شهرسازی از مشاور بازنگری طرح، ابنیه مسجد و حوض معجردار در طرح حفظ و راستگرد پیشنهادی طرح قبل، به‏دلیل عدم ضرورت کارکردی، حذف شده است'.
در پایان این نامه خطاب به استاندار خراسان رضوی آمده است: انجمن‌های صنفی و سمنهای مردمی در چهارچوب قوانین نظام جمهوری اسلامی، تلاش خود را برای جلوگیری از تخریب این مجموعه کرده و خواهند کرد، در صورت لزوم آمادگی برای ارائه خدمات کارشناسی و پیگیری حقوقی در مراجع متناظر را دارند، خواهشمند است ضمن بررسی دلایل اهمال‏کاری مدیریت میراث فرهنگی استان با ورود به پرونده به عنوان مقام عالی دولت در استان از اجرای حکم، که فرآیند تخریب بنا را به فوریت مهیا می‏نماید به نحو مقتضی جلوگیری نمایید.

*لزوم پیگیری طرح انتقال ابنیه تاریخی
قوانین متعددی در خصوص حفظ آثار ملی وجود دارد و طبق قانون چنانچه بناها متعلق به پایان دوره زندیه باشند و یا واقعه تاریخی خاصی در آنها اتفاق افتاده باشد یا اینکه اماکن عمومی مربوط به دوره قاجار باشند باید توسط سازمان میراث فرهنگی ثبت ملی شوند.
معاون دادستان عمومی و انقلاب مشهد در خصوص لزوم حفط آثار تاریخی به خبرنگار ایرنا گفت: متولی اصلی حفظ آثار تاریخی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است که رئیس آن، با توجه به اهمیت موضوع، توسط رئیس جمهوری انتخاب می شود.
قاضی محمد بخشی محبی افزود: طبق قانون آثار مربوط به دوره زندیه و قبل و از آن، اماکن عمومی مربوط به دوران قاجار و همچنین بناهای جدیدی که واقعه تاریخی مهمی در آنها اتفاق افتاده در فهرست آثار تاریخی ملی قرار می گیرند و باید حفظ شوند.
وی تاکید کرد : شهرداری باید در روند نوسازی بافتهای فرسوده تمام اهتمام خود را برای حفظ آثار تاریخی و ثبت شده به کار گیرد و حتی در مواقعی که ناچار به اجرای طرح در محدوده های بافت تاریخی است نسبت به جابه جایی اماکن اقدام کند.
بخشی محبی ادامه داد: برای تحقق این مهم سال 93 در یکی از جلسات کمیته راهبردی نوسازی بافت اطراف حرم رضوی، شهرداری مشهد اعلام کرد که حاضر است در همین منطقه زمینی در اختیار میراث برای انتقال آثار تاریخی بگذارد تا ابنیه تاریخی را به آن محل منتقل کنند.
بخشی محبی افزود: متاسفانه این طرح پیگیری و اجرایی نشد، که اگر این طرح پیگیری شود در طرح نوسازی اطراف حرم با مشکل تخریب بافتهای تاریخی مواجه نمی شویم.

*بی مهری به آثار تاریخی
معاون دادستان عمومی و انقلاب مشهد گفت: متاسفانه در استان آثار تاریخی و ملی مورد بی مهری واقع شده اند و برخی تپه های تاریخی به معادن واگذار شده اند.
وی با بیان اینکه بی توجهی به آثار تاریخی در اطراف توس و بناهای قدیمی این محدوده نیز مشهود است، افزود: گزارش های زیادی نیز مردم از طریق سامانه سجا به دادستانی مبنی بر عدم توجه و تخریب آثار تاریخی در نقاط مختلف استان اعلام می شود.
وی تاکید کرد: طبق قانون آثار تاریخی و فرهنگی باید حفظ شوند و اگر بنا به اجرای طرحی باشد باید حتما روال قانونی آن طی شود.

* در حفاظت از این اثر تاریخی کوتاه نخواهیم آمد
مدیر پایگاه میراث فرهنگی بافت تاریخی پیرامون حرم مطهر امام رضا(ع) نیز در خصوص این بنای تاریخی به خبرنگار ایرنا گفت: مسجد و آب انبار معجردار به شماره 31435 در اسفندماه سال 94 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
وفا ثابتی افزود: بر اساس شکایت قانونی شهرداری مشهد به یکی از شعب دادگاه عمومی و انقلاب در سال گذشته که برای نخستین بار اتفاق افتاد، حکم بر ابطال ثبت ملی این اثر داده شد.
وی بیان کرد: با اعلام اعتراض میراث فرهنگی استان نیز پرونده در دادگاه تجدید نظر بررسی شد که تا کنون حکمی در این رابطه به ما نرسیده است.
ثابتی با اشاره به اینکه این اثر تاریخی دارای دو بخش انبار متعلق به دوران صفوی و مسجدی متعلق به همان دوران است که در طول سالها بازسازی و نوسازی دچار تغییراتی شده است، افزود: قدمت این بنا مجموعا بیش از 180 سال است.
وی تاکید کرد: آب انبار این اثر تاریخی دارای کتیبه ای است مستند به خط 'رضا عباسی' که بر قدمت تاریخی و ویژگی های معماری این بنا صحه می گذارد و هم اکنون در موزه آستان قدس رضوی نگهداری می شود.
ثابتی تاکید کرد: در حفاظت و صیانت از این اثر تاریخی به هیچ وجه کوتاه نخواهیم آمد و لازم است دوستداران میراث فرهنگی نیز در این زمینه ورود پیدا کنند.
به رغم تلاش و تماس متعدد خبرنگار ایرنا، مصطفی نعمتی شهردار منطقه ثامن از پاسخگویی به خبرنگار ایرنا امتناع کرد.
گزارشگر: ندا جواهرفر ** انتشار دهنده: علی اصغر ایزدی
7505/5132
انتهای پیام ∎​