در ادامه این گفت وگو می خوانیم: برگزاری نشست سران سازمان همکاری اسلامی، با حضور رییس‌جمهور اسلامی ایران در استانبول، پیامی روشن از سوی بزرگ‌ترین سازمان بین‌المللی جهان بعد از سازمان ملل متحد، برای مخالفت جهان اسلام با تصمیم اخیر دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا در مورد پذیرش قدس شریف به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی بود. محمود محمدی، سفیر پیشین ایران در تونس و الجزایر و سخنگوی پیشین وزارت امورخارجه معتقد است که کشورهای اسلامی باید موضعی محکم و واحد در برابر این تصمیم بگیرند.مشروح این گفت و‌گو را در زیر می‌خوانید.

**اثر برگزاری اجلاس اضطراری دیروز سران کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی در سرنوشت قدس و فلسطین چیست؟
هر نوع واکنش منفی علیه این سیاست جاری ترامپ مبنی بر به رسمیت شناختن قدس شریف به عنوان پایتخت رژیم اشغالگر صهیونیستی اتخاذ شود، گامی مثبت است. محکم‌ترین و تندترین واکنشی که در جهان اسلام تاکنون دیده شده از سوی رییس‌جمهوری اسلامی ایران بود. با این حال واکنش و اظهارنظرهایی که در اجلاس دیروز بیان شد نیز، نه تنها در جهت دفاع از حقوق ملت فلسطین بود، بلکه در جهت شدت گرفتن بحران در کل خاورمیانه بود. هدف ترامپ از چنین اقدامی چیزی جز شدت بحران، درگیری‌ها و خشونت‌ها در خاورمیانه نبود. امریکا از بدو تشکیل رژیم صهیونیستی در سرزمین‌های فلسطینی به طرق مختلف چه از طریق شورای امنیت سازمان ملل متحد و چه خارج از این شورا از اسراییلی‌ها حمایت کرده است. حتی طی دو دهه مذاکراتی که روسای جمهور مختلف امریکا خودشان بانی و مشوق آن بودند، هیچگاه امریکا بی‌طرف نبود و همواره از اسراییل حمایت کرد.

به نظر می‌رسد این حرکت ترامپ در جهت شعله‌ور کردن بحرانی جدید در خاورمیانه است. چه نفعی که امریکا و همپیمانانش از بحران و درگیری در خاورمیانه می‌برند و چه ضرری که به کشورهای منطقه وارد می‌شود، کاملا مشخص و قابل محاسبه است. فکر می‌کنم مواضع کشورهای اسلامی که امروز شوربختانه دچار تشتت و پراکندگی است، اگر به سمت یک نوع وحدت و همبستگی علیه مواضع امریکا و موضع اخیر ترامپ نرود، عملا باعث شعله‌ور شدن یک بحران جدید در خاورمیانه خواهد شد. این بحران در استمرار بحرانی ایجاد خواهد شد که با ایجاد مساله داعش برای منطقه به وجود آوردند.

بنابراین چه مواضع محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطینی، چه رجب‌طیب‌اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه و چه رییس‌جمهور اسلامی ایران، حسن روحانی، هر چقدر شدیدتر در برابر این سیاست موضع‌گیری کنند، نفع بیشتری برای منطقه خواهد داشت. اما مهم‌تر از اظهارنظر و سخنرانی این است که بتوانند اتحاد و انسجام بیشتری میان کشورهای اسلامی برای اتخاذ یک موضع واحد و اقدام عملی در برابر این سیاست انجام دهند. فقط سخنرانی کافی نیست چرا که تاکنون امریکا بدون توجه به سخنان و موضع‌گیری‌ها مسیر خودش را دنبال کرده و از این به بعد هم دنبال خواهد کرد، برای جلوگیری از این مسیر به مجموعه‌ای از گام‌های عملی نیاز است.

**آیا امکان ادامه گفت‌وگوهای مشهور به «مذاکرات صلح خاورمیانه» میان فلسطینیان و رژیم صهیونیست وجود خواهد داشت؟
تجربه گذشته نشان داد اسراییلی‌ها تحت شرایط مختلف به صورت تاکتیکی پشت میز مذاکره آمده‌اند، گاهی حتی حاضر شده‌اند عقب‌نشینی‌های تاکتیکی هم انجام دهند، اما بلافاصله در هر فرصتی تغییر روش داده‌اند و به نحوی تازه پیشروی‌های خارج از عرف، قانون و توافقات حاصل شده انجام داده‌اند. رژیم صهیونیستی حتی اگر مثل گذشته پای میز مذاکره بنشیند و توافق کند، قابل اعتماد نیست. استراتژی رژیم صهیونیستی در اشغالگری تغییر نمی‌کند، شاید گاهی به اسم مذاکره مثلا شهرک ‌سازی را متوقف می‌کند، اما بعد از مدتی با شدت و سرعت بیشتر تخریب منازل فلسطینیان و شهرک‌ سازی غیرقانونی در سرزمین‌های فلسطینی را از سر می‌گیرد. هر نوع توافقی با رژیم صهیونیستی بدون تضمین است و پایبند نبودن این رژیم به توافقات، حقوق بشر و قوانین بین‌المللی در کنار میل آنها به خشونت و جنایت همواره اثبات شده است.

این رژیم نه‌تنها به توافق‌های دو جانبه با فلسطینیان بلکه به هیچ یک از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل چه برای توقف خشونت‌های علیه مردم فلسطین و چه برای احقاق حقوق فلسطینیان توجه نکرده است. مسائلی که در رابطه با فلسطین مطرح است دو راه بیشتر ندارد، اول این است که جهان اسلام به سمت یک مواضع جمعی در جهت ثبات و امنیت خاورمیانه پیش برود. چون هر نوع بی‌ثباتی در این منطقه به نفع اسراییل، امریکا و برخی همپیمانان امریکا در منطقه است. در هر صورت منابع انرژی سرشاری در منطقه وجود دارد، فقدان امنیت باعث می‌شود که امریکایی‌ها اسلحه بیشتری بفروشند و انرژی ارزان‌تری بخرند و همزمان سیطره خودشان را گسترش دهند.

باید یک همبستگی جمعی برای ثبات و امنیت توسط کشورهای اسلامی در منطقه حاصل شود. متاسفانه در شرایط کنونی اتحادیه عرب، از ضعف فاحشی از زمینه اتحاد برای ثبات و امنیت منطقه رنج می‌برد، حتی این اتحادیه توان توافق برای دفاع از سرزمین‌های عربی ندارد. سازمان همکاری‌های اسلامی هم هرچند سران آن دیروز دور هم جمع شدند، اما جبهه‌گیری‌ها و مواضع متفاوتی دارند. نکته دوم است که همان‌طور که تاریخ نشان داده است، مبارزات حق‌طلبانه ملت فلسطین، مبارزین و قهرمانان فلسطینی که آرمان فلسطینی را طی سال‌های گذشته به جایی از سرزمین خودشان تسلط پیدا کرده‌اند، باید بتوانند روند مبارزه خودشان را ادامه دهند و اتحاد و انسجام فلسطینی را افزایش دهند.

امروز بهترین زمان برای کسب حمایت جهانی از مقاومت فلسطینی است، به خصوص که واکنش‌های زیادی از سوی کشورهای مختلف جهان به تصمیم اخیر ترامپ ابراز شده است و حمایت بسیاری از کشورهای اسلامی هم وجود دارد و می‌تواند اسراییل را به عقب‌نشینی وادار و امریکا را مجبور کند نقش بی‌طرفانه‌ای در پرونده فلسطین بر عهده بگیرد. نکته سوم این است که طبق فصل هشتم منشور ملل متحد، سازمان‌های منطقه‌ای حق حل و فصل برخی مسائل خودشان را دارند. متاسفانه اتحادیه عرب به عنوان یک سازمان به رسمیت شناخته‌شده تحت فصل هشتم منشور ملل متحد، درگیر جنگ عربی-عربی شده است و اتحاد میان کشورهای عربی به دلیل سیاست‌های غلط عربستان سعودی، در برابر کشورهای مختلف عربی از یمن و سوریه گرفته تا قطر، حتی در بحرین و لبنان، باعث شده تشتت و اختلافات در اتحادیه عربی شکل بگیرد.

این باعث شده است که اتحادیه عرب نتواند گام مثبتی در جهت حمایت از ملت عرب فلسطینی بردارد. چشم‌انداز امیدبخشی غیر از مبارزات ملت فلسطین و مقاومت فلسطینی قابل تصور نیست. کشورهای اسلامی پس از نشست سران همکاری‌های اسلامی باید دست‌کم برای حمایت از مقاومت، روابط خودشان را با امریکا کاهش دهند یا در بعد اقتصادی محدودیت‌هایی برای همکاری اقتصادی با امریکا به وجود بیاورند. از آنجایی که جمهوری اسلامی ایران هیچگونه مراوده و مناسباتی با امریکا ندارد، این اقدام عموما متوجه کشورهای عربی منطقه است و اگر عملی شود می‌تواند به تغییر وضعیت منجر شود.

**غیبت سران و مقامات بلندپایه برخی از کشورهای عربی در نشست اضطراری سران سازمان همکاری اسلامی مشهود بود، فکر می‌کنید تا چه حد این غیبت بر نتیجه این نشست موثر است؟
البته در اینگونه نشست‌های فوق‌العاده و اضطراری طبیعی است که برخی از کشورها در سطح بالا مشارکت نکنند. به هر حال نشست فوق‌العاده بنا بر گفت‌وگوها و پیشنهاد مقاماتی مانند رییس‌جمهور ترکیه و رییس‌جمهور کشورمان انجام شده است. طبعا عدم حضور این کشور در سطوح عالی یا حتی غیبت کامل آنها نشان می‌دهد که شرمنده جهان عرب و جهان اسلام هم هستند. شرمنده فلسطینی‌ها، آرمان فلسطین و بیت‌المقدس، قبله اول مسلمانان هستند. وقتی بیشترین همکاری‌های اقتصادی و تسلیحاتی با ایالات متحده امریکا دارند و از طرف دیگر با به دنبال مراوده با رژیم صهیونیستی هم هستند. به برخی از کشورهای عربی به دلیل رویکرد اسراییلی که پیدا کرده‌اند و تعهداتی که به امریکا داده‌اند، امیدی نیست.

تنها امید این است که مقاومت ملت فلسطین بتواند بر این مشکلات فائق آید. مقاومت ملت فلسطین می‌تواند در کشورهای دیگر هم موثر باشد و کشورهایی مثل عربستان سعودی، امارات متحده عربی و هر کشوری که اسراییل را به جای ملت فلسطین قرار دهد را منزوی کنند. این نشست ملاک و محکی بود که چه کشورهایی حامی حقوق ملت فلسطین، مرزهای اسلام، حقوق ملت عرب و ثبات و امنیت منطقه هستند و چه کشورهایی مدافع رژیم صهیونیستی.

**اخیرا برخی چهره‌های فلسطینی، کنار گذاشتن راهکار تشکیل دو کشور توسط دولت خودگردان و تلاش برای ایجاد یک کشور با حقوق مساوی برای اعراب و یهودیان را مطرح می‌کنند. به اعتقاد شما این راهکار تا چه حد عملی است؟
تجربه نشان داده که حتی رژیم صهیونیستی با یک دولت خودگردان تحت حاکمیت رژیم صهیونیستی هم همکاری نکرده‌اند بلکه پیوسته آنها را مورد کشتار، تعدی، تجاوز و ویرانی قرار داده‌اند. چنین تحملی در رژیم صهیونیستی وجود ندارد. اما پیش از اشغال شوم فلسطین توسط رژیم صهیونیستی، مسلمانان، مسیحیان و فلسطینیان در صلح زندگی می‌کردند. چنین مدلی در گذشته در این سرزمین عملی شده است. همین نشان می‌دهد که عامل اصلی بحران، کشتار، ناامنی و شکاف میان پیروان ادیان مختلف در این سرزمین، چیزی جز رژیم صهیونیستی نیست.

مدل همزیستی مسالمت‌آمیز مسلمانان، مسیحیان و کلیمیان قبلا وجود داشت. همین مدل اکنون در شمال سرزمین‌های اشغالی در لبنان کاملا عملی شده است. در لبنان دولت‌هایی ائتلافی تشکیل می‌شود و متشکل از گرایش‌های مختلف مذهبی، دینی و سیاسی است و مسیحی‌ها، دروزی‌ها و مسلمانان از شیعه و سنی با هم در مسالمت در اداره کشور شرکت می‌کنند. تجربه لبنان نشان می‌دهد که اگر محور اتحاد و وفاق ملی، همزیستی و زندگی مسالمت‌آمیز ادیان و پیروان عقاید و مذاهب گوناگون بنا شود، ثبات، قابل دستیابی است. اما در سرزمین‌های اشغالی فلسطین، همواره رژیم صهیونیستی بر شکاف‌ها، تبعیض‌ها و جداسازی‌ها اصرار کرده است که همین عامل تمام بحران‌ها و تنش‌ها در منطقه می‌شود.

راه‌حل پیشنهادی جمهوری اسلامی ایران برای تشکیل یک دولت در سرزمین‌های فلسطینی هم که توسط مقام معظم رهبری مطرح شده است، بر مبنای بازگشت همه فلسطینی‌ها به سرزمین‌های اشغالی و برگزاری یک انتخابات آزاد و منصفانه است. چنین اقدامی می‌تواند سرنوشت اسراییل را به شیوه دموکراتیک و بر اساس قوانین و موازین بین‌المللی تعیین کند. در چنین حالتی که حق تعیین سرنوشت مردم بر عهده خود مردم گذاشته شود، اشغالگری و رژیم صهیونیستی در اقلیت ناچیزی قرار می‌گیرد و سیطره خود بر این سرزمین را از دست خواهد داد. به همین دلیل است که رژیم صهیونیستی نه حاضر است انتخابات عمومی آزاد و منصفانه برگزار کند، نه اجازه همزیستی مسالمت‌آمیز و برابر پیروان ادیان را می‌دهد.

*منبع: روزنامه اعتماد، 1396.9.23
**گروه اطلاع رسانی**9370**2040** انتشار دهنده: سهراب انعامی علمداری