شناسهٔ خبر: 22954076 - سرویس فرهنگی
نسخه قابل چاپ منبع: روزنامه خراسان | لینک خبر

مروری بر کارنامه حاجی میرزا آقاسی

صدراعظم یا مرشد اعظم؟!

صاحب‌خبر - حاجی میرزا آقاسی در سال ۱۱۶۸ هجری قمری به دنیا آمد. او در جوانی برای تحصیلات عازم کربلا و نجف شد و در آن‌جا مقدمات علوم دینی را آموخت. وی در همین دوران، جذب عرفان و تصوف شد که در دوران صدر اعظمی او نیز، در سیاست‌هایش بسیار تاثیرگذار بود. حاجی میرزا آقاسی بعد از بازگشت به ایران، دستیار میرزا عیسی قائم مقام، وزیر عباس‌میرزای ولیعهد شد و از همین طریق، مراتب ترقی سیاسی را طی کرد. در این میان، ازدواج او با یکی از دختران فتحعلی‌شاه و نسبت یافتن با خاندان سلطنتی هم باعث شد تا روند پیشرفت او سریع تر شود. در زمان محمدشاه قاجار و بعد از قتل قائم مقام فراهانی، حاجی میرزا آقاسی به عنوان صدراعظم برگزیده شد. براساس برخی روایات تاریخی، قائم مقام وزیری نوگرا بود اما حاجی میرزا آقاسی فردی ضدتحول محسوب می شد. بزرگ ترین عیب او، بی‌اطلاعی از روند رو به تغییر جهان و سیاست قدرت‌های بزرگ بود. در زمان صدارت حاجی میرزا آقاسی، کشور دچار بحران‌های مختلفی شد. یکی از این بحران ها، تلاش برای تسلط مجدد حکومت مرکزی بر امور هرات بود. حاکم این شهر از دولت مرکزی تبعیت نمی‌کرد؛ برای همین، حاجی میرزا آقاسی تصمیم گرفت به هرات لشکرکشی کند؛ اما این اقدام راه به جایی نبرد و با فشار دولت انگلیس، لشکرکشی محمدشاه به نتیجه نرسید. حاجی میرزا آقاسی در دوران صدارت خود دست به اقداماتی مانند اصلاح امور آبیاری، کشاورزی و حفر قنات در تهران که جمعیتش رو به افزایش بود، زد.با این حال، اصلاحات وی، به دلیل بی اطلاعی‌اش از علوم جدید، اغلب سطحی و کم عمق بود و تأثیر چندانی در وضع اقتصادی ایران به وجود نیاورد. او قدرت معنوی خود را به شاه قبولانده بود. حاجی میرزا آقاسی در دوگانه صدراعظم و شاه که صدها سال وجود داشت، ابتدا بر قدرت معنوی و سواد دینی خود تاکید کرد و قدرت دنیوی را مختص شاه دانست و بعد، به اسم شاه دست به اعمال تغییرات زد. هر چند این سیاست باعث ثبات صدراعظمی او شد، اما کم اطلاعی او از تحولات جهانی، سبب کم عمق بودن اصلاحات و اقدامات او و گرفتن تصمیم هایی شد که نتوانست منافع ملی ایران را در عصر رقابت قدرت‌های بزرگ، تأمین کند. به عنوان مثال، ناآگاهی او از تغییرات اقتصادی سبب شد تا اقتصاد معیشتی کشاورزی، به سود اقتصاد تجاری متکی به صدور مواد خام تغییر کند و ایران، در تأمین مواد غذایی دچار مشکل شود.

نظر شما