خبرگزاری مهر، گروه جامعه: حدود یک ماه پس از زلزله مهیب کرمانشاه، در حالی که مرحله اول کمک رسانی به مردم زلزله زده رو به پایان است، نقد و بررسی شیوه مشارکت جامعه در کاستن مصائب و همیاری در کم کردن دردهای مردم زلزله زده ضروری است. اگرچه در زلزله غرب کشور حضور نهادهای دولتی همچون هلال احمر و اورژانس و ... و همچنین نهادهای نظامی چون ارتش و سپاه بسیار موثر بود، اما کنشگران اجتماعی در جامعه ایرانی معتقدند در بحران های این چنینی حضور و نقش سازمانهای مردم نهاد و تشکلهای اجتماعی غیرقابل انکار است. تشکلهایی که با توجه به تجربیات قبلی در امدادرسانی در بحرانها، از ساعات اولیه در کنار مردم حضور داشتند و حالا فرصت مناسبی است تا نقش آنان در مواقع بحران بررسی شود.

زهرا رحیمی، مدیرعامل جمعیت امام علی(ع) با بیان اینکه جمعیت از صبح روز پس از وقوع زلزله حسب توانایی خود، فعالیت امدادی در این مناطق را ادامه داده است، به خبرنگار مهر گفت: تلاش کردیم با برنامه‌ریزی مدون و نیازسنجی‌های خانواده محور و محله محور به آمار دقیقی از تعداد کشته‌ها، زخمی‌ها، بیماری‌های موجود در منطقه و وضعیت زنان، نوزادان و کودکان دست یابیم تا امدادرسانی مطابق نیاز مردم و واقعی باشد. جمعیت تاکنون با اعزام افراد مختلف در قالب تیم‌های شناسایی، درمانی، روانشناسی، بازی درمانی، بهداشت و محیط زیست و عمران و شهرسازی تلاش کرده به مردم مصیبت زده یاری رساند.

مصعب نیریزی، مسئول نیروی انسانی جمعیت امام علی در کرمانشاه، که از اولین ساعات صبح روز بعد از وقوع زلزله در منطقه سرپل‌ذهاب حاضر بود، به خبرنگار مهر، گفت: در اولین روز بعد از زلزله نه تنها ظاهر شهر بلکه ظاهر مردم، کنش و وضعیت روانی آن‌ها نیز بسیار به هم ریخته بود. 

وی که همان روز برای اخذ مجوزهای لازم برای شروع اقدامات امدادی جمعیت به فرمانداری این شهر رفته بود، بیان کرد: ستاد مدیریت بحران مشخصی شکل نگرفته بود و در فرمانداری به من گفتند نیازی به اخذ مجوز برای شروع امدادرسانی نیست و هر آن چه را که می‌توانید برای کمک انجام دهید. در ابتدا، با توجه به وسعت آسیب در روستاها تصمیم گرفته شد که هر سمن مسئولیت رسیدگی به وضعیت چند روستا را به عهده بگیرد. روستای «کوییک حسن» اولین روستایی بود که برای اقدامات امدادی به جمعیت سپرده شده بود. ۱۰ ساعت پس از وقوع زلزله که به این روستا رسیدیم هنوز هیچ نیروی امدادی به این منطقه نرفته و آواربرداری و اقدامات امدادی صورت نگرفته بود. گرسنگی و تشنگی و همچنین شوک روحی ناشی از وقوع زلزله نیز بر مردم چیره بود.

 مسعود حبیبی، رییس سازمان جوانان هلال احمر  که نیروهای متبوعش حضور چشمگیری در زلزله اخیر داشتند، به خبرنگار مهر، گفت: در زلزله کرمانشاه شاهد بودیم حادثه ای منجر شد تا گروه های زیادی به صورت داوطلبانه وارد کار شوند، همین نیروها را یک ماه دیگر، نمی شود برای کار در منطقه زلزله زده پیدا کرد، متاسفانه انسجام اجتماعی پایین است، سوال اینجاست که ما چه کاری باید انجام دهیم تا فعالیت های داوطلبانه استمرار داشته باشد؟ باید جایگاه های لازم را برای فعالیت های داوطلبانه فراهم کنیم، باید توانایی جذب نیروی تازه را داشته باشیم، افراد را توانمند کنیم، از آنها حمایت کنیم، داوطلبان را تحت پوشش بیمه قرار دهیم، اگر خسارتی به آنها وارد شد، آن را جبران کنیم.

سازمان‌ها در بحران دچار آشفتگی هستند/ ۲۰۰ روستا را شناسایی کردیم

جعفر دانش‌پرور، مسئول نمایندگی جمعیت امام علی(ع) در استان کرمانشاه هم گفت: سه ساعت پس از وقوع زلزله برای بررسی خسارات ناشی از آن به منطقه سرپل ذهاب رفتم و از همان ساعات اولیه با اعضای نمایندگی جمعیت در تهران برای اعزام تیم‌های امدادی در ارتباط بودم.

وی با اشاره به وسعت آسیب و خسارات وارده گفت: در ابتدا مسئولیت امدادرسانی به سه روستا به جمعیت سپرده شده بود ولی با شناسایی‌های صورت گرفته متوجه شدیم سایر روستاها هم وضعیت نابسامانی دارند و خدمات امدادی به آن‌ها نمی‌رسد. از این رو، امداد رسانی به سایر روستاها را نیز شروع کردیم و رفته رفته به جای فقط سه روستا، تدریجا به ۲۰۰ روستا جهت شناسایی و رساندن برخی اقلام ضروری و کمکهای فوری مراجعه کردیم.

در زلزله کرمانشاه جای خالی یک سایت که به صورت تخصصی و متمرکز نیازهای روزانه مناطق زلزله‌زده را به اطلاع عموم برساند و خیل عظیم کمک‌های مردمی را به درستی هدایت کند، بسیار محسوس بودمسئول نمایندگی جمعیت در کرمانشاه بی‌برنامگی سیستم مدیریت بحران را یکی از بزرگترین مشکلات امدادرسانی در زلزله غرب کشور دانست و افزود: دعا می‌کنم در هیچ نقطه‌ای از کشور حوادث مشابه اتفاق نیفتد ولی از زلزله کرمانشاه یک تجربه تلخ به دست آوردم که بسیاری از ارگان‌ها در مواقع بحران به دلیل آشفتگی و عدم برنامه‌ریزی، مسئولیت‌های خود را به درستی انجام نمی‌دهند.

تشکیل شبکه معتمدین محلی برای تسریع امداد رسانی

دانش‌پرور با بیان این نکته که جمعیت ۱۲ سال است در منطقه کرمانشاه و جوانرود فعالیت می کند، اظهار کرد: برای تسریع نیازسنجی و امدادرسانی تصمیم گرفتیم از ظرفیت عظیم اعتماد مردم به جمعیت و رابطین قوی که در منطقه داشتیم، استفاده کنیم. بنابراین شبکه‌ای از معتمدین محلی تشکیل دادیم تا مردم هر منطقه را در پروسه امدادرسانی دخیل کنیم و اطلاعات دقیقی در خصوص نیازهای واقعی هر منطقه به دست آوریم. در هر روستا یک فرد معتمد از اهالی همان روستا را انتخاب کردیم. هر چند روستا نیز به یک سرشاخه، یعنی یک فرد تحصیل کرده و توانا از اهالی همان منطقه، مرتبط شد و سرشاخه‌ها با یک سرگروه، که مستقیماً به انبار جمعیت در منطقه دسترسی داشت، در ارتباط بودند.

معتمدین روستاها نیازهای اهالی روستای خودشان را به صورت روزانه به اطلاع سرشاخه‌ها می رساندند و آن‌ها نیز با مسئول انبار در ارتباط بودند. به‌این ترتیب، ما نیازهای واقعی هر روستا را به صورت روزانه مرتفع می‌کردیم. این شبکه مویرگی همچنان در حال فعالیت است و تیم امدادرسانی نیز همچنان به امداد رسانی ادامه می دهد.

وی با اشاره به نقش شبکه‌های مجازی برای بسیج کمک‌های مردمی اعلام کرد: در زلزله کرمانشاه جای خالی یک سایت که به صورت تخصصی و متمرکز نیازهای روزانه مناطق زلزله‌زده را به اطلاع عموم برساند و خیل عظیم کمک‌های مردمی را به درستی هدایت کند، بسیار محسوس بود. وجود چنین سیستم اطلاع رسانی متمرکز برای مواقع بحران بسیار کارگشا و موثر است.

دانش پرور تاکید کرد: متاسفانه در بسیاری از معضلات اجتماعی، کرمانشاه رتبه بالایی دارد. فقر، بیکاری و معضلات اجتماعی خیلی زودتر از زلزله به این منطقه شبیخون زده است. بنابراین، تلاش می‌کنیم از این زلزله دهشتناک به عنوان فرصتی برای بیان آن چه تا کنون بر مردم این منطقه رفته است استفاده کنیم.

 حضور داوطلب فقط نباید در بحران باشد

نوش آفرین انصاری، عضو هیات علمی دانشگاه تهران به نقش دولت در فعالیت های داوطلبانه اشاره کرد و به خبرنگار مهر، گفت: اولین تلاش باید این باشد که دولت برای کار سازمان های مردم نهاد ارزش قائل شود، خیلی خوب است اگر سازمان های مردم نهاد در درون دولت نقشی پیدا کنند. از سوی دیگر، دولت باید مشخص کند که از چه راه هایی می تواند جامعه را از ارزش کار داوطلبانه آگاه کند؟ چه برنامه هایی برای این بخش دارد؟

وی به منسجم نبودن فعالیت داوطلبانه اشاره کرد و ادامه داد: حضور داوطلب فقط نباید در بحران باشد، در زندگی روزمره هم باید این افراد فعال باشند. هیچ نیرویی به اندازه داوطلب در پیشبرد اهداف خیریه موثر نیست. ما باید این حس را در داوطلب ایجاد کنیم که وجودش مفید است.

برخی زلزله زدگان از وقوع زمین‌لرزه خوشحال بودند

بعضی از مردم خوشحال بودند که زلزله، با وجود تمام مصائبی که با خود به همراه آورده است، موجب شده توجه همگان به مشکلات آن‌ها جلب شودساسان نوروزی، از رابطان جمعیت امام علی در مناطق زلزله زده هم با اشاره به لزوم توجه بیشتر دولت به سازمانهای مردم نهاد و نقش آنها در مدیریت بحران گفت: در بعضی از روستاها که برای شناسایی مراجعه می‌کردیم ممکن بود خسارات ناشی از زلزله اندک باشد ولی مردم در فقر بسیار شدیدی به سر می‌بردند. حتی بعضی از مردم خوشحال بودند که زلزله، علی‌رغم تمام مصائبی که با خود به همراه آورده، موجب شده توجه همگان به مشکلات آن‌ها جلب شود.

علاوه بر اهمیت کمک‌های مادی، نوروزی با اشاره به تاثیر کمک های پزشکی، امدادهای روانی و حضور کاروان شادی جمعیت امام علی(ع) در منطقه گفت: مشکلات روحی ناشی از زلزله بر مردم، به خصوص بر کودکان، بسیار شدید بود و آثار متفاوتی داشت. متاسفانه کودکانی را مشاهده کردیم که به دلیل شوک ناشی از زلزله و یا از دست دادن یکی از والدین قادر به صحبت نبودند. با تلاش‌های تیم امداد روانی، کار درمانی و بازی درمانی موفق شدیم از فشار روحی حاکم بر فضا کم کنیم و این کودکان دوباره تکلم کنند. در یکی از روستاها اهالی به ما می‌گفتند ما شدیدا به شادی و فاصله گرفتن از غم و اندوه نیاز داریم. بعضی از اهالی هم می گفتند حضور کاروان شادی در منطقه به اندازه ساخته شدن خانه هایمان از لحاظ روحی تاثیر مثبت داشت.